1980 Sonrasında Mülkiyet Yapısına Göre Türk Bankacılık Sisteminde Yabancı Sermayeli Bankaların Artışı ve Sektörün Finansal Performansına Etkileri

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 233 - 256, 31.03.2023

Müjgan Deniz Aylin Hacıoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1232361

Öz

Türkiye ekonomisinde yaşanan hızlı dönüşüm ve küresel ekonomilerle entegrasyon ikliminde birçok sektörde yeni oyuncular baş göstermiş ve genel ekonomik görünüm de çeşitlenmeye ve sadece yerli şirketlerin değil yabancı sermayeli şirketlerin de çokça faaliyet gösterdiği bir ekonomi halini almaya başlamıştır. Nitekim böyle bir ortamda, Türk bankacılık sektörüne de uluslararası katılımcılar dahil olmaya başlamış ve gelişmekte olan bir ekonomiye ve onun finans sektörüne yabancı sermaye yatırım yapmaya başlamıştır. Ancak yabancı yatırımcılar, Türk bankacılık sektörüne giriş yaparken, bir banka kurmayı tercih etmek yerine daha çok, sektörde zaten faaliyet gösteren yerli ve özel bankaların hisselerini satın alarak sektöre girmeyi tercih etmişlerdir. Yaşanan bu süreçte nihayetinde Türk bankacılık sektöründeki yabancı hakimiyeti artmıştır. Çalışmada ilk olarak, 1980’den itibaren Türkiye’de ekonomi politikaları ve mali sistemde yaşanan değişim, yabancı sermayenin ülkeye yoğun olarak girişi ve sisteme etkileri ile bankacılık sektöründe son on yıllarda yaşanan dönüşümün seyri hakkında bilgi verilmiş, ardından bankacılık sektöründen yabancı bankaların ne ölçüde pay aldıkları ve sisteme etkileri hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Daha sonra, Türk bankacılık sektörüne dair temel göstergelerin ve rasyoların analizi yapılarak, araştırma konusu olan temel hipotezlerin istatistiksel olarak sınanması yapılmış ve hipotez testi sonuçları yorumlanmıştır. Ana bankacılık grupları bazında, Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların bilanço yapısı, sermaye yeterliliği, likidite, aktif kalitesi ve kârlılık durumuna ilişkin oranlar ile yabancı sermayeli bankaların bankacılık sektöründe söz konusu kalemlerde sahip oldukları payları, hacimleri ve büyüklükleri dikkate alınmıştır. Uygulamada esas alınan gözlem yıllarını ise 2009-2019 yılları arasını kapsayan on yıllık dönem teşkil etmiştir. Kısaca, çok uluslu şirketleri ve yabancı sermayeli bankaları Türkiye ekonomisine çeken sebepler ve sektördeki yabancı sermayeli bankaların sayısının artışının finansal açıdan meydana getirdiği etkiler ele alınırken, yabancı bankaların performansları diğer kamu ve özel bankaların performanslarıyla karşılaştırılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bankacılık Sektörü, Yabancı Sermayeli Bankalar, Birleşme ve Satınalmalar, Finansal Performans, İstatistiksel Analiz

After 1980 the Increase of Foreign Capital Banks in the Turkish Banking System by Ownership Structure and Its Effects on the Financial Performance of the Sector

Öz

In the climate of rapid transformation in the Turkish economy and integration with global economies, new players have emerged in many sectors. For the last decades, the general economic outlook has begun to diversify and become an economy in which not only domestic companies but also foreign capital companies operate. Especially after 1980, policies involving financial liberalization have increased foreign capital inflows into the banking sector of Turkish economy over time. In this context, the ownership status of most of the national private banks has changed by mergers and acquisitions. Also, there is a rapid increase in the number of new foreign banks which were established and started to operate across the sector.
The aim of this study is to search the effects of foreign capital inflow into Turkish banking sector for the last decades. For this reason in the first place, a general information has been given about the economic policies and the change in the financial system in Turkey since 1980. After that, a variety of performance measurements have been examined in this study. Namely, apart from the public banks, state-owned commercial banks, privately-owned commercial banks and the banks owned by foreign capital in Turkey have been taken in to consideration and the selected ratios/indicators of the relevant banks have been compared with the sector averages. The observations and comparisons have been made mainly on a period of last ten years, between 2009-2019. While the reasons that attract multinational companies and foreign capital banks to the Turkish economy and the effects of the increase in the number of foreign capital banks in the sector are discussed, the financial performances of foreign banks are examined by comparing them with the performances of other public and private banks

Anahtar Kelimeler

Banking Sector, Foreign Capital Banks, Financial Performance, Mergers and Acquizations, Statistical Analysis

Kaynakça

• Akdoğu, S. K. (2012). Türkiye’de Mali Serbestleşme Süreci ve Krizlerin Kısa Bir Özeti. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C.XIV, S11.
• Akgüç, Ö. (2007). Türkiye'de Yabancı Bankalar. Muhasebe ve Finansman Dergisi ( e-Muhasebe ve Finansman Dergisi), 0(36), 6 - 17.
• Aktaş, H. & Kargın, M. (2007). Türk Bankacılık Sektöründeki Yabancı ve Ulusual Bankaların Finansal Oranlar Açısından Karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14 (2), 31-45.
• Allen, P. H. (1996). Redesigning the Bank. Meeting the Challenge in Turkey, İstanbul.
• Apak, S. & Tavşancı, A. (2008). Türkiye’de Yabancı Bankacılığın Gelişimi ve Ekonomi Politikaları İle Uyumu, Türkiye Finans Yöneticileri Vakfı, Maliye Finans Yazıları, Temmuz 2008.
• Atan, M. (2005). Seçilmiş Kamu, Özel ve Yabancı Ticaret Bankalarında Karlılığı Etkileyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi. Kooperatifçilik Dergisi, s.150, Ankara.
• Ata, H. A. (2009). Banka Yabancılaşmasının Türkiye’deki Yerli ve Yabancı Bankalar Açısından Karşılaştırılması, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4): 109-124.
• BDDK (2001). Bankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma Programı, Ankara.
• Beerman, P. (2008). Topics in Multinational Banking and International Industrial Organization” Ludwig Maximillian Universitat München, Department of Economics, Dissertation, February 2008.
• Bumin, M. (2007). Türk Bankacılık Sektöründe Yabancı Bankalar. Ankara: Turhan Kitapevi.
• Cardenas J., Graf, J. P. &P. O’Dogherty (2009). Foreign Banks Entry In Emerging Market Economies: A Host Country Perspective. Bank for International Settlements.
• Çakar, V. (2003). “Yabancı Sermayeli Banka Girişleri ve Ulusal Bankacılık Sektörleri Üzerindeki Etkileri”, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Denizer, C. (1999). The Effects of Financial Liberalization and New Bank Entry on Market Structure and Competition in Turkey, World Bank Working Papers. No:1839, November 1999.
• Denizer, C. (2000). Foreign Entry in Turkey’s Banking Sector, 1980-87, World Bank Working Papers, No: 2462.
• Dinçer A. (2006). “Bankacılık Sektöründe Konsolidasyon, Ülke Deneyimleri ve Türkiye için Öneriler”, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, DPT Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
• ECB (2008). Cross-Border Bank Mergers & Acquisitions and Institutional Investors. Monthly Bulettin. October 2008.
• El-Gamal, M. A. & Inanoğlu, H. (2002). Efficiencies and Unobservable Heterogeneity in Turkish Banking: 1990-2000. Rice University Working Paper, Retrieved from SSRN: https://ssrn.com/abstract=331980 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.331980
• Erdönmez, P. A. (2004). Finansal Krizler Sonrası Gelişmekte Olan Ülkelerde Yabancı Bankalar. Bankacılar Dergisi, s. 51, İstanbul: Türkiye Bankalar Birliği Yayınları.
• Esen, O. (2005). Bankacılık Krizleri, Yeniden Yapılandırma Programları ve Türk Bankacılık Sektörü. Ege Sanayiciler ve İş adamları Derneği Dergisi, Sayı1.
• Güven, V. (2003). “Bankacılıkta Risk Yönetimi ve Türk Bankacılık Sistemindeki Uygulamalar”, Doctoral Thesis, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• İşeri, M. & Ulusan, M. (2007). Ülkemiz Bankacılık Sektöründe Yabancı Bankaların Yeri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (33), 131-138. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35602/395496
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası Finans, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Şahin, H. (2009). Türkiye Ekonomisi, Tarihsel Gelişimi ve Bugünkü Durumu, Bursa.
• TBB (2001). “Avrupa Birliği’nde Mali Bütünleşme ve Türk Bankacılık Sektörü”, Bankalar Dergisi s. 39.
• TBB (2012). Türkiye’de Bankacılık Sektörü Piyasa Yapısı, Firma Davranışları ve Rekabet Analizi, İstanbul.
• TBB. (2004). Türkiye Bankalar Birliği’nin 2004 Türkiye İktisat Kongresi Raporu. Bankacılar Dergisi, s. 49.
• Ural, M. (1999). Bankacılık Sisteminde Verimlilik. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14 (2), İzmir.
• Wu, Ji (2008). “Essays on Foreign Bank Penetration in Emerging Economies”, Doctoral Thesis, Drexel University.
• Alternatifbank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019. Retrieved from www.alternatifbank.com.tr
• A&T Bank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.atbank.com.tr
• Bank Mellat Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.mellatbank.com
• Bank of China Annual Report for 2018, 2019; Retrieved from www.bankofchina.com.tr
• Burgan Bank: Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.burgan.com.tr
• Citibank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.citibank.com.tr
• Cull, R., Peria, M. & Soledad, M (2007). “Foreign Bank Participation and Crises in Developing Countries” World Bank e-Library; Retrieved from www.worldbank.org
• Denizbank Annual Report for 2013- 2019; Retrieved from www.denizbank.com
• Deutsche Bank. Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.db.com
• Dexia. Annual Report 2006; Retrieved from www.dexia.com
• Habib Bank. Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved www.hbl.com.tr
• HSBC. Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.hsbc.com.tr
• ICBC. Annual Report for 2015- 2019; Retrieved www.icbc.com.tr
• ING. Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved www.ing.com.tr
• Intesa Sanpaolo Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from http://www.intesasanpaolo.com
• JPMorgan Chase Annual Report for: 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.jgmorgan.com
• MUFG Bank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.tu.bk.mufg.jp
• Odea Bank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.odeabank.com.tr
• QNB Finansbank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.qnbfinansbank.com
• Rabobank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.rabobank.com.tr
• Societe General Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.societegenerale.com.tr
• Turkland Bank Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.tbank.com.tr
• T. Garanti Bankası Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.garantibbva.com.tr
• Yapı ve Kredi Bankası Annual Report for 2016, 2017, 2018, 2019; Retrieved from www.yapikredi.com.tr
• KPMG Türkiye (2018). Banking Sectoral Report 2017; Retrieved from http://kpmg.com/bankacılık_sektor_raporu
• SPK. “SPK Hakkında: Sermaye Piyasasında Meydana Gelen Önemli Gelişmeler”. Retrieved from www.spk.gov.tr
• TBB (1999). Our Banks 1998. Türkiye Bankalar Birliği Publications; Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr.
• TBB (2000). Bankalarımız 1999, Türkiye Bankalar Birliği Publications; Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr.
• TBB (2001). Bankalarımız 2000, Türkiye Bankalar Birliği Publications; Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2002). Bankalarımız 2001, Türkiye Bankalar Birliği Publications; Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2003). Bankalarımız 2002, Türkiye Bankalar Birliği Publications; Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2004). Bankalarımız 2003, Türkiye Bankalar Birliği Publications, Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr,
• TBB (2005). Bankalarımız 2004, Türkiye Bankalar Birliği Publications, Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr,
• TBB (2006). Bankalarımız 2005, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr,
• TBB (2007). Bankalarımız 2006, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2008). Bankalarımız 2007, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2009). Bankalarımız 2008, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2010). Bankalarımız 2009, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2011). Bankalarımız 2010, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr/tr
• TBB (2012). Bankalarımız 2011, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2013). Bankalarımız 2012, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr,
• TBB (2014). Bankalarımız 2013, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2015). Bankalarımız 2014, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2016). Bankalarımız 2015, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2017). Bankalarımız 2016, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2018). Bankalarımız 2017, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2019). Bankalarımız 2018, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TBB (2020). Bankalarımız 2019, Türkiye Bankalar Birliği Publications. Retrieved from http://www.tbb.org.tr
• TCMB (2001). Program for Transition to the Strong Economy. Retrieved from www.tcmb.gov.tr
• TMSF (2020). 2019 Activity Report; Retrieved from www.tmsf.org.tr/raporlar