A Traditional “Nazîre” within the Framework of Comparative Literature:

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 4, 116 - 132, 01.12.2013

Doğan Evecen

Öz

Although the new understanding brought by the modern world of literature seems to make it necessary to question the old, the actual aim is to employ new methods for better interpretation of the old. Comparative literature is the expression of this search or effort. While it was possible in the beginning to examine works in two different languages and cultures using comparative literary methods, in time, the range of comparative studies has expanded and the possibility to compare works of the same genre in a certain country‟s literature has emerged. This enables a better understanding of the cultural heritage and improves the viewpoint towards literary works. The traditional methods used for centuries in classical Turkish literature should not be viewed merely as a habit of the old world, it is also an indicator of how a period was established and operated. The tradition of “nazîre” writing is one of these methods. In this study, a sample of this tradition a “Ghazel with a rhyme from Şeyh Gâlib to Nedîm” will be analysed within the framework of comparative literature. The gazals in question here will be examined in terms of the poets, their literary circles, the structure of the two poems, their main and supporting ideas, the figures of speech used in the poems as well as their language and style. The examination that follows this determination of possible headings of comparison will focus on the similarities and differences between the two poets and their works.

Anahtar Kelimeler

Nazîre, comparative literature, ghazel, Şeyh Gâlib, Nedîm

Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Çerçevesinde Bir Nazie Geleneği Örneği: Şeyh Galib’in Nedim’e Yazdığı “Sen” Redifli Gazel

Öz

Modern dünyanın getirmiş olduğu yeni anlayış, eskiyi sorgulamayı gerektirse de aslında eskinin daha iyi anlaşılması için yeni yöntemlerin ortaya konması çabasıdır. Karşılaştırmalı edebiyat bilimi de bu arayışın ya da çabanın ifadesidir. Karşılaştırmalı edebiyat bilimi yöntemiyle başlangıçta sadece iki farklı dile ve kültüre ait eserler incelenebiliyorken, karşılaştırmanın kapsamı genişlemiş ve ulusal edebiyatın aynı ürünleri arasında da bir karşılaştırma imkanı doğmuştur. Bu durum, kültürel birikimin daha iyi anlaşılmasını sağlamakta ve edebi eserlere ait bakış açısını geliştirmektedir. Klasik Türk edebiyatının yüzyıllar içinde işlenegelen geleneksel yöntemleri, sadece geçmiş dünyanın bir alışkanlığı değil aynı zamanda bir sürecin nasıl yerleştiğini ve işlendiğini de ifade etmektedir. Nazîre geleneği bu yöntemlerden birisidir. Çalışmamızda bir nazîre geleneği örneği olan Şeyh Gâlib‟in Nedîm‟e yazdığı “sen” redifli gazel, karşılaştırmalı edebiyat bilimi çerçevesinde incelenecektir. Söz konusu gazeller; şairler, edebi çevre ve özellikleri, dış yapı (şekil) özellikleri, ana fikir ve ara fikirler, edebi sanatlar, dil ve anlatım özellikleri üzerinden incelenecektir. Bu başlıklar ortaya konduktan sonra değerlendirme, şairlerin ve eserlerin benzerlikleri ve farklılıkları üzerinden yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nazîre, karşılaştırmalı edebiyat bilimi, gazel, Nedîm, Şeyh Gâlib

Kaynakça

• 1) Aytaç, Gürsel, Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• 2) Bayram, Yavuz, “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi 16, (2004): 69-93.
• 3) Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi, 2008.
• 4) Horata, Osman v.dğr., Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları, 2003.
• 5) İsen, Mustafa, Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• 6) Kalpaklı, Mehmet v.dğr., Türk Edebiyatı Tarihi, c. 2, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007.
• 7) Köksal, M. Fatih, Sana Benzer Güzel Olmaz-Divan Şiirinde Nazîre, Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• 8) Macit, Muhsin, Nedîm Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• 9) Mazıoğlu, Hasibe, Nedîm’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1957.
• 10) Mengi, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• 11) Okçu, Naci, Şeyh Gâlib-Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumî Tahlili ve Divanının Tenkitli Metni, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
• 12) Rousseau, Andre M. ve Claude Pichois, Karşılaştırmalı Edebiyat çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: MEB Yayınları, 1994.
• 13) Şentürk, A. Atilla ve Ahmet Kartal, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Dergâh Yayınları, 2005.
• 14) Tanpınar, A. Hamdi, 19’ uncu asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Çağlayan Kitabevi, 1976.
• 15) Üstüner, Kaplan, “„Güler‟ Redifli Gazellerin Karşılaştırılması”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi 28, (2010): 181-207.
• 16) Zöhre, Armağan, “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Çerçevesinde İki Hiciv Eseri: Har-nâme ve Sihâm-ı Kazâ”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1, (2011): 66-74.