Atina Demokrasisinin Kamusal İnceleme Prosedürü Üzerine: “Dokimasia”

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 744 - 765, 01.07.2024

Deniz Kundakçı

https://doi.org/10.15869/itobiad.1464742

Öz

Bu çalışma, modern kamusal denetimin henüz gelişmediği bir tarihsellikte, demos iktidarını garanti altına almak için geliştirilmiş hukuki ve siyasi bir prosedür olan dokimasia’yı değerlendirme amacını taşımaktadır. Çalışmada, Türk siyasal düşünce literatüründe ihmal edilmiş “dokimasia” adı verilen bir uygulama özelinde, Atina kent devletindeki kamusal denetim süreçleri ve bu süreçlerin demos egemenliği üzerindeki etkileri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla çalışmanın kapsamı yalnızca Atina kent devleti sınırları içindeki dokimasia uygulamalarını içermektedir. Kronolojik tarihsellik ise özellikle MÖ beşinci ve dördüncü yüzyıllar ile sınırlı tutulmaya çalışılmıştır. Makalede modern literatüre ait temel kaynakların yanında, konu ile ilgili Lysias, Demosthenes ve Aechines’in mahkeme kayıtlarına geçmiş söylevleri ve Aristoteles, Ksenophon, Platon ile Plutarkhos’un metinlerinden yararlanılmıştır. Yapılan değerlendirmede dokimasia türleri altı kategoride sınıflandırılmış olup, çeşitli örnekler üzerinden mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır. Bunlar sırasıyla yurttaşlık dokimasia’sı, engelli yardımı almak isteyenlere yönelik dokimasia, memur ve boule üyeliklerine ilişkin dokimasia, süvari ve atların denetlenmesi konusundaki dokimasia, hatip dokimasia’sı ve yurttaşlık hakkı elde etmek isteyen yabancıların dokimasia’sıdır. Uygulamanın kökeninde bir kamu görevine atanacak ya da kamusal bir imtiyazdan faydalanacak kişinin, hukuki ve siyasi yönden incelenmesi ve asgari yeterliliği taşıyıp taşımadığı sorgulanmaktadır. Dolayısıyla uygulama, bazı istisnalar dışında, doğrudan cezai bir işlem doğurmaktan ziyade, idari bir işlem niteliği taşımaktadır. Sürecin demos egemenliğini temsil eden konsey (boule meclisi) üyeleri ya da mahkemede jüri üyeleri huzurunda yürütüldüğü tespit edilmiştir. Çalışma, tarihsel ve olgusal bir nitelik taşıyan bir kavram hakkında betimleyici ve özellikle mukayeseli bir yöntem yoluyla ele alınmıştır. Demos egemenliğinin güvence altına alınmasına hizmet eden söz konusu uygulama, kamu idaresi ve denetiminin tarihselliğinin anlaşılması açısından da değer taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Atina demokrasisi, Dokimasia, Kamusal denetim, Engelliler, Süvariler

On the Public Scrunity Prosedure of Athenian Democracy: “Dokimasia”

Öz

This study, in a historicity where modern public control has not yet developed, aims to evaluate dokimasia, which is a legal and political procedure developed to guarantee the demos’s power. In the study, it was tried to evaluate the public control processes in the city state of Athens and the effects of these processes on the sovereignty of demos, especially in a pratice called “dokimasia”, which has been neglected in the Turkish political thought literature. Therefore, the content of the study only includes dokimasia practices within the boundaries of the city state of Athens. Chronological historicity, on the other hand, was tried to be limited to fifth and fourth centuries BC. In addition to the basic sources of modern literature, oratories of Lysias, Demosthenes and Aechines in court records and the texts of Aristotle, Xenophon, Plato and Plutarch about the topic were used in article. In the evaluation made, the type of dokimasia is classified into six categories and discussed comparatively through various examples. These are respectively, dokimasia of citizenship, dokimasia for those who want to receive disablility contribution, dokimasia for civil servants and boule memberships, dokimasia for the inspection of cavalry and horses, dokimasia of orators, and dokimasia for foreigners who want to obtain citizenship rights. In the origin of the practice is to scrunity the person who will be appointed to a public office or benefit from a public privilege is examined in legal and political terms and questioned whether he has minimum qualifications. Therefore, with some exceptions, the pratice is an administrative process rather than a direct criminal process. It has been determined that the process is performed in the face of council (boule) members or jurors representing the demos sovereignty in court. The study dealt with a concept that has a historical and factual characteristic through a descriptive and especially comparative method. The practice, which serves to guarantee demos’s sovereignty, is also valuable in terms of understanding the historicity of public administration and control.

Anahtar Kelimeler

Athenian Democracy, Dokimasia, Public Scrunity, Disableds, Cavalries

Kaynakça

• Aechin. (=Aechines, Oratory 1). Kullanılan Çeviri: Speeches from Athenian Law. (2011). (M. Gagarin, Ed.). Austin: University of Texas Press.
• Ar. Sph. (=Aristophanes, Sphekes). Kullanılan Çeviri: Aristophanes. (2016). Eşekarıları. (S. Eyüboğlu-A. Erhat, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Ar. Hip. (= Aristophanes, Hippeis). Kullanılan Çeviri: Aristophanes (2024). (R. Tordoff, Trans.). Cavalry. Dublin: Bloomsbury.
• Aristot. Ath. Pol. (=Aristoteles, Athenaion Politeia). Kullanılan Çeviri: Aristotle. (1891). Constitution of Athens. (T. J. Dymes, Trans.). London: Seely and Co.
• Dem. (=Demosthenes, Oratory 57, 59). Kullanılan Çeviri: Speeches from Athenian Law. (2011). (M. Gagarin, Ed.). Austin: University of Texas.
• Pl. Nom. (=Platon, Nomoi). Kullanılan Çeviri: Platon. (2019). Yasalar. (C. Şentuna, S. Babür, Çev.). Ankara: Pharmakon.
• Plut. Sol. (= Plutarkhos, Solon). Kullanılan Çeviri: Plutarkhos. (2011). Solon & Poplicola. (M. Mete, Çev.). İstanbul: İdea.
• Plut. Per. (=Plutarkhos, Perikles). Kullanılan Çeviri: Plutarkhos. (2011). Perikles & Fabius. (M. Mete, Çev.). İstanbul: İdea.
• Ksen. Mem. (=Ksenophon, Memorabilia). Kullanılan Çeviri: Ksenophon. (1997). Sokrates’ten Anılar. (C. Şentuna, Çev.). Ankara: TTK.
• Ksen. Ath. Pol. (=Ksenophon, Respublica Atheniensium). Kullanılan Çeviri: Ksenophon. (2021). Spartalıların Devleti&Atinalıların Devleti. (O. Demir, Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Ksen. Oec. (=Ksenophon, Oeconomicus). Kullanılan Çeviri: Ksenophon. (2022). Oikonomikos. (A. Çokona, Çev). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Lys. (=Lysias, Oratory 14-15, 24, 31). Kullanılan Çeviri: Lysias, The Oratory of Classical Greece Volume 1. (2000). (S. Todd, Trans.). Austin: University of Texas.
• Lys. (=Lysias, Oratory 16). Kullanılan Çeviri: Lysias, The Oratory of Classical Greece Volume 2. (2000). (S. Todd, Trans.). Austin: University of Texas.
• Thuk. (=Thukydides). Thukydides. (2017). Kullanılan Çeviri: Peloponnesos Savaşları. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Belge.
• Adeleye, G. (1983). The Purpose of the dokimasia. Greek-Roman and Byzantine Studies, 24(4), 12-24.
• Borowski, F. S. (1976). Dokimasia: A study in Athenian constitutional law [Unpublished Ph.D Thesis, University of Cincinnati].
• Bugh, G. R. (1988). The Horsemen of Athens. New Jersey: Princeton University.
• Burckhardt, J. (2020). Yunan Kültürü Tarihi. (N. Nirven, Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Croix, G.E.M. (2013). Antik Yunan Dünyasında Sınıf Mücadelesi. (Ç. Sümer, Çev.). İstanbul: Yordam.
• Diller, A. (1935). Scrutiny and appeal in Athenian citizenship. Classical Philology, 30(4), 302-311.
• Finley, M. I. (1981). The Elderly in classical Antiquity. Greece & Rome, 28(2), 156-171.
• Gagliardi, L. (2009). “Athenian Dokimasiai, A Response to Stephen Todd”. Symposion Vorträge Zur Griechischen und Hellenistischen Rechtsgeschichte, 25–30 August 2009, Wien, 2010, 99-108.
• Garland, R. (2001). The Piraeus from the fifth to the first century BC. London: Bristol Classical.
• Harris, E. M. (2013). The Rule of Law in action in Democratic Athens. New York: Oxford University.
• Headlam, J. W. (1891). Election by lot at Athens. London: Cambridge University.
• Kundakçı, D. (2018). Atina Demokrasisi’nin zayıf karnı: leitourgia, sykophantes ve ostrakismos uygulamaları. FLSF, 26, 241-266.
• Kraut, R. (1984). Sokrates and the state. Princeton: Princeton University.
• Lipson, L. (1964). The Democratic Civilization. New York: Oxford University.
• Martin, T. R. (2021). Perikles. (Ü. E. Uysal, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• MacDowell, D. (Ed.) (1971). Aristophanes-Wasps. Oxford: Oxford University.
• MacDowell, D. (1986). The Law in classical Athens aspect of Greek and Roman life. New York: Cornell University.
• MacDowell. D. (2005). “The Athenian procedure of Dokimasia of Orators”. Enthalten in Symposion 2001, Wien, 79-87.
• Rhodes, P. J. (1972). The Athenian Boule. London: Oxford University.
• Rhodes, P. J. (1985). A Commentary on the Aristotelian Athenaion Politeia. London: Oxford University.
• Rhodes, P. J. (2016). “Dokimasia”. Oxford Classical Dictionary. Erişim adresi: Dokimasia | Oxford Classical Dictionary (oxfordre.com)
• Rhodes, P. J. (2019). Antik Yunan’ın Kısa Tarihi. (C. Atay, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Rihll, T. E. (1995). Democracy denied: Why Ephialtes attacked the Areiopagus. The Journal of Hellenic Studies, 115, 87-98.
• Schwuchow, S. C. ve Tridimades, G. (2022). The Political economy of Solon’s law against neutrality in civil wars. Public Choice, 192, 249-272.
• Sina, A. (2011). Atinalı Perikles, Yaşamı ve Dönemi. Ankara: Tiydem.
• Sommerstein, A. H. (2018). Foreign birth and Athenian citizenship in Aristophanes. In Studies on Greek Law, Oratory and Comedy, (D. M. MacDowell, Ed.). (ss. 149-158). New York: Routledge.
• Todd, S. (2010). “The Athenian Procedure(s) of Dokimasia”. Symposion 2009 Vorträge Zur Griechischen Und Hellenistischen Rechtsgeschichte, 25–30 August 2009, Wien, 73-98.
• Tordoff, R. (Ed). (2024). Aristophanes-Cavalry. Dublin: Bloomsbury.
• Tracy, S. V. (2003). Oligarchy versus Democracy 338 to 262 B.C. In Athens and Macedon (ss. 9-14). London: University of California.
• Worley, L. J. (2021). Hippeis, The Cavalry of Ancient Greece. New York: Rotledge.
• Şekil 1. Dokimasia Painter, “Courtesy of Antiken Museum, Staatliche Museen”, Berlin. Erişim adresi: (25) The Dokimasia Painter at Morgantina | Jenifer Neils - Academia.edu