Bakara ve Âl-i İmrân Sûrelerinde Mücâhid b. Cebr’in İbn Abbas’a Dayandırdığı Rivayetler -Taberî Tefsiri Özelinde-

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 2357 - 2372, 31.12.2022

Davut Şahin Esra Ertekin

https://doi.org/10.15869/itobiad.1166327

Öz

Çalışmada tâbiîn müfessiri Mücâhid b. Cebr’in, hocası İbn Abbas’tan naklettiği tefsir rivayetleri konu edilmektedir. Söz konusu rivayetler; içeriği, Mücâhid’in görüşüyle uyuşması, Taberî’nin bunları tercih etmesi açısından incelenmektedir. Çalışma Taberî’nin Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân adlı tefsiri özelinde, Bakara ve Âl-i İmrân sûrelerinde yer alan rivayetler üzerinden yürütülmektedir. Söz konusu eserin ilgili bölümü tarandığında Mücâhid’in, bazı âyetlerin tefsirindeki açıklamayı sahâbeden naklettiği görülür. Görebildiğimiz kadarıyla onun, sözünü aktardığı sahâbiler farklılık arz etmektedir. Ancak bu aktarımların birçoğunun Abdullah b. Abbas’a dayandığı anlaşılmaktadır. Bunun nedeni, kanaatimizce ikisi arasındaki hoca öğrenci ilişkisidir. Mücâhid’in hocasından yaptığı aktarımları âyetleri açıklamaya ve Kur’ân ilimlerine dair nakilleri biçiminde iki başlıkta inceledik. İlk başlığı; fıkhî ve kelime izahına ilişkin nakilleri biçiminde ikiye ayırdık. Mücâhid’in hocasından aktardığı fıkhî açıklama içerikli aktarımlar diğerlerine nispetle çoktur. Hakkında rivayet aktardığı âyetlerin bazısı için Mücâhid’in kendi açıklamaları da vardır. Bu açıklamaların bir kısmında Mücâhid hocasıyla aynı düşünmekteyken bir kısmında hocasına itiraz etmektedir. Bazen de Mücâhid’in yaptığı izah, hocasından naklettiği bilgiyi tamamlama şeklinde olmaktadır. Mücâhid’in İbn Abbas’tan kelime izahı içerikli aktarımlarına gelince, bu tür rivayetlerde bazen âyetin bir kelimesi bazen de bir ibaresi açıklanmakta, kelimenin sözlük anlamı veya kastedilen mana üzerinde durulmaktadır. İkinci başlığı ise üç alt başlık altında sunduk. Esbâb-ı nüzûl rivayetleri diğerlerinden fazla olduğu için müstakil olarak ele aldık. Nesh, muhkem – müteşâbihi bir başlıkta, gramer, darb-ı mesel ve mübhemâtı ise diğer bir başlıkta örneklerle inceledik. Çalışmada incelediğimiz bazı nakillerde, Mücâhid’in hocasıyla aynı görüşte olduğunu bazısında ise farklı düşündüğünü tespit ettik. Aynı şekilde Taberî’nin de bu aktarımlarda kimi rivayetleri tercih ederek kimini de etmeyerek seçici davrandığını gördük.

Anahtar Kelimeler

Mücâhid, İbn Abbas, Nakletmek, Taberî, Bakara, Âl-i İmrân, Mujahid, Ibn Abbas, Narrate, Tabari, Baqara, Al-i Imran

Narrations Quoted By Mujahid ibn Jabr From Ibn Abbas In Suras Baqara And Al-i Imran - In the Specialty of Tabari Tafsir-

Öz

In the study, the tafsir narrations narrated by tabi’un mufassir Mujahidibn Jabr from his teacher Ibn Abbas are discussed. The narrations in question are examined in terms of their content, compliance with the opinion of Mujahid, and Tabari's preference for them. The study is carried out on the narrations contained in the suras Baqara and Al-i-Imran, on the basis of Tabari's tafsir called Camiu'l-Bayan an Ta'wili Ayi'l-Qur'an. When the relevant part of the work in question is scanned, it is seen that Mujahid conveyed the explanation in the interpretation of some verses from the companions. When the relevant section of the work in question is scanned, it is seen that Mujahid conveyed the explanation in the interpretation of some verses from the companions. As far as we can see, the companions to whom he refers differ. However, it is understood that many of these transfers are based on Abdullah. The reason for this, in our opinion, is the teacher-student relationship between the two. We have examined the transmissions of Mujahid from his teacher in two headings in the form of his transmissions about explaining the verses and the knowledge of the Qur'an. The first title; We divided it into two in the form of transfers related to fiqh and word explanation. The fiqh explanations that Mujahid passed on from his teacher are many compared to the others. Mujahid also has his own explanations for some of the verses he narrates about. In some of these explanations, Mujahid thinks the same as his teacher, while in some of them he objects to his teacher. Sometimes, the explanation made by Mujahid is in the form of completing the information he conveyed from his teacher. The explanation made by Mujahid is in the form of completing the information he conveyed from his teacher. As for Mujahid's word-by-word explanations from Ibn Abbas, in such narrations, sometimes a word of the verse and sometimes a phrase is explained, the lexical meaning of the word or the meaning it means is emphasized. We presented the second title under three sub-headings. Asbab al-nuzulnarrations are more than others, we have dealt with them separately. We examined naskh and muhkamat - mutashabıhatin one heading, grammar, byword and ambiguous words in another heading with examples.In some of the transplants we examined in the study, we found that Mujahid shared the same opinion as his teacher, and in others, he thought differently. In the same way, we have seen that Tabari acted selectively in these transmissions, preferring some narrations and not others.

Anahtar Kelimeler

Mujahid, Ibn Abbas, Narrate, Tabari, Baqara, Al-i Imran

Kaynakça

• Bilmen, Ö. N. (1973-1974). Büyük Tefsir Tarihi, (1-2.c)., İstanbul: Bilmen Yayınevi.
• Cerrahoğlu, İ. (1968). Kuran Tefsirinin Doğuşu ve Buna Hız Veren Âmiller. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Cerrahoğlu, İ. (1972).Abdullah İbn Abbas ve Tefsir İlmindeki Yeri. Diyanet İşleri Başkanlığı Dînî, İlmî, Edebî, Meslekî Aylık Dergi, 11/2, 74-83.
• Güler, N. (2014). Sahih-i Müslim’de Kur’ân Atıflı Rivayetler. Ankara: İlahiyat Yayınları.
• Hudayrî, M. B. A. (t.y.). Tefsîrü’t-tâbiîn, (1-2.c)., Riyad: Dârü’l-vatan.
• İbn Kesîr, (1981). Muhtasar Tefsiru İbn Kesir,(1-3.c),(Tahk. Muhammed Ali es-Sâbûnî). Beyrut: Mektebetü’l-mahmudiyye.
• Kaya, M. (2021). Tefsirin Erken Döneminde Tevil: Mücâhid b. Cebr'in Aklî Yorumları. İslam Araştırmaları Dergisi, (45), 1-35. DOI: 10.26570/isad.846674.
• Kesler, M. F. (2006). Mücâhid b. Cebr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
• Mücâhid b. Cebr, (1410/1989). Tefsîrü’l-imâm Mücâhid b. Cebr, (Neşr. M. Abdüsselâm Ebü’n-Nîl). Kahire: Dârü’l-fikri’l-İslâmiyyi’l-hadîse.
• Taberî, M. B. C. (1422/2001). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (1-26.c), (Neşr. Abdullah Abdu’l-Muhsin et-Turkî). Kahire: Dâru hicr.
• Zehebî, M. H. (1976). et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, Kahire: Mektebetü vehbe.