The Phenomenon of Women in Mass Communication Studies: An Analysis on Doctoral Theses

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 5, 3058 - 3082, 31.12.2023

Kadir Aydın , Yusuf Görgülü

https://doi.org/10.15869/itobiad.1280507

Öz

Human rights defends the understanding that all individuals, regardless of differences such as gender, race, language, religion and age, have the right to live equally and freely without any discrimination just because they are human beings and that they are equal in front of the law. Although it is stated in the Universal Declaration of Human Rights that everyone is equal and accepted by the majority of countries, it is known that man domination over women is in question today, especially in societies with a patriarchal structure.
In this study and in the first five doctoral studies conducted in the communication sciences literature in Turkey, Peltekoğlu (1988) and Akgün (1993) emphasised that the development of women's rights depends on the existence of women writers and journalists, that is, women's rights can be developed through the press, and that the existence of women's position in society depends on education.
Işınbark (1992) and Kırlar (1994) focused on the effects of TV programmes and TV advertisements on women. The fact that the TV sector and the advertising market see women as a commodity and directs the society through women shows that TV is an important tool of pressure and direction on society.
Finally, Yapar (1999), in her research comparing womens’ magazines in France and Turkey, states that magazines fight for womens’ rights in the past, but later, with the male domination based economy coming to the forefront, they were on a - perspective that encouraged society to consume.
In these studies, it should be seen as an important detail to reveal in detail the bilateral relations such as advertisement-woman, TV programmes-woman and magazine-woman in the line of social development and women through the mass media of the period, and to convey the contents of newspapers and magazines as well as TV, which is seen as the effective mass media of the period, from the women's profile and to reflect the spirit of the period.

Anahtar Kelimeler

Women, Communication, Communication Studies, Mass Communication, Thesis

Kitle İletişim Çalışmalarında Kadın Olgusu: Doktora Tezleri Üzerine Bir İnceleme

Öz

İnsan hakları, tüm bireylerin hiçbir ayrım gözetmeksizin yalnızca insan olmalarından dolayı eşit ve özgür yaşama hakkına sahip olması, cinsiyet, ırk, dil, din ve yaş gibi farklılıklar gözetmeksizin kanun önünde eşittir anlayışını savunmaktadır. Her ne kadar insan hakları evrensel beyannamesinde herkesin eşit olduğu dile getirilse de ve ülkelerin büyük bir çoğunluğu tarafından kabul edilse de geçmişte olduğu gibi günümüzde de özellikle ataerkil yapıya sahip toplumlarda kadın üzerinde erkek egemenliğinin söz konusu olduğu bilinmektedir.
Bu çalışma ile iletişim bilimleri literatüründe Türkiye’de gerçekleştirilen ilk beş doktora çalışmasında Peltekoğlu (1988) ve Akgün (1993) kadın haklarının gelişiminin kadın yazar ve gazetecilerin varlığına yani basın aracılığıyla kadın haklarının gelişebileceğine vurgu yaparken, kadının toplumdaki konumunun varlığı ise eğitime bağlı olduğunu ifade etmişlerdir.
Işınbark (1992) ve Kırlar’ın (1994) ise, TV programları ve TV reklamlarının kadın üzerindeki etkilerine odaklanmışlardır. Her iki yazarda TV sektörünün ve reklam piyasasının hayatlarını idame etmesinin ötesinde kadını bir meta olarak görmesi ve kadın üzerinden toplumu yönlendirmesi TV’nin toplum üzerinde önemli bir baskı ve yönlendirici aygıt olduğunu göstermektedir.
Son olarak Yapar (1999) Fransa ve Türkiye’de kadın dergilerini karşılaştırdığı araştırmada, dergilerin geçmişte kadın hakları için mücadele verdikleri ancak sonraları ekonominin öncü konuma gelmesiyle temelinde toplumu tüketime sevk eden erkek egemen bir bakışın olduğu ifade edilmektedir.
Bu çalışmalarda dönemin kitle iletişim araçları aracılığıyla toplumsal gelişme ve kadın çizgisinde reklam-kadın, TV proğramları-kadın ve dergi- kadın gibi ikili ilişkilerin detaylı bir şekilde ortaya konulması ve dönemin etkili kitle iletişim aracı olarak görülen TV’nin yanı sıra gazete ve dergi içeriklerini kadın profilinden aktarması ve dönemin ruhunu yansıtma çabası önemli bir ayrıntı olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, İletişim, İletişim Çalışmaları, Toplu İletişim, Tez

Kaynakça

• Akgün, N. (1993). Türk basınında (1860-1876) yılları arasında aile ve kadın, ( Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksakal, B. S. (2020). Neoliberal & Feminist ideoloji ve Türk sinemasında evrilen kadın imgesi: melodram kadınlarından özgür kadınlara. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 7(55), 1645-1667.
• Avşar, A. T. (2013). Kırsal alanda kadınların cinsiyete dayalı işgücüne katılımlarının toplumsal değişim açısından ele alınması: Antakya (Hatay) kent merkezine yakın iki farklı köy araştırması. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı, (Doktora Tezi).
• Aydın, K. (2018). Kadınların düşünce hayatında erkeğin egemenliği: ev kadınları üzerine bir araştırma (Erzurum il örneği). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (4), 161-186.
• Aysel, A. (2006). Dünyada ve Türkiye'de iletişim araştırmaları. Kültür ve İletişim, 9(17), 9-32.
• Candemir, T., Candemir, T., & Behice Başak, Ö. (2017). Sanat ve reklamda kadın imajı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Erol, M. (2008). Toplumsal cinsiyetin tutumlar üzerindeki etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi/Sosyal Bilimler Dergisi, 32 (2).
• Gönenç, A. Y. (2006). Fransa’da ve Türkiye’de kadın hareketleri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of Communication Journal, (27).
• Işık, M. (2012). Kitle iletişim teorilerine giriş. Eğitim Yayınevi. Google-e kitap: https://books.google.com.tr/books? hl=tr&lr=&id=0vOiDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA7&dq=d%C3%BCnyada+kitle+ileti%C5%9Fim+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1&ots=SjjCTFFaYr&sig=XD7J9W_lFUn6UyntaJAdU0DE0wg&redir_esc =y#v=onepage&q&f=false Erişim Tarihi: 23.12.2023
• Karataş, E. (2009). Türkiye’de kadın hareketleri ve edebiyatımızda kadın sesleri. Electronic Turkish Studies, 4(8).
• Korkmaz, A. (Ed.). (2009). İletişim araştırmalarının geleceği. Türkiye’de kitle iletişimi dün-bugün-yarın. Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Güngör, N. (2011). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. (1. Baskı). Siyasal Kitapevi.
• Işınbark, B. A. (1992). Televizyon yayınlarının kadınların genel davranışları ve siyasi tercihleri üzerine etkileri, İstanbul ilinde bir alan araştırması, (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkantar, M. Ö. (2022). Eril bakışın gölgesinde David Lynch sineması ve kadın: Göstergebilimsel ve Psikanalitik bir yaklaşım. Efe Akademi Yayınları. Google-e kitap: https://books.google.com.tr/books? hl=tr&lr=&id=Q2RjEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA2&dq=kad%C4%B1n+hareketleri+ile+ilgili+sinema&ots=b5Plk0pQWB&sig=jQDT78mtebTPXxEyhg4WVkbO1_w&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Erişim Tarihi: 22.12.2023.
• Şahin, M. (2020). Dünyada toplumsal cinsiyet karşıtı (anti-gender) hareketler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 654-670.
• Kırlar, S. (1994). Televizyon reklamlarında kadının işlevi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peltekoğlu B. Z. Filiz, (1988). Cumhuriyet döneminde Türk basınında kadın gazeteciler. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekinalp, Ş. & Uzun, R. (2009). İletişim araştırmaları ve kuramları. Beta Yayıncılık.
• Tokgöz, O. (2006). Türkiye’de iletişim araştırmalarında iletişim eğitiminin rolü ve önemi. Küresel İletişim Dergisi, 9, (1), 33-71.
• Tokgöz, O. (2000). Türkiye’de iletişim araştırması: nereden nereye. Kültür ve İletişim Dergisi, 11-30.
• Tokgöz, O. (2003). Türkiye’de iletişim eğitimi: elli yıllık bir geçmişin değerlendirilmesi. Kültür ve İletişim Dergisi, 6(2), 7-32.
• Yapar, A. (1999). Fransa ve Türkiye’de dergicilik olgusu ve kadın dergilerinin karşılaştırılması, (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.