Cari Dengenin Belirleyicileri: Türkiye Örneği

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1302 - 1322, 30.09.2022

Ebru Gül Yılmaz

https://doi.org/10.15869/itobiad.1078024

Cited By: 1

Öz

Tüm hükümetler ve politikacılar tarafından önemsenen cari işlemler dengesi, bir ülkenin genel ekonomik yapısının, enflasyon, döviz kurları, istihdam gibi farklı dinamiklerini etkileyebilecek en kritik makro ekonomik göstergelerden biridir. Literatürde cari işlemler dengesinin belirleyicileri konusunda fikir birliğine varılamamıştır. Öte yandan çoğu çalışma sadece sektörel ya da sadece makro gösterge temelli belirleyicilere odaklanmıştır. Hem sektörel hem de makro belirleyicileri bir modelde toplama motivasyonu ile teorik modelde bağımsız değişkenler; “enflasyon”, “doğrudan yabancı yatırımlar”, “ihracatın ithalatı karşılama oranı”, “büyüme” ve “turizm gelirleri” olarak belirlenmiştir. Tüm değişkenlere ait verilerin bir arada temin edilebildiği dönem olması gerekçesiyle 2008-2019 dönemi için çalışma gerçekleştirilmiş, yetersiz veri adedi sorunun aşılabilmesi için ise aylık veri kullanıl ve “ARDL”- Otoregresif Dağıtılmış Gecikme Modeli, tercih edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre belirlenen tüm bağımsız değişkenler ve cari işlemler dengesi arasında istatistiki olarak anlamlı ve uzun vadeli ilişkinin varlığı kanıtlanmıştır. Elde edilen bulgular, cari işlemler dengesi ile modelin 'turizm geliri', 'döviz kuru', 'enflasyon', 'büyüme' ve ' ihracatın ithalatı karşılama oranı' tüm bağımsız değişkenler arasında uzun dönemde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Elde edilen sonuca göre bağımsız değişkenlerdeki %1 oranındaki artışların cari denge üzerindeki etkileri şu şekilde belirlenmiştir: net turizm geliri/GSYİH %1,35'lik artışa, DYY %0,88'lik artışa, enflasyon %0,48'lik artışa, ihracatın ithalatı karşılama oranı %0,32'lik büyüme %0.047'lik artışa, döviz kuru artışındaki %1'lik artış ise cari işlemler dengesinde %0.89'luk düşüşe neden olmaktadır. Cari denge belirleyicilerinin, her ülkenin kendi dinamiklerine göre farklılık göstereceği açıktır. Araştırmamızda kurulan modelin, cari denge belirleyicilerinin Türkiye özelinde hem makro veriler hem de sektörel verilerin bir kombinasyonunu içermesi açısından literatüre katkı sunduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cari İşlemler Dengesi, DYY, Enflasyon, Büyüme, “ARDL” (Otoregresif Dağıtılmış Gecikme Modeli)

Determinants of current account balance: Evidence from Türkiye

Öz

Current account balance, which is followed by all governments and policymakers, is one of the most critical macroeconomic indicators that can affect all dynamics of a country’s general economic environment from different aspects, such as inflation, foreign exchange rates and employment. There is not any consensus on the determinative factors of the CAB-Current account balance in the literature. Actually, the fact that there isn’t any consensus on the determinative factors of the CAB can be accepted as a natural result of the different structures of each country. Most worldwide studies have focused on just sectoral or just macro indicator-based determinants. With the motivation of taking both sectoral and macroeconomic conditional effects on the current account balance, the theoretical model was set as CAB as the dependent variable and ‘inflation’, ‘foreign direct investments’, ‘export to import ratio’, ‘tourism income’, and ‘growth’ as independent variables. The reason behind choosing tourism as the only sector is the compensation power of the tourism sector on the foreign trade deficit. With the data available for all variables, the time span of this paper was 2008-2019 by using the “ARDL” bounds methodology. The findings showed that there was a long-run and statistically significant positive relationship between the CAB and all independent variables of the model where just foreign exchange appreciation has a negative effect. It is thought that the model established in our research contributes to the literature in terms of including a combination of both macro data and sectoral data on the determinants of the current balance in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Current Account Balance, Tourism, FDI, Inflation, Growth, “ARDL”

Kaynakça

• Akat, A. S. (2019). İhracatta ithalat. İktisat ve Toplum, 101, 7-13.
• Altıntaş, H. (2006). Türkiye'de para talebinin istikrarı ve sınır testi ve sınır testi yaklaşımıyla öngörülmesi. Erciyes Üniversitesi İİSBF Dergisi, (30), 15-46.
• Bagnaı, A., & ManzocchI, S. (1999). current account reversals in developing countries: The role of fundamentals. Open Economic Review, 10, 143-163.
• Bayar, Y., Kılıç, C., & Arıca, F. (2014). Determinants of CAD in Turkey. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 451-470.
• Borensztein, E., De Gregorio, J., & Lee J. W. (1998). How does a foreign investment affect economic growth? Journal of International Economics, 45(1), 115-135.
• Calderon, C., Chong, A., & Loayza, N. (2000). Determinants of CADs in developing countries. Policy Research Working Paper, No. 2398, World Bank.
• Çamurdan, B., Çevis, İ., & Kadilar, C. (2009). The interaction of the current account with its determinants and the effects of inflation targeting on current account balance. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(2), 154-169.
• Canbay, Ş., & Mercan, N. D. (2012). Savunma harcalamarının ekonomik büyüme ve cari açık üzerine etkileri. Journal of Emerging Economies and Policy, 2(29), 86-104.
• Çetin, A. K., Kutlutürk, M. M., & Akmaz, H. K. (2014). Eğitimin durumuna göre istihdamın GSYH etkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (22), 249-266.
• Chinn, M. D., & Prasad, E. S. (2003). Medium-term determinants of current accounts in industrial and developing countries: An empirical exploration. Journal of International Economics, 59(1), 47-76
• Chinn, M. D., & Ito, H. (2008). Global current account imbalances: American fiscal policy versus East Asian savings. Review of International Economics, 16(3), 479-498.
• Dhliwayo, S. (2017 ). Export experience and key success factors in cross-border trade: Evidence from Southern Africa. Acta Commercii - Independent Research Journal in the Management Sciences, 17(1), 1-19.
• Doğan, E., & Bayraç, N. (2014). Türkiye’de cari açık sorunu üzerine mikro temelli bir yaklaşım. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 97-124.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Cointegration and error correction: Representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251-276.
• EPDK (2019). 2019 yılı doğal gaz piyasası sektör raporu. www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94/yillik-sektor-raporu. Access Date: 06.05.2021
• Erdoğan, S., & Bozkurt, H. (2009). Türkiye'de cari açığın belirleyicileri: MGARCH modelleri ile bir inceleme. Maliye ve Finans Yazıları, 23(84), 135-172.
• Favero, C. A. (2001). Applied macro econometrics. Oxford: Oxford University Press.
• Gacaner Atiş, A., & Saygili, F. (2014). Türkiye'de cari açığın belirleyicilerinin ampirik analizi. Sosyoekonomi, 21(21), 87-103.
• Gülbahar, O. (2008). Turizmin Türkiye'de 1980 sonrası dönemde cari işlemler dengesine olan etkisi. Journal of Qafqaz University, 24, 154-168.
• TCMB (2021). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/dashboard/1550. Access date: 30.03.2021
• https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.GD.ZS?locations=TR
• https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_18/5122/DataGroup/turkish/bie_odeayrsunum6/
• Insel A., & Kayikçi, F. (2013). Determinants of the CABin Turkey: An “ARDL” Approach. Economic Research, 26(1), 116.
• Johnston, J., & Dinardo, J. (1997). Econometric methods. United States: McGraw Hill.
• Kripfganz, S., & Schneider, D. C. (2016). “ARDL”: Stata module to estimate autoregressive distributed lag models. State Conference (pp. 1-20). Chicago: State Conference.
• Krugman, P. (1979). A model of balance of payments crises. Journal of Money, Credit and Banking, 11(3), 311-325.
• Republic of Turkey Ministry of Commerce (2021). En Fazla İhracat Yapılan 20 Fasıl. https://ticaret.gov.tr/data/5d63d89d13b8762f7c43a738/3-En%20Fazla%20Ihracat%20Yapilan%2020%20Fasil.pdf. Access date: 21.04.2021
• Mohammadi, H. (2004). Budget decifit and the current account balance: New evidence from panel data. Journal of Economics and Finance, 28(1), 39-45.
• Morsy, M. (2012) current accountdeterminants for oil exporting countries. Emerging Markets Finance and Trade, 48(3), 122-133.
• Mwangy, K. S. (2014). Determinants of CABin Kenya. https://ir-library.ku.ac.ke/bitstream/handle/123456789/13430/Determinanats%20of%20current%20account%20balance%20in%20Kenya.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Obstfeld, M., & Rogoff, K. (1995). The intertemporal approach to the “current account”. In G. Grossman & K. Rogoff (eds.), Handbook of International Economics, Vol. 3. Amsterdam: North Holland.
• Obstfeld, M., & Rogoff, K. (1996). Foundations of International Macroeconomics. Cambridge, MA: MIT.
• Oktar, S. (2012). Dış ticaret hadlerinin cari işlemler dengesi üzerine etkileri: Türkiye örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 1-18.
• Özdamar, G. (2016). A survey on the factors affecting CABof Turkey: Evidence from “ARDL” bounds testin approach. The Journal of International Journal Search, 9(43), 1307-9581.
• Özdemir, O. (2019). Autoregressive Distributed Lag Approach to the income inequality and financial liberalization nexus: Empirical evidence from Turkey. International Journal of Economics and Financial Issues, 9(6), 1-15.
• Pesaran, M. H., & Shın, Y. (1999). An Autoregressive Distributed-Lag modelling approach to cointegration analysis. In S. Strøm (Ed.), Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium (pp. 371-413). Cambridge: Cambridge University Press.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bound testing approaches to the analysis of level relationship. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Pesaran, M. H., Shın, Y., & Smıth, R. J., 1999. Bounds testing approaches to the analysis of long-run relationships. Cambridge Working Papers in Economics 9907, Faculty of Economics, University of Cambridge. https://ideas.repec.org/p/cam/camdae/9907.html
• Rasheed R., Meo, M. S., Ullah Awan R. U., & Ahmed, F. (2019). The impact of tourism on deficit in balance of payments of Pakistan: An application of bounds testing approach to cointegration. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 24(4), 325-332.
• Sachs, J. (1981). The current account and macroeconomic adjustment in the 1970s. Brookings Papers on Economic Activity, 1, 201-282
• Saçık, S. Y., Akar, G., & Gülmez, Z. (2019). Turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019(42), 303-316.
• Selçuk, E., Karaçor, Z., & Yardımcı, P. (2015). the impact of trade liberalization on CAD: The Turkish case. World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Economics and Management Engineering, 9(10), 3694-3699.
• Telatar, E. (2011). Türkiye’de cari açık belirleyicileri ve cari açık-krediler ilişkisi. Bankacılar Dergisi, 78, 22-34.
• Uçak, S. (2017). Cari denge ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 107-139.
• World Bank (2021). Net investment in nonfinancial assets (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/GC.NFN.TOTL.GD.ZS. Access date: 24.02.2021
• Yılmaz, E. G, Doğan, E., & Özdemır, O. (2021). Cari açik sorununa KOBİ’lerin diş ticaretten aldiklari payı artırma stratejisi etkin bir çözüm olabilir mi? 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 697-723.
• Yilmaz, E. G. (2018). Türkiye’de mevduat bankalarinin bilişim teknolojisi yatirimlarinin bankalarin etkinliği ve finansal başarisi üzerindeki etkileri. . Asos Journal, 2018(82). 427:461.
• Yurdakul, F., & Cevher, E. (2015). Determinants of CAD in Turkey: The Conditional and Partial Granger Causality Approach. Precedia Economics and Finance, 26(2015), 92-100.