Enerji Enflasyonu ve Döviz Kuru İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 5, 2650 - 2667, 31.12.2023

Mehmet Yunus Çelik Faik Danışoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1314986

Öz

Enerji, ülkelerin üretim düzeylerinin yükseltilmesi, refahlarının arttırılmasında göz önünde bulundurulan göstergeler arasında yer almaktadır. Ülkelerin sanayileşmesi, sanayi üretimlerinin arttırılması ve bu doğrultuda kalkınmalarının ve büyümelerinin sağlanması için enerji vazgeçilmez bir kaynak durumuna gelmiştir. Günümüzde artık ülkelerin kalkınma ve büyümeleri enerji tüketimleri ile bağlantılı bir duruma gelmiştir. Ancak enerji kaynağından yoksun olan ülkelerin, kalkınma ve büyümelerini gerçekleştirmeleri için ihtiyaç duydukları enerji kaynağını ithal etmelerini gerekmekte ve bu amaç doğrultusundaki iktisadi faaliyetleri ise başta döviz kuru olmak üzere diğer ekonomik göstergeler ile sıkı bir ilişki içerisine girmekte ve bir dizi ekonomik sonucu ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin enerji tüketiminde büyük oranda dışa bağımlı olduğu gerçeğinden yola çıkarak, Türkiye’de enerji enflasyonu ile reel döviz kuru arasındaki ilişkinin varlığını incelenmektedir. Bu doğrultuda çalışmada Türkiye için 2012:M01-2021:M12 dönemi arasındaki, enerji enflasyonu ve reel döviz kuru değişkenlerine ait aylık verilerle elde edilen seriler kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle değişkenlere ait seriler, bilgisayar paket programı yardımıyla mevsimsel etkiden arındırılmış, sonrasında değişkenlerin logaritmik dönüşümleri yapılmış ve değişkenlere ait olan serilerin durağan olup olmadıkları analiz edilmiştir. ADF ve PP birim kök testleri analiz sonuçlarına göre, enerji enflasyonu ve reel döviz kuru değişkenlerine ait olan serilerin düzeyde durağan olmadığı, ancak her iki serinin de birinci farkları alınmasıyla durağanlaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada birim kök test sonuçlarına uygun olarak da Engle-Granger eşbütünleşle analizine geçilmiştir. Eşbütünleşme analiz sonucuna göre, enerji enflasyonu ve reel döviz kuru değişkenlerinin uzun dönemde birlikte hareket ettiği tespit edilmiştir. Çalışmada son olarak, Granger nedensellik test analizi yapılmış ve bu analiz sonucuna göre, enerji enflasyonu ve reel döviz kuru arasında Granger anlamında çift yönlü nedenselliğin varlığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enerji Enflasyonu, Döviz Kuru, Zaman serileri, Engle-Granger, Granger

The Relationship between Energy Inflation and Exchange Rate: A Study on Türkiye

Öz

Energy is among the indicators that are taken into consideration in increasing the production levels of countries and increasing their welfare. Energy has become an indispensable resource for the industrialization of countries, increasing their industrial production and ensuring their development and growth in this direction. Today, the development and growth of countries have become linked to their energy consumption. However, countries that lack energy resources need to import the energy resources they need in order to realize their development and growth, and their economic activities for this purpose are closely related to other economic indicators, especially the exchange rate, and bring about a series of economic results. This study examines the existence of the relationship between energy inflation and the real exchange rate in Türkiye in light of the fact that Türkiye is heavily dependent on foreign energy consumption. Accordingly, the study utilizes monthly series of energy inflation and real exchange rate variables for the period 2012:M01-2021:M12 for Türkiye. In the study, firstly, the series of the variables are seasonally adjusted with the help of a computer package program, then the variables are logarithmically transformed and the stationarity of the series of the variables is analyzed. According to the results of ADF and PP unit root tests, it is concluded that the series of energy inflation and real exchange rate variables are not stationary at level, but both series become stationary after first differences are taken. In the study, Engle-Granger cointegration analysis was conducted in accordance with the unit root test results. According to the results of cointegration analysis, energy inflation and real exchange rate variables are found to move together in the long run. Finally, Granger causality test analysis was conducted and according to the results of this analysis, the existence of bidirectional causality in the Granger sense between energy inflation and real exchange rate was determined.

Anahtar Kelimeler

Energy Inflation, Exchange Rate, Time series, Engle-Granger, Granger

Kaynakça

• Acaravcı, A. ve Yıldız, T. (2018). Türkiye’nin Enerji Bağımlılığı. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 4(2), 137-152.
• Akdemir, S. ve Özçelik, M. (2018). Döviz Kurlarının Yurtiçi Fiyatlara Geçiş Etkisi: Türkiye Ekonomisi 2003-2017 Dönemi Uygulaması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(1), 35-50.
• Aliyu, S.U.R. (2009). Impact of Oil Price Shock and Exchange Rate Volatility on Economic Growth in Nigeria: An Empirical Investigation. Research Journal of International Studies, 16319, 1-21.
• Aloui, C. and Jammazi, R. (2013). Dependence and Risk Assessment for Oil Prices and Exchange Rate Portfolios: A Wavelet Based Approach. Physica A, 436, 62-86. https://doi.org/10.1016/j.physa.2015.05.036.
• Aloui, R., Aissa, M.S.B. and Nguyen, D. K. (2013). Conditional dependence structure between oil prices and exchange rates: A copula-GARCH approach. Journal of International Money and Finance, 32, 719-738. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2012.06.006.
• Amano, R.A. and van Norden, S. (1998). Oil Prices and The Rise and Fall of the US Real Exchange Rate. Journal of International Money and Finance, 17, 299-316. https://doi.org/10.1016/S0261-5606(98)00004-7.
• Bayraç, H.N. (2020). Enerji Ekonomisine Giriş. H. N. Bayraç ve F. Çemrek (Ed.), Enerji Ekonomisi ve Politikaları (1-24) içinde. Ekin Yayınevi, Bursa.
• Benhmad, F. (2012). Modeling Nonlinear Granger Causality Between The Oil Price And U.S. Dollar: A Wavelet Based Approach. Economic Modelling, 29(4), 1505-1514. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.01.003.
• Chaudhuri, K. and Daniel, B.C. (1998). Long-Run Equilibrium Real Exchange Rates and Oil Prices. Economics Letters, 58, 231-238. https://doi.org/10.1016/S0165-1765(97)00282-6.
• Chen, S.S. and Chen, H.C. (2007). Oil Prices and Real Exchange Rates. Energy Economics, 29(3), 390-404. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2006.08.003.
• Dickey, D.A. and Fuller, W.A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431. https://doi.org/10.2307/2286348.
• Duygulu, A.A. (1998). Döviz Kuru İstikrarının Ekonomik İstikrar Açısından Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 107-118.
• Engle, R.F. and Granger, C.W.J. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55(2), 251-276. https://doi.org/10.2307/1913236.
• Erdal, L. ve Karakaya, E. (2012). Enerji Arz Güvenliğini Etkileyen Ekonomik, Siyasi ve Coğrafi Faktörler. Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, 31(1), 107-136.
• Gerber, J. (2017). Uluslararası İktisat. G. Kazar (Çev. Ed.), Döviz Kurları ve Döviz Kuru Sistemleri (209-243) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Granger, C.W.J. (1969). Investıgatıng Causal Relatıons By Econometrıc Models And Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791.
• Karagül, M. (2012). Dünya Ekonomisi (Tehdit ve Fırsatlarıyla). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kargı, B. (2014). The Effects of Oil Prices on Inflation and Growth: Time Series Analysis in Turkish Economy for 1988:01-2013:04 Period. International Journal of Economics and Research, 5i2, 29-36.
• Kisswani, K.M. (2015). Does Oil Price Variability Affect ASEAN Exchance Rates? Evidence From Panel Cointegration Test. Applied Economics, 48(20), 1831-1839. https://doi/10.1080/00036846.2015.1109040.
• Mert, M. ve Çağlar, A.E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Önder, H. (2021). Dünya Ekonomisinde Enerji Sorunu. Ö. Özçelik (Ed.), Dünya Ekonomisi (323-340) içinde. Ekin Yayınevi, Bursa.
• Öztürk, İ. Feridun, M. ve Kalyoncu, H. (2008). Do Oil Prices Affect the USD/YTL Exchange Rate: Evidence from Türkiye. Privredna Kretanja i Ekonomska Politika, 18(115), 48-61.
• Qiang, W., Lin, A., Zhao, C., Liu, Z., Liu, M. and Wang, X. (2019). The İmpact of İnternational Crude Oil Price Fuctuation on the Exchange Rate of Petroleum İmporting Countries: A Summary Of Recent Studies. Natural Hazards, 95, 227–239. https://doi.org/10.1007/s11069-018-3501-y
• Reberedo, J.C., Rivera-Castro, M.A. and Zebende, G.F. (2013). Oil and US Dollar Exchange Rate Dependence: A Detrended Cross-Correlation Approach. Energy Economics, Elsevier, 42(C), 132-139. https://doi/10.1016/j.eneco.2013.12.008.
• Selmi, R., Bouoiyour, J. and Ayachi, F. (2012). Another Look at the Interaction between Oil Price Uncertainty and Exchange Rate Volatility: The case of Small Open Economies. Procedia Economics and Finance, 1, 346-355. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(12)00040-8.
• Sevüktekin, M. ve Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi Eviews Uygulamalı. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası İktisat Teori Politika Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Shafi, K., Hua, L., Idrees, Z., Satti, J.A. and Nazeer, A. (2015). Exchange Rate Volatility and Oil Prices Shocks. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 5(1), 249-256. https://doi/10.6007/IJARBSS/v5-i1/1424.
• Shafi, K., Hua, L. and Idrees, Z. (2015). Exchange Rate Volatility and Oil Prices Shocks and its Impact on Economic Sustainability. Management Science Letters, 5(1), 59-64.
• Sun, Q., An, H., Gao, X., Gao, S., Wang, Z., Liu, S. and Wen, S. (2019). Effects of Crude Oil Shocks on The PPI System Based on Variance Decomposition Network Analysis. Energy, 189, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.energy.2019.116378.
• Şit, M. ve Alancıoğlu, E. (2019). Türkiye Ekonomisinde Dünya Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru İlişkisi: Ampirik Analiz. Econharran Harran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(3), 22-34. Tarı, R. (2010). Ekonometri. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Tiwira, A.K. and Albulescu, C.T. (2016). Oil Price and Exchange Rate in India: Fresh Evidence from Continuous Wavelet Approach and Asymmetric, Multi-Horizon Granger-Causality Test. Applied Energy, 179, 272-283. https://doi.org/10.1016/j.apenergy.2016.06.139.
• Yılmaz, A. ve Altay, H. (2016). İthal Ham Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru Arasındaki Eşbütünleşme ve Oynaklık Yayılma Etkisinin İncelenmesi: Türkiye Örneği. Ege Akademik Bakış Dergisi, 16(4), 655-671.
• Wang, Y. and Wu, C. (2012). Energy Prices and Exchange Rates of the U.S. Dollar: Further Evidence from Linear Andnonlinear Causality Analysis. Economic Modelling, 29(6), 2289-2297. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.07.005.