Avrupa’da Irkçılık Düşüncesinin İnşası ve Günümüzde Yeni Irkçılık Tartışmaları

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 865 - 879, 30.06.2022

Samet Zenginoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1031027

Öz

Sosyal bilimlerin birçok disiplininde “ırk” ve “ırkçılık” odaklı tartışmalar yer almaktadır. Antropoloji, sosyoloji, felsefe, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler alanları başta olmak üzere, tarihsel, kavramsal ve kuramsal perspektifler dahilinde bu tartışmalara dair analizler/değerlendirmeler ortaya konulmaktadır. Fakat kavramların tarihsel evrimi ve tanımlanma sorunu, tartışmaların girift bir boyuta sahip olması sonucunu beraberinde getirmektedir. Çünkü bir yandan farklı dönemler farklı ırkçılık yaklaşımları söz konusu olmakta diğer yandan ise mutabık kalınan bir tanım yapılamamaktadır. Ayrıca Avrupa başta olmak üzere; Amerika, Afrika ve Avustralya gibi coğrafyalarda ırkçılığın değişen ve dönüşen yansımaları ile de karşılaşılmaktadır. Irkçılık düşüncesinin “Avrupa boyutu”na dikkat çeken bu çalışma, tarihsel perspektifte fikrin nasıl ve hangi bağlamlarda inşa edildiğini analiz etmektedir. Düşüncenin kavramdan önce geldiği tezinden hareketle modern dönem öncesinde, Antik Yunan’dan sömürgecilik dönemine aslında “öteki”nin nasıl tanımlandığı sorunsalı ele alınmaktadır. Kavramsal olarak literatürde ırkçılığa ancak 17. yüzyıl sonrasında yer verildiği görülse de “öteki” imgesinin tarihte bir gerçeklik olduğu savından hareket edilmektedir. Bu gerçeklik, sömürgecilik dönemi ile birlikte “ırk” ve “ırkçılık” kavramları üzerine inşa edilmiştir. Aydınlanma dönemi ise kavramın inşasındaki önemli dönüm noktalarından birisini oluşturmuştur. Biyolojik bir sınıflandırma alanı olan “ırk”a artık anlam yüklenmeye başlanmıştır. Farklılıklar, bir bakıma eşitsizlik düşüncesini beraberinde getirmiştir. Bu süreç, değer yargılarının belirlenimi ve ötekinin ırk temelinde tanımlanması şeklinde devam etmiştir. 20. yüzyılın ilk yarısında ırkçılık odaklı kötü tecrübelerin ardından 21. yüzyılın başlangıcında ve sonrasında ise bu kez çok daha farklı bir görünümde “yeni ırkçılık” ile tanışılmıştır. Göç tehdidinden hareketle “kültür”e odaklanan tezler, bu kez “yeni ırkçılık” kavramı ve söylemi ile birlikte değerlendirilmektedir. Çalışma bütün bu düzlemde yaşanan değişimin ve dönüşümün izlerini analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa, Irk, Irkçılık, Yeni Irkçılık, Kültür

The Constructing of Racist Notions in Europe and Current Controversies on New Racism

Öz

Disputes about “race” and “racism” take place in many sub-disciplines of social sciences. Particularly in anthropology, sociology, philosophy, political science, and international affairs, these disputes are analyzed/evaluated from historical, conceptual, and theoretical perspectives. However, because of the historical evaluation of concepts and the difficulty in defining them, these disputes result in a maze. This is due to the fact that different approaches to racism are suggested at different times, and there is no agreed-upon definition. Furthermore, evolving and transforming racial reflections is encountered in countries such as the US, Africa, and Australia, as well as Europe. Drawing attention to the “Europe aspect” of racist notion, the present study analyzes how and in what context this notion is formed in a historical framework. The problem of how the “other” is defined from the Ancient Greeks through the colonial period before the modern era is examined, based on the theory that notion precedes concept. Although racism was conceptualized in literature only after the 17th century, it is argued that the idea of the “other” is a reality in history. This reality was established on the conceptions of “race” and “racism” following the colonial period. On the other hand, the age of the Enlightenment was a critical turning point in the development of the concept. “Race”, a biological category, has begun to be assigned a meaning. In a way, differences have brought with them the concept of inequality. This process continued with the establishment of moral values and the definition of the other based on race. Following the negative experiences with racism in the first half of the twentieth century, a totally different “new racism” emerged at the beginning of the twenty-first century and thereafter. Theses that focus on “culture” in response to the threat of migration are analyzed alongside the concept and discourse of “new racism.” The aim of the study is to analyze the traces of change and transition that have occurred throughout this process.

Anahtar Kelimeler

Europe, Race, Racism, New Racism, Culture

Kaynakça

• Arendt, H. (2018a). Antisemitizm. (B. S. Şener, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt, H. (2018b). Emperyalizm. (B. S. Şener, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balibar, E. (2007). Bir ‘yeni-ırkçılık’ var mı?. Irk Ulus, Sınıf, Belirsiz Kimlikler içinde (ss. 28-40), (N. Ökten, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Barker, M. (1981). The new racism. London: Junction Books.
• Bauman, Z. (2016). Modernite ve holokaust. (S. Sertabiboğlu, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Bernasconi, R. (2018). Irk kavramını kim icat etti? Felsefi düşüncede ırk ve ırkçılık. (Z. Direk vd., Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bernasconi, R. (2021). Asıl suç ne zaman Başladı Hannah Arendt’in totalitarizmin kaynakları ve batı felsefe geleneğinin onuru. Cogito, 101, 11-27.
• Çakır, M. (2019). Kültürel (yeni) ırkçılık nedir? Kuramsal bir değerlendirme. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 11-24.
• Çoban Keneş, H. (2012). Biyolojik mitten kültürel mite: “Yeni ırkçılık nedir?”. Dipnot, 9, 5-25.
• Darwin, C. (2021). Türlerin kökeni doğal seçilim veya ayrıcalıklı ırkların korunması yoluyla türlerin kökeni. (B. Kılıç, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• de Fontette, F. (1991). Irkçılık. (H. Karyol, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• de Tocqueville, A. (2016). Sömürge ve kölelik öteki üzerine seçme yazılar. (B. M. N. Gücin vd., Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• DiAngelo, R. (2012). What does it mean to be white? Developing white racial literacy. New York: Peter Lang.
• Elias, S. ve Feagin, J. R. (2016). Racial theories in social science a systemic racism critique. London & New York: Routledge.
• Erden Kaya, E. ve Durgun, Ş. (2020). Irkçılığın dönüşümü: kavramsal ve kuramsal bir analiz. Akademik Hassasiyetler, 7(13), 79-102.
• Erickson, P. A. ve Murphy, L. D. (2019). Antropoloji kuramları tarihi. (Ö. Kanlı, Çev.). İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Fanon, F. (2021). Siyah deri beyaz maskeler. (O. Türkay, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Fenton, S. (2001). Etnisite, ırkçılık, sınıf ve kültür. (N. Şad, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Ferro, M. (2017). Sömürgecilik tarihi, fetihlerden bağımsızlık hareketlerine 13. yüzyıl – 20. yüzyıl. (M. Cedden, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Fredrickson, G. M. (2015). Racism a short history. New Jersey: Princeton University Press.
• Garner, S. (2010). Racisms an introduction. London: Sage Publications.
• Georgi, F. (2019). The role of racism in the European ‘migration crisis: a historical materialist perspective. Racism After Apartheid, Challenges for Marxism and Anti-Racism, (V. Satgar, Ed.). Wits University Press, 96-117.
• Geulen, C. (2021). Irkçılığın tarihi. (S. Şahin, Çev.). İstanbul: Runik Kitap.
• Gobineau, J. A. (2021). İnsan ırklarının eşitsizliği. (S. Acar, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Gordon, L. R. (2021). Irk ve ırkçılık çalışmalarının son yirmi üzerine düşünceler. Cogito, 101, 132-146.
• Kearney, R. (2018). Yabancılar, tanrılar ve canavarlar, ötekiliği yorumlamak. (B. Özkul, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Lee, S.-H. ve Yoon, S-Y. (2021). İnsan türleriyle yakın temas, bir paleoantropoloğun evrim halindeki insana dair incelemeleri. (G. Koca, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Levi-Strauss, C. (2020). Irk, tarih ve kültür. (H. Bayrı vd., Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Memmi, A. (2000). Racism. London: University of Minnesota Press.
• Miles, R. (2000). Irkçılık. (S. Yaman, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Miles, R. (1997). Günümüz Avrupa’sındaki ırkçılığı açıklarken. Irkçılık, Modernite ve Kimlik içinde (ss. 231-268). (A. Rattansi ve S. Westwood, yay. haz.). (S. Akyüz, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Miles, R. ve Brown, M. (2003). Racism. London & New York: Routledge.
• Mosse, G. (1999). Eighteenth-century foundations. Racism içinde (ss. 40-44). (M. Bulmer ve J. Solomos, Ed.). New York: Oxford University Press.
• Özbek, S. (2003). Irkçılık. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Poliakov, L. (1999). Gobineau and his contemporaries. Racism içinde (52-56). (M. Bulmer ve J. Solomos, Ed.). New York: Oxford University Press.
• Poliakov, L. (1982). Racism from the enlightenment to the age of imperialism. Racism and Colonialism, (R. Ross, Ed.). The Hague: Martinus Nijhoff Publishers.
• Rattansi, A. (2007). Racism a very short introduction, New York: Oxford University Press.
• Rattansi, A. (1997). ’Postmodern’ bir çerçevede ‘batı’ ırkçılıkları, etniklikler ve kimlikler. Irkçılık, Modernite ve Kimlik içinde (ss. 25-109). (A. Rattansi ve S. Westwood, yay. haz.). (S. Akyüz, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Samples, S. T. (2019). Black is not beautiful: the Germen myht of race, Relating Worlds of Racism, (P. Essed vd., Ed.). Palgrave Macmillan, Switzerland, 2019.
• Sayın, E. ve Candan, H. (2016). Küresel ırkçılığın yükselişi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4, 35-46.
• Somersan, S. (2004). Sosyal bilimlerde etnisite ve ırk. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sumbas, A. (2009). Batı Avrupa’da yükselen yeni-ırkçılık üzerine bir deneme. Alternatif Politika, 1(2), 260-281.
• Sustam, E. (2012). Irkçılık ve paranoya: kendilik nefreti. Dipnot, 9, 41-55.
• Taş, M. (1999). Avrupa’da ırkçılık. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ünver, O. C. (2015). Alman kışı neo-liberal çağın Almanya’sında ırkçılığın hedefindeki göçmenler. Ankara: Nika Yayınevi.