Öğretmenlik Mesleğinin İtibarı: Fenomenolojik Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 3, 1674 - 1695, 30.09.2024

Betül Karakoyunlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1523969

Öz

Sanayi sonrası topluma geçişle birlikte çalışma yaşamı ve meslekler önemli değişimler yaşamıştır. Özellikle bilgi toplumlarına geçiş, sosyal dinamiklerin yanı sıra mesleklerin de sorgulanmasına neden olmuştur. Kol gücüne dayalı meslekler irtifa kaybederken bilgiye dayalı mesleklere olan rağbet artmıştır. Esasen bu noktada öğretmenliğin bilginin taşıyıcılığına yönelik işlevi nedeni ile mesleki itibarının artması beklenir. Ancak mesleğin her geçen gün itibar kaybettiği alan yazınında pek çok çalışmaya konu edilmiştir. Diğer yandan Türkiye özelinde söz konusu külliyatın konuyu ekseriyetle niceliksel boyutu ile ele aldığı ifade edilebilir. Bu nedenle mesleki itibarla ilgili olarak, meslek mensuplarına yönelik derinlikli çalışmaların sayısı arzu edilen düzeyde değildir. Bu bağlamda mesleğin itibarını ve imajını olumsuz etkileyen faktörlere ve söz konusu faktörlerin birbiri ile ilgisine dair derinlikli çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırmada öğretmenlik mesleğinin itibarına etki eden sosyo-kültürel faktörlerin, mensupların kendi görüşleri doğrultusunda ortaya konması hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda çalışma, nitel araştırma yaklaşımlarından fenomenolojik desene göre tasarlanmış, üyelerin kendi gözünden kendilerine, ortaklaşa düzeyde deneyimlerine ve toplumun gözünden kendilerine olan algılarının anlaşılması hedeflenmiştir. Araştırma grubu olarak Konya merkez ve ilçelerinde farklı branşlarda görev yapan 30 öğretmen, amaçsal örneklem yolu ile seçilerek yarı yapılandırılmış mülakat gerçekleştirilmiştir. Toplanan veriler betimsel ve sistematik analiz ile çözümlenmiş ve temalar oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda öğretmenlerin mesleki itibar bakımından kendilerini giderek daha gerilemiş olarak değerlendirdikleri, bu durumun sebebi olarak mesleki yetkinlik, üslup ya da meslektaşların tutumu gibi durumları münferit olarak gördükleri ve değişimin temel dinamiklerini toplumsal kültürün mesleğe atfettiği anlamda aradıkları sonucuna varılmıştır. Üretilen bu yeni anlam ailelerin çocuklara atfettiği değer, sınav odaklı yaklaşımların meslek itibarını sayılara indirgemesi, öğretmenlere yüklenen bakıcı rolü, eğitim simülasyonlarının artışı, öğretmene yüklenen rolün toplumsal ideallerden uzaklaşması, mesleğin giderek kadınsılaşması ve pandemi sürecine bağlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Meslekler Sosyolojisi, Mesleki İtibar, Öğretmenlik, Çalışma Hayatı, Kültür

Reputation of the Teaching Profession: A Phenomenological Research

Öz

Working life and professions have experienced significant changes in post-industrial societies. In particular, the transition to information societies has led to questioning of professions as well as social dynamics. While professions based on physical strength are losing ground, the demand for professions based on knowledge has increased. Essentially, at this point, it is expected that the professional reputation of teaching will increase due to its function as the carrier of knowledge. However, it has been the subject of many studies that the profession is losing its reputation day by day. In Turkey, this issue has generally been addressed quantitatively. For this reason, the number of in-depth studies aimed at professionals is not sufficient. This research aims to reveal the socio-cultural factors affecting the reputation of the teaching profession in line with teachers' opinions. For this purpose, the study was designed according to the phenomenological pattern, one of the qualitative research approaches. It is aimed to understand the members' perceptions of themselves through their own eyes, their experiences at a collective level, and their perceptions of themselves through the eyes of society. As the research group, 30 teachers working in different branches in Konya center and districts were selected with a purposeful sample and a semi-structured interview was conducted. The collected data were analyzed with descriptive and systematic analysis and themes were created. As a result of the research, it was revealed that teachers see themselves increasingly declining in terms of professional reputation. According to the participants, the reason for this situation is the change in the meaning that social culture attributes to the profession. The attitudes and behaviors of colleagues are seen as individual examples. The meaning that society attaches to the profession is attributed to the value that families attach to children, the decrease in the reputation of teachers due to exam-oriented approaches, the role of caregivers assigned to teachers, the increase in educational simulations, the role assigned to teachers moving away from social ideals, the increasing feminization of the profession and the pandemic process.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Professions, Professional Reputation, Teachers, Working Life, Culture

Kaynakça

• Akdemir, S. (2023). Covid-19 pandemi sürecinde ilkokul 1. sınıf öğrencilerinin ‘okul’ kavramına ilişkin metaforik algıları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 16-28. doi: https://doi.org/10.38151/akef.2023.42
• Akyüz, Y. (2019). Türkiye'de öğretmenin “öğretmen” ve meslek imajı. Ankara University Journal Of Faculty Of Educational Sciences, 11 (1), 115-121. doi: doi.org/10.1501/Egifak_0000000565
• Alver, K. (2010). Streril hayatlar. Ankara: Hece Yayınları.
• Aral, S. (1977). Meslek saygınlığı: kuramsal ve ampirik bir çalışma. (Doçentlik Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Aytaç, Ö. (2003). Meslekler sosyolojisi açısından polislik mesleği. Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 15-33.
• Bakan, G., Bircan, M. A. ve Akman, A. (2023). The investigation of the relationship between classroom teachers' views on distance education and beliefs about computer use in mathematics education. Journal of Ahmet Keleşoğlu Education Faculty, 5(2), 566-578. doi: 10.38151/akef.71
• Blau, P. M. ve Duncan, O. D. (1967). The American occupational structure. New York:John Wiley & Sons, Inc.
• Bradley, H. (1993). Across the great divide: The entry of men into ‘women’s jobs’. C. L. Williams (Ed). Doing Women’s Work’: Men in Nontraditional Occupations içinde, 10-28. Thousand.Oaks: Sage.
• Buffett, J. (2022), Top most respected jobs 2022, Zety. Https://Zety.Com/Blog/Most-Respected-Jobs (02.04.2024).
• Cirhinlioğlu, Z. (1996). Meslekler ve sosyoloji. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çıngı, H. ve Kasnakoğlu, Z. (1980). Öznel meslek saygınlığı üzerine bulgular: Ankara, 1977. ODTÜ Gelişme Dergisi, 7(3-4), 317.
• Duncan, O.D. (1961). A socio-economic index for all occupations. A.J. Reiss, O.D. Duncan, P.K. Hatt and C.C. North, Occupations and social status, New York: The Free Press.
• Demirci, K. (2004), Dedikodu kavramına dair, Milli Folklor, 64, 11-8.
• Ercan, H. (2011). Türkiye’de mesleki görünüm. Uluslararası Calışma Örgütü (ILO).
• Global Teacher Status Index (2018). The varkey foundation. Https://Www.Varkeyfoundation.Org/What-We- Do/Research/Global-Teacher-Status-İndex-2018 (16.07.2024).
• Goldthorpe, J. H. and Hope, K. (1972). Occupational grading and occupational prestige. In K. Hope (Ed.), The analysis of social mobility: Methods and approaches (pp. 19–79). Oxford: Clarendon Press.
• Güven, D. (2010). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(2), 13-21.
• Howe, L. K. (1978). Pink collar workers: Inside the world of women’s work. New York: Avon.
• Kantos, Z. E. (2021). Öğretmenlik mesleğinin itibarı ile ilgili öğretmen görüşleri. E-Kafkas Journal Of Educational Research, 8(3), 682-702. doi: 10.30900/kafkasegt.983200
• Karakoyunlu, B. (2022). Türkiye’de bürokrasi ve memur vatandaş etkileşimi. Ankara: Akademisyen Yayınevi.
• Kasnakoğlu, Z., ve Erdil, E. (2000). Meslek saygınlığı ve tercihleri Ankara 1996. ODTÜ Gelişme Dergisi, 26(3-4), 575–603.
• Kaya, Y. (2008). Proletarianization with polarization: Industrialization, globalization, and social class in Turkey, 1980–2005. Research in Social Stratification and Mobility, 26 (2), 161-181. doi: doi: https://doi.org/10.1016/j
• Kemerlioğlı, E. (1973). Erzurum’da meslekler ve sosyal tabakalaşma. (Yayınlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kıran, A. B., Durmuş, E. ve Sucu, N. N. (2019). Öğretmenlik mesleğindeki itibar kaybı nedenleri üzerine bir inceleme. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 8-13.
• Kruglanski, A. W. (1980). The field of cognitive social psycology: Cognitive pluralism and irrationalizm reconsidered. Paper presented at Symposium on new developments in attiributions theory Oxford. England.
• Lu, J., Jiang, X., Yu, H. ve Li, D. (2014). Building collaborative structures for teachers autonomy and self- efficacy: The mediating role of participative management and learning culture. School Effectiveness And School Improvement, (Ahead-Of-Print), 1-18.
• Luchesi L.B., Mendes, I.A.C., Shiniyashiki, G.T. ve Costa Junior, M.L.D. (2009). An instrument to analyze secondary-level students' images about nurses. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 43, 272-278.
• Moustakas. C. (1994). Phenomenological research methods. London: Sage Publication.
• Müller, B., Siegert S., Bürkl R. and Frank R. (2018), Trust in professions, Nuremberg Institute for market decisions. Https://Www.Nim.Org/Publikationen/ Detail-Publikationen/2018-Trust-İnprofessions-Deutsch (22.05.2024).
• Öztürk, İ. H. (2009). Yeni ortaöğretim tarih programları üzerine eleştirel bir inceleme. The First International Congress Of Educational Research, 1-13
• Öztürk, İ. H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 82-99.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Pavalko, R. M. (1988). Sociology of occupations and professions (2. bs). Peacock.
• Polat, Ü., Kaysılı, A. ve Aydın, Ş. (2015). Öğretmen adaylarının eğitimsel, toplumsal ve siyasal beklentileri üzerine bir araştırma. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 4(2), 1-14. doi: https://doi.org/10.30703/cije.321365
• Sert, N. (2006). EFL student teachers’ learning autonomy. The Asian EFL Journal Quarterly, 8 (2), 180-201.
• Sunar, L. (2014). Türkiye’de çalışma yaşamı ve mesleklerin itibarı. Erişim Adresi: https://tyap.net/tma (11.07.2024).
• Sunar, L. (2019), Türkiye’de çalışma hayatı ve meslekler [Araştırma], Toplumsal Yapı ve Araştırmalar Programı, Https://Tyap.Net/Turkiye-Calisma-Hayative-Meslekler-Arastirmasi (03.06.2024).
• Sunar, L. (2020). Türkiye’de mesleki itibar: Dönüşen çalışma hayatı ve mesleklerin sosyal konumu. Journal Of Economy Culture And Society, Özel Sayı, 29-58. doi: 10.26650/JECS2020-0053
• Tatlıdil, E. (1989). Kentleşme ve gecekondu. İzmir: Ege Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları: İzmir
• Treiman, D. J. (2013). Occupational prestige in comparative perspective. New York: Academic Press.
• Ünsal, S. (2018). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin bir Pareto analizi. Sakarya University Journal Of Education, 8(2), 111-130. doi: https://doi.org/10.19126/suje.379040
• Yaman, S., İncebacak, B. B. ve Tungaç, A. S. (2022). Öğretmen niteliklerinin belirlenmesinde paydaşların görüşleri. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 376-397. doi: 10.38151/akef.2022.24
• Yıldız, A. (2014). Türkiye'de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü: İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyen öğretmene. A. Yıldız (Ed.) Öğretmenliğin dönüşümü (s.13-26). İstanbul: Kalkedon Yayınevi.