The Changing Geopolitics of the Eastern Mediterranean and Turkish Foreign Policy

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 2267 - 2288, 31.12.2022

Emre Ozan

https://doi.org/10.15869/itobiad.1141014

Cited By: 1

Öz

Although the Eastern Mediterranean has been an important region throughout history, it has been considered as an extension of the Middle East and North Africa region since the Cold War period. In recent years, it has gained importance with its own dynamics and has become an independent sub-region. The transformation of the Eastern Mediterranean geopolitics also affects the security relations between the states of the region and Turkey needs to respond to this transformation. In this context, this article aims to discuss the alliance formations in the Eastern Mediterranean and how Turkey responded to this process, based on the explanations of realist international relations approaches on alliance formations. This transformation has three main dimensions. First, the hydrocarbon resources discovered in the region both created opportunities for cooperation and led to various conflicts between the countries of the region. Secondly, increasing regional insecurity and instability after the Arab Spring affected the alliance preferences of all regional countries. Third, the increasing great power competition in the Eastern Mediterranean leads to the militarization of the region on the one hand, and on the other hand affects the alliance preferences of the countries in the region. These three dimensions of structural transformation are not independent processes, on the contrary, they are complex interconnected processes. In this study, the impact of the changing geopolitics of the Eastern Mediterranean -which is defined by three interconnected dynamics- on Turkish Foreign policy will be discussed. The main argument of this study is that the geopolitical transformation in the Eastern Mediterranean led Türkiye to a security-oriented foreign policy and the need to adapt to the new geopolitical structure of the Eastern Mediterranean emerged simultaneously with the search for a new balance in Turkish foreign policy.

Anahtar Kelimeler

Eastern Mediterranean, Turkish Foreign Policy, Energy, Regional Security, Alliance Formation

Doğu Akdeniz’in Değişen Jeopolitiği ve Türk Dış Politikası

Öz

Doğu Akdeniz tarih boyunca önemli bir bölge olmakla birlikte Soğuk Savaş döneminden bu yana Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesinin bir uzantısı olarak kabul edilmiştir. Son yıllarda ise kendi dinamikleri ile önem kazanmış ve bağımsız bir alt-bölge haline gelmiştir. Doğu Akdeniz jeopolitiğinde yaşanan bu yapısal dönüşümden en çok etkilenen ülkelerin başında Türkiye gelmektedir. Doğu Akdeniz Türk dış politikasında büyük bir önem kazanmış ve Türkiye’nin güvenlik söyleminde geniş bir yer kaplamaya başlamıştır. Doğu Akdeniz’de yaşanan önemli jeopolitik kırılmalar bölge devletleri arasındaki güvenlik ilişkilerinin dönüşümüne yol açmakta ve Türkiye bu dönüşüme yanıt verme ihtiyacı duymaktadır. Bu çerçevede, bu makale realist uluslararası ilişkiler yaklaşımlarının ittifak oluşumlarına dair açıklamalarını temel alarak Doğu Akdeniz’deki ittifak oluşumlarını ve Türkiye’nin bu sürece nasıl bir yanıt verdiğini tartışmayı amaçlamaktadır. Söz konusu dönüşüm başlıca üç boyuta sahiptir. Birincisi bölgede keşfedilen hidrokarbon kaynakları bölge ülkeleri arasında hem iş birliği için fırsatlar yaratmış hem de çeşitli uyuşmazlıklara yol açmıştır. Enerji faktörü ittifak yapılarının temel değişkenlerinden biri haline gelmiştir. İkincisi Arap Baharı sonrasında artan bölgesel güvensizlikler ve istikrarsızlık tüm bölge ülkelerinin ittifak tercihlerini etkilemiştir. Üçüncüsü Doğu Akdeniz ve çevresinde artan büyük güç rekabeti bir yandan bölgenin askerileşmesine yol açmakta diğer yandan bölge ülkelerinin ittifak tercihlerini etkilemektedir. Yapısal dönüşümün bu üç boyutu birbirlerinden bağımsız süreçler değildir. Tam aksine birbirleriyle bağlantılı karmaşık süreçlerdir. Bu çalışmada, Doğu Akdeniz’in birbirleriyle bağlantılı üç dinamik çerçevesinde tanımlanan jeopolitik dönüşümünün Türk dış politikası üzerindeki etkileri tartışılmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmanın temel argümanı Doğu Akdeniz’de yaşanan jeopolitik dönüşümün Türkiye’yi güvenlik odaklı bir dış politikaya yönelttiği ve Doğu Akdeniz’in yeni jeopolitik yapısına uyum sağlama ihtiyacının Türk dış politikasındaki yeni denge arayışları ile eşzamanlı ortaya çıktığıdır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz, Türk Dış Politikası, Enerji, Bölgesel Güvenlik, İttifak Oluşumu

Kaynakça

• Adamides, C. ve Odysseas, C. (2016). Can resolving Cyprus hold the key to regional energy cooperation? Turkish policy quarterly, 15(2), 85–94.
• Alterman, J. B. ve Malka, H. (2012). Shifting Eastern Mediterranean Geometry. The Washington Quarterly, 35(3), 111-125.
• Akal, D. (2022, 27 Eylül). Türkiye-Yunanistan-ABD üçgeninde Ege gerilimi. Deutsche Welle, Erişim adresi: https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiye-yunanistan-abd-%C3%BC%C3%A7geninde-ege-gerilimi/a-63255793
• Aras, B. ve Yorulmazlar, E. (2016). State, region and order: geopolitics of the Arab Spring. Third World Quarterly, 37(12), 2259-2273.
• Bilge, Ö. (2021, 5 Kasım). Fransa’ya Kıbrıs’ta üs. Hürriyet Gazetesi, Erişim adresi https://www.hurriyet.com.tr/dunya/fransa-ya-kibris-ta-us-6044565.
• Blavoukos, S. (2021, 29 Nisan). The Greek-Israeli Relationship: Joining Forces to Tackle Turkey, Institut Montaigne, Erişim adresi: https://www.institutmontaigne.org/en/analysis/greek-israeli-relationship-joining-forces-tackle-turkey.
• Cumhurbaşkanı Erdoğan, Miçotakis'i kabul etti (2022, 13 Mart). TRT Haber, Erişim Adresi: https://www.trthaber.com/haber/gundem/cumhurbaskani-erdogan-micotakisi-kabul-etti-663260.html
• Çetinkaya, B. ve Altaş, M. (2021, 25 Ocak). Türkiye ve Yunanistan arasındaki istikşafi görüşmelerin 61. turu yapıldı. Anadolu Ajansı, Erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiye-ve-yunanistan-arasindaki-istiksafi-gorusmelerin-61-turu-yapildi/2122252
• Çetinkaya, B. ve Canlı, E. (2022, 17 Ağustos). Türkiye ve İsrail karşılıklı olarak büyükelçi atama kararı aldı. Anadolu Ajansı, Erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiye-ve-israil-karsilikli-olarak-buyukelci-atama-karari-aldi/2663096
• Đidić, A. ve Kösebalaban, H. (2019) Turkey’s Rapprochement with Russia: Assertive Bandwagoning, The International Spectator, 54(3), 123-138.
• Erdoğan: 'Kıbrıs Türkleri’nin Haklarını Yedirmeyiz' (2019, 7 Haziran). VOA Türkiye, Erişim adresi: https://www.voaturkce.com/a/erdogan-kibris-turklerinin-hakkini-yedirmeyiz/4950413.html.
• Gartzke, E., Li, Q. ve Boehmer, C. (2001). Investing in the Peace: Economic Interdependence and International Conflict. International Organization, 55(2), 391–438.
• Gillespie, R. (2008). A ‘Union for the Mediterranean’ … or for the EU?, Mediterranean Politics, 13(2), 278-279.
• Gören, N. (2018). The NATO/US-Turkey-Russia strategic triangle: challenges ahead, CISSM Working Paper, Erişim adresi: http://www.jstor.com/stable/resrep17001.
• Gurel, A., Mullen, F. ve Tzimitras, H. (2013). The Cyprus hydrocarbons issue: context, positions and future scenarios. Nicosia: PRIO Cyprus Centre, PCC Report 1/2013.
• Hellenic Ministry of Foreign Affairs (2014, 9 Kasım). Egypt-Greece-Cyprus Trilateral Summit Cairo Declaration, Erişim adresi https://www.mfa.gr/en/current-affairs/news-announcements/egypt-greece-cyprus-trilateral-summit-cairo-declaration.html.
• Imai, K. (2021). Afghanistan Offers an Opportunity to Repair Turkey-NATO Relations, Turkeyscope: Insights on Turkish Afairs, 5(4). Erişim Adresi: https://dayan.org/content/afghanistan-offers-opportunity-repair-turkey-nato-relations
• Israel Ministry of Foreign Affairs (2016, 28 Ocak). Trilateral meeting between Israel, Greece and Cyprus. Erişim adresi https://mfa.gov.il/MFA/PressRoom/2016/Pages/Trilateral-meeting-between-Israel-Greeceand-Cyprus-28-Jan-2016.aspx.
• İşeri, E. ve Bartan, A. Ç. (2019). Turkey’s Geostrategic Vision and Energy Concerns in the Eastern Mediterranean Security Architecture: A View from Ankara. Z. Tziarras (Ed.), The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean: Trilateral Partnerships and Regional Security (s. 111-124) içinde. Oslo: Friedrich-Ebert-Stiftung and Peace Research Institute Oslo.
• Karagiannis, E. (2016). Shifting Eastern Mediterranean Alliances, Middle East Quarterly, 23(2), B1-B11.
• Kasapoğlu, C. (2020, 27 Şubat). ’The Blue Homeland’: Turkey’s largest naval drill. Anadolu Agency, Erişim adresi https://www.aa.com.tr/en/analysis/-the-blue-homeland-turkey-s-largest-naval-drill/1404267.
• Kedikli, U. ve Deniz, T. (2015). Enerji kaynakları mücadelesinde Doğu Akdeniz havzası ve deniz yetki alanları uyuşmazlığı. Alternatif Politika, 7(3), 399-424.
• Kitchen, N. (2016). Ending ‘permanent war’: security and economy under Obama, M. Bentley ve J. Holland (Ed.), The Obama Doctrine: A legacy of continuity in US foreign policy? (s. 9-25) içinde, Londra: Routledge.
• Kılınç-Pala, P. B. (2021). Approaches in Energy Exclusive Security: Theories of Energy Security and the Dominance of Realism. Politics Policy, 49(3), 771-794.
• Kontos, M. ve Bitsis, G. (2018). Power Games in the Exclusive Economic Zone of the Republic of Cyprus: The Trouble with Turkey’s Coercive Diplomacy. The Cyprus Review, 30(1), 51-70.
• Kökyay, F. (2021). Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Akdeniz Enerji Politikası, Liberal Düşünce Dergisi, 26(101), 143-168.
• Kutlay, M. ve Öniş, Z. (2021). Turkish foreign policy in a post-western order: strategic autonomy or new forms of dependence? International Affairs, 97(4), 1085-1104.
• Litsas, S. N. (2017). Russia in the Eastern Mediterranean: Intervention, Deterrence, Containment, Digest of Middle East Studies, 26(1), 56-73.
• Melakopides, C. (2016). Russia-Cyprus Relations, Londra: Palgrave Macmillan.
• Morgenthau, H. J. (1970). Uluslararası Politika: Güç ve Barış Mücadelesi, (Cilt 1), (B. Oran ve Ü. Oskay, Çev.), İstanbul: Sevinç Matbaası.
• Nuruzzaman, M. (2021). Does realism explain the Arab Spring? Neorealist alliance formation theories and the Syrian civil war. International Journal, 76(2), 257–279.
• Osborn, A. (2018, 5 Aralık). Russia warns Cyprus against allowing U.S. military to deploy there. Reuters, Erişim adresi https://www.reuters.com/article/us-russia-usa-cyprus/russia-warns-cyprus-against-allowing-u-s-military-to-deploy-there-idUSKBN1O4229.
• Özcan, D. G. (2022). ABD ordusu Yunanistan'da yeni üslere yerleşiyor. Anadolu Ajansı, Erişim adresi, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-ordusu-yunanistanda-yeni-uslere-yerlesiyor/2587233.
• Pieper, M. (2019). ‘Rising Power’ Status and the Evolution of International Order: Conceptualising Russia’s Syria Policies. Europe-Asia Studies, 71(3), 365-387.
• Prontera, A. ve Ruszel, M. (2017). Energy Security in the Eastern Mediterranean. Middle East Policy, 24(3), 145-162.
• Schaffer, B. (2009). Energy Politics, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Shlykov, P. (2015). Russian Foreign Policy in the Eastern Mediterranean since 1991. S. N. Litsas and A. Tziampiris (Ed.), The Eastern Mediterranean in Transition: Multipolarity, Politics and Power (s. 31-49) içinde. Londra: Routledge.
• Stergiou, A. (2016). Turkey–Cyprus–Israel relations and the Cyprus conflict. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 18(4), 375-392.
• Taş Yetim, H. ve Hazar, A. (2022) S400s, sanctions and defiance: explaining Turkey’s quest for strategic autonomy and the US response. Southeast European and Black Sea Studies, Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/14683857.2022.2095698.
• Temizer, M. (2022, 13 Ocak). Türkiye'de geçen yıl 61,6 milyar metreküp doğal gaz sisteme girdi. Anadolu Ajansı, Erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiyede-gecen-yil-61-6-milyar-metrekup-dogal-gaz-sisteme-girdi/2472693.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2011, 21 Eylül). Türkiye – KKTC Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Dışişleri Bakanlığı Basın Açıklaması, Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/no_-216_-21-eylul-2011-turkiye-_-kktc-kita-sahanligi-sinirlandirma-anlasmasi-imzalanmasina-iliskin-disisleri-bakanligi-basin-ac_.tr.mfa
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2022). Türkiye’nin Uluslararası Enerji Stratejisi, Erişim Adresi:: https://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa.
• Tziarras, Z. (2016). Israel-Cyprus-Greece: a ‘Comfortable’ Quasi-Alliance. Mediterranean Politics, 21(3), 407-427.
• Valenzano, C. G. (2021). Mediterranean Equilibria: Italian-Turkish Balancing and Competition over Libya. Istituto Affari Internazionali, Erişim adresi: https://www.iai.it/en/pubblicazioni/mediterranean-equilibria-italian-turkish-balancing-and-competition-over-libya.
• Walt, S. M. (1987). The Origins of Alliances, Ithaca: Cornell University Press.
• Waltz, K. (1979). Theory of International Politics, Reading: Addison-Wesley Publishing, 1979.
• Winrow, G. M. (2018). Discovery of Energy Reserves in the Levant and Impacts on Regional Security. Uluslararası İlişkiler, 15(60), 45-57.
• Yeşilyurt, N. (2020). 2011 Sonrasında Türkiye-Mısır İlişkilerinde Yaşanan Ani Yükseliş ve Sert Düşüşü Anlamak. Siyasal: Journal of Political Sciences, 29(2), 337-365.
• Zvyagelskaya, I. (2018). Russian Policy in the Levant. Uluslararası İlişkiler, 15(60), 121-133.