Ebeveyn Destekli Etkileşimli Kitap Okuma Programının Okul Öncesi Çocuklarının Erken Okuryazarlık Becerilerine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 5, 2537 - 2558, 31.12.2023

Emine Aysena Taş Sezai Koçyiğit

https://doi.org/10.15869/itobiad.1278375

Öz

Bu araştırma okul öncesi dönem çocuklarına uygulanan etkileşimli kitap okuma etkinlikleri ile hazırlanan programın ve süreç içerisinde ebeveynlerin katılımının erken okuryazarlık becerilerine etkisini ayrı ayrı incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden ön test son test kontrol gruplu yarı deneysel desen ile yürütülmüştür. Araştırmada iki deney ve bir kontrol grubu olmak üzere toplamda üç grupla çalışılmıştır. Deney 1 grubuna sekiz hafta boyunca ebeveynler tarafından etkileşimli kitap okuma etkinlikleri uygulanmıştır. Deney 2 grubuna ise etkileşimli kitap okuma etkinlikleri araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Örneklem belirleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örnekleme ve rastgele örnekleme yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmaya toplamda 53 çocuk ve deney 1 grubunun 19 ebeveyni dâhil edilmiştir. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları; Karaman (2013) tarafından geliştirilen Erken Okuryazarlık Becerileri Değerlendirme Aracı (EOBDA) ve araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu olarak sıralanmaktadır. Araştırma sonuçları incelendiğinde, etkileşimli kitap okuma etkinliklerinin ebeveynler tarafından uygulandığı deney 1 grubunun son test puanları ile etkileşimli kitap okuma etkinliklerinin araştırmacı tarafından uygulandığı deney 2 grubunun son test puanlarının kontrol grubunun son test puanlarına kıyasla istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Deney 1 ve Deney 2 grupları arasında gerçekleştirilen ikili ölçümlerde EOBDA ve aracın alt boyutlarının son test puanları arasında anlamlı farklılıklar olduğu görülmektedir. Yalnızca deney 1 ve deney 2 grupları arasında “Öyküyü Anlama” ve “Yazı Yazma Öncesi Beceriler” alt boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gözlemlenmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn Desteği, Erken Okuryazarlik, Etkileşimli Kitap Okuma, Resimli Çocuk Kitabi, Okul Öncesi Eğitim

Examining the Effect of Parent-supported Interactive Book Reading Program on Early Literacy Skills of Pre-school Children

Öz

This research was carried out to separately examine the effect of the program prepared through interactive book reading activities applied to pre-school children and the effect of parent involvement on early literacy skills within the process. The research was conducted with a quasi-experimental design, one of the quantitative research methods, with a pre-test and post-test control group. In the study, a total of three groups were studied, two of which were the test groups and one was the control group. Interactive book reading activities were applied to test group 1 by their parents for eight weeks. On the other hand, interactive book reading activities were applied to test group 2 by the researcher. Of the sampling methods, convenience sampling and random sampling methods were utilized. A total of 53 children and 19 parents of test group 1 were involved in the study. The data collection tools used in the research were; Early Literacy Skills Assessment Tool (ELSAT) developed by Karaman (2013) and Personal Information Form prepared by the researcher. When the findings of the research were examined, it was determined that there were statistically significant differences between the post-test scores of Test Group 1 to which interactive book reading activities were applied by the parents and the post-test scores of Test Group 2 to which interactive book reading activities were applied by the researcher when compared to the post-test scores of the Control Group. It was also noted that there were significant differences between the post-test scores of ELSAT and its sub-dimensions in the dual measurements performed between Test Group 1 and Test Group 2. It was only observed that there were no statistically significant differences in the “Comprehending the Story” and “Pre-Writing Skills” sub-dimensions between Test Group 1 and Test Group 2.

Anahtar Kelimeler

Parental Support, Early Literacy, Interactive Book Reading, Children’s Picture Book, Pre-school Education

Kaynakça

• Akoğlu, G. (2016). Dil ve erken okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesine yönelik etkileşimli kitap okuma programı (EKOP). C. Ergül, (Ed.), Etkileşimli kitap okuma programı (EKOP) içinde (ss. 25-51). Eğiten Kitap.
• Akoğlu, G., Ergül, C., ve Duman, Y. (2014). Etkileşimli kitap okuma: Korunmaya muhtaç çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerine etkileri. İlköğretim Online, 13(2), 622- 639.
• Aslışen, E. H. T., ve Hakkoymaz, S. (2020). Erken okuryazarlık alanında gerçekleştirilmiş lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi: Bir içerik analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(4), 1483-1498.
• Baker, L., Scher, D., & Mackler, K. (1997). Home and family influences on motivations for reading. Educational psychologist, 32(2), 69-82.
• Bennett, K. K., Weigel, D. J., & Martin, S. S. (2002). Children’s acquisition of early literacy skills: Examining family contributions. Early Childhood Research Quarterly, 17(3), 295-317.
• Bus, A. G., Van Ijzendoorn, M. H., & Pellegrini, A. D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of educational research, 65(1), 1-21.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., ve Köklü, N. (2018). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem Akademi.
• Campbell, H. R. (2016). Early literacy programmes in public libraries: Best practice. The Australian Library Journal, 65(2), 121-129.
• Can, A. (2020). SPSS ile nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Cunningham A. E., & Stanovich K. E. (1997). Early reading acquisition and ıts relation to reading experience and ability 10 years later. Developmental Psychology, 33(6), 934-945.
• Çalış, E. S., ve Gök, N. F. (2020). 2010-2019 yılları arasında erken okuryazarlık alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(2), 152-167.
• Çelenk, S. (2019). İlkokuma yazma öğretiminin temelleri. İlk okuma yazma programı ve öğretimi (9. baskı) içinde (ss. 2-29). Pegem Akademi.
• Damarlı-Oçak, S. (2007). İlköğretim birinci sınıf öğrencilerinin dil gelişim düzeyleri ile okumayazma başarısı arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Dexter C. A., & Stacks A. M. (2014) A preliminary investigation of the relationship between parenting, parent-child shared reading practices, and child development in low-income families, Journal of Research in Childhood Education, 28(3), 394-410.
• Doğan, A. (2019). Diyalojik okumanın beş-altı yaş çocukların erken okuryazarlık becerilerine etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Efe, M. (2018). Düşük sosyo-kültürel özellikteki okulöncesi dönem 48-66 ay çocuklarına etkileşimli kitap okuma programının yazı farkındalığına etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Erdoğan, H. (2020). Etkileşimli okuma modelinin anasınıflarında uygulanmasıyla ilgili öğretmen görüşleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2019). How to design and evaluate research education. (10th Edition). McGraw-Hill Education.
• Gürbüz, S., ve Şahin F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yöntem-analiz. Seçkin Yayıncılık.
• Haney, M., & Hill, J. (2004). Relationships between parent‐teaching activities and emergent literacy in preschool children. Early child development and care, 174(3), 215-228.
• Hood, M., Conlon, E., & Andrews, G. (2008). Preschool home literacy practices and children's literacy development: A longitudinal analysis. Journal of Educational Psychology, 100(2), 252-271.
• Huisman, S. (2012). Family connections: Promoting early literacy skills: Ages birth to 5, Childhood Education, 88(6), 398-399.
• Justice, L. M., Kaderavek, J. N., Fan, X., Sofka, A., & Hunt, A. (2009). Accelerating preschoolers' early literacy development through classroom-based teacher–child storybook reading and explicit print referencing. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 40(1), 67–85.
• Karaman, G. (2013). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracının geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Karaman, G. (2015). Erken okuryazarlık becerilerinin tarihsel gelişimi, kuramsal temelleri ve kapsamı. Z. F. Temel (Ed.), Dil ve erken okuryazarlık içinde (ss. 12-13). Hedef Yayıncılık.
• Kurudayıoğlu, M., ve Tüzel, M. S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (28), 283-298.
• Lonigan, C. J., & Whitehurst, G. J. (1998). Relative efficacy of parent and teacher involvement in a shared-reading intervention for preschool children from low income backgrounds. Early Childhood Research Quarterly, 13(2), 263–290.
• Lonigan, C. J., Burgess, S. R., & Anthony J. L. (2000). Development of emergent literacy and early reading skills in preschool children: Evidence from a latent-variable longitudinal study. Developmental Psychology, 36(5), 596-613.
• Lorio, C. M., & Woods, J. J. (2020). Multi-component professional development for educators in an Early Head Start: Explicit vocabulary instruction during interactive shared book reading. Early Childhood Research Quarterly, 50, 86-100.
• Montag, J. L., Jones, M. N., & Smith, L. B. (2015). The words children hear: Picture books and the statistics for language learning. Psychological Science, 26(9), 1489–1496.
• Morrow, L. M., & Weinstein, C. S. (1986). Encouraging voluntary reading: The impact of a literature program on children's use of library centers. Reading Research Quarterly, 330-346.
• National Early Literacy Panel. (2008). Developing early literacy: report of the national early literacy panel. Washington.
• Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye deneyimi. Bilgi Dünyası, 11(1), 101-121.
• Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi alanın temelleri ve çağdaş yönelimler (2. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Pinto, G., Bigozzi, L., Vezzani, C., & Tarchi, C. (2017). Emergent literacy and reading acquisition: a longitudinal study from kindergarten to primary school. European Journal of Psychology of Education, 32(4), 571-587.
• Polat, Ö. (2016). Aktif öğrenme. R. Zembat (Ed.), Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri içinde (ss. 125-147). Anı Yayıncılık.
• Reese, E., Sparks, A., & Leyva, D. (2010). A review of parent interventions for preschool children’s language and emergent literacy. Journal of Early Childhood Literacy, 10, 97–117.
• Roskos, K. A., Christie, J. F., & Richgels, D. J. (2003). The essentials of early literacy instruction. Young Children, 58(2), 52-60.
• Silinskas, G., Lerkkanen, M. K., Tolvanen, A., Niemi, P., Poikkeus, A. M., & Nurmi, J. E. (2012). The frequency of parents’ reading-related activities at home and children's reading skills during kindergarten and Grade 1. Journal of Applied Developmental Psychology, 33, 302-310.
• Sim, S. S., Berthelsen, D., Walker, S., Nicholson, J. M., & Fielding-Barnsley, R. (2014). A shared reading intervention with parents to enhance young children's early literacy skills. Early Child Development and Care, 184(11), 1531-1549.
• Snow, C. E., Burns, M. S., & Griffin, P. (1998). Preventing reading difficulties in young children. National Academy Press.
• Sulzby, E., & Teale, W. (1991). Emergent literacy. In R. Barr, M. L. Kamil, P. B. Mosenthal, P. D. Pearson (Eds.) Handbook of reading research: (2nd Edition) (pp. 727–757). Longman.
• Şimşek, Z. C. (2017). Farklı kitap okuma tekniklerinin 48-66 ay grubu çocuklarının dil gelişimine olan etkileri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Tetik, G. (2015). Diyaloğa dayalı hikâye okuma tekniği ile okunan öykülerin 4-5 yaş (48-60 ay) çocuklarının dil gelişimine etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Tutar, H., ve Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve SPSS uygulamaları. Seçkin Yayıncılık.
• Vural, E. S. (2021). Aile katılımlı etkileşimli kitap okuma programının 5-6 yaş grubu çocukların erken okuryazarlık becerilerine ve ev erken okuryazarlık ortamına etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Walker, D., Greenwood, C., Hart, B., & Carta, J. (1994). Prediction of school outcomes based on early language production and socioeconomic factors. Child Development, 65(2), 606-621.
• Weigel, D. J., Martin, S. S., & Bennett, K. K. (2010). Pathways to literacy: Connections between family assets and preschool children’s emergent literacy skills. Journal of Early Childhood Research, 8(1), 5-22.
• Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child development, 69(3), 848-872.
• Whitehurst, G. J., Falco, F. L., Lonigan, C. J., Fischel, J. E., DeBaryshe, B. D., Valdez-Menchaca, M. C., & Caulfield, M. (1988). Accelerating language development through picture book reading. Developmental psychology, 24(4), 552.
• Wilson, S. B., & Lonigan, C. J. (2010). Identifying preschool children at risk of later reading difficulties: Evaluation of two emergent literacy screening tools. Journal of Learning Disabilities, 43(1), 62–76.
• Yalavaç, N. (2020). Etkileşimli kitap okumanın erken okuryazarlık becerilerine etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Yılmaz, M. M., Özen Uyar, R., ve Aktaş Arnas, Y. (2020). Ev merkezli etkileşimli kitap okumanın 48-60 aylık çocukların duyguları anlama becerisine etkisinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 159-181.
• Yurtbakan, E. (2021). Öğretmen ve ebeveyn rehberliğinde yapılan etkileşimli okuma uygulamalarının ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin okuma becerilerine etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Trabzon Üniversitesi.