Qur’an’s Concept of Hawaa

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 55 - 89, 01.03.2013

Mustafa Cora

Öz

Hawaa signifies the creational desirous/makeshift appetites of the self. In eighteen verses of Quran, this concept is mentioned as 'hawaa / ahwaa'. It is possible to claim that Hawaa is the sum of all oppositions against human life regulations that are based on religion. Hawaa and its followers are disparaged in Quran. Verses on this aforementioned  Dr. Samsun İl Milli Eğitim Müdürü, [e-mail] subject mention about how Jews, Christians, polytheists, pagans, disbelievers in different groups of the population about the impropriety of bringing about comprehensions of religion that are based on human ideology. If human follows his desirous tendencies, wishes and ideas appropriate to his tendencies counteract science, conscience, belief and right. In this case, the human soul becomes the slave of his passion and as Quran puts it, human 'deitifies Hawaa'. According to Quran earthly life is possible in an order based on either revelations or hawaa, but no other. For this reason Quran warns his Highness the Prophet and the worshippers and even all mankind to fight and stand against Hawaa. The true happiness and salvation of human require a life that is based on Quran centered revelation culture.

Anahtar Kelimeler

Hawaa, desire, tendency, wish, passion, wrath.

Kur’an’a Göre “Heva” Kavramı

Öz

Hevâ, insanın yaratılışından gelen nefsî/iğreti istekleri ifade eder. Bu kavram Kur’ân’da onsekiz âyette hevâ/ehvâ’ şeklinde isim formunda geçer. Hevâ, insan hayatının düzenlenmesinde, dinin karşısına çıkışların toplamının adıdır, denilebilir. Hevâ ve onu izleyen Kur’ân’da yerilir. Bu konudaki âyetlerde, Yahûdiler, Hıristiyanlar, müşrikler, putperestler, âhireti inkâr eden topluluklar gibi değişik zümrelerin, beşerî arzularına kapılmalarından, bu bağlamda beşerî görüşlere dayanan anlayışların din hâline getirilmesinden ve bunun yanlışlığından bahsedilir. İnsan, olumsuz nefsî eğilimleri izlerse, bunlara uygun istekler ve düşünceler aklın, ilmin, vicdanın, imanın ve hakkın önüne geçer. Bu durumda insan nefsî arzularının kölesi durumuna düşer ve Kur’ân ifadesiyle “hevâsını ilâh edinmiş” olur. Kur’ân’a göre, dünya hayatı için ya vahye dayalı bir düzen ya da hevâya dayalı bir düzen söz konusu olabilir, ama üçüncüsü olamaz. Bu nedenle Kur’ân’da Hz. Peygamber, onun şahsında müminler, hatta bütün insanlar hevâya karşı uyarılır ve hevayla mücâdele etmeleri istenir. İnsanın gerçek kurtuluşu ve mutluluğu, Kur’ân odaklı vahiy kültürünü hakkıyla yaşamakla mümkün olur.

Anahtar Kelimeler

Hevâ, arzu, eğilim, istek, tutku, öfke.

Kaynakça

• ‘Alem Eş-Şentemerî, Şerhu Hamâseti Ebî Temmâm, nşr. Ali el-Mufaddal Hammûdân, Beyrut: 1992. Antere, Antere b. Şeddâd b. Amr b. Muâviye b. Krade el-Absi el-Câhilî, Dîvân, Dîvân-ı Antere), Beyrut: Dâru Sâdır, ts. İbnu’l-‘Arabî, Muhyiddîn, el-Futuhâtu'l-Mekkiyye, Kahire: 1876. Ateş, Süleyman, İnsan ve İnsan Üstü; Rûh, Melek, Cin, İnsan, İstanbul: 19 Ateş, Süleyman, İslâm Tasavvufu, Yeni Ufuklar nşr. İstanbul: 1992. Ateş, Süleyman, Kur'ân Ansiklopedisi, İstanbul: 1997. İbn ‘Atiyye, Kâdî Ebû Muhammed Abdi İshâk b. Gâlib el-Endelüsî, elMuharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitabi’l-Azîz, tah. el-Meclisu’il-‘İlmî bi Miknâs, Beyrut: 1991. Aydın, Hayati, Kur’ân’da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 2000. El-Beydâvî, Kâdî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, y.y.: ts. TDV. ktp., no: 78/2. El-Beğavî, Hüseyn b. Mesûd el-Ferrâ’, Mesâbîhu’s-Sünne, nşr. Yusuf Abdurrahman el-Mar’aşlî vd., Beyrut: 1987. El-Beyhakî, Ahmet b. Hüseyn, Delâilü’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’lKütübu’l-‘İlmiyye, 1985. El-Birgivî, Şeyh Mehmet b. Pîr, Tarîkat-ı Muhammediyye, nşr. ve yay. Ahmet Nâilî ve Ortakları, İstanbul: Osmaniye Matbaası, 1906. El-Buhârî, Ebû 'Abdullah Muhammed b. İsmâil, Halku Ef‘âli’l-‘İbâd, nşr. Ali Sâmî en-Neşşâr-Ammar, ‘Akâidü’s-Selef içinde, İskenderiye: 1971. El-Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî, y.y.: ts. El-Cevherî, İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l‘Arabiyye), Beyrut: 1998. İbnu'l-Cevzî, Ebu'l-Ferec Abdurrahmân b. Ali, Muhtasaru Zemmi’l- Hevâ, Muhtasar hâle getiren:eş-Şeyh İbrâhim Muhammed Ramazan, Beyrut: Dâru’lKalem, 1993. Cora, Mustafa, Kur’ân’a Göre“Hevâ”, Ankara: 2007. El-Cürcanî, Ali b. Muhammed, et-T‘arîfât, Beyrut: 1995. Ed-Dârimî, Ebû Muhammed, Abdullah b. Abdurrahmân, es-Sünen, “Mukaddime", y.y.: ts. Ebû Dâvud, Süleyman İbnu'l-Eş'as es-Sicistânî, es-Sünen, y.y.: ts. Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Ülke Yay., 1984. El-Ezherî, Muhammed bin Ahmed, Tehzibu’l-Luga, Kahire: ed-Dâru’lMısriyye, ts.
• İbnu’l-Esîr, Mecdüddin Ebu’s-Saadat, en-Nihâye fi Garîbu’l-Hadîs, Mısır: el-Matbaatu’l-Hayriyye, ts. İbn Fâris, Ebu'l-Huseyin Ahmed, İbn Zekeriyya, Mu'cemu Mekâyîs elLuğa, Kahire: Dâru İhyâ-i Kutubi'l- Arabî, 1951. Freud, Sigmund, el-Ene ve’l-Hevâ, Trc. Muhamed Osman Necati, Dâru’ş-Şurûk, Beyrut: 1982. Ğazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed, Mîzânu'l-‘Amel, Kahire: Mektebetu'lCundî, ts. Ğazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed, İhyâu ‘Ulûmi`d-Dîn, çev. Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yay., 1989. Güngör, Mevlüt, Kur’ân Araştırmaları, İstanbul: 1996. El-Hâdimî, Ebû Saîd Muhammed, Şerhu’t-Tarîkati’l-Muhammediyye, İstanbul: Muharrem Efendi Matbaası, 1865. İbn Hanbel, Ahmet, el-Müsned, İstanbul: 1982. El-Hanefî, Ramazan b. Muhammed, Şerhu Ramazan Efendi ‘alâ Şerhi’lAkâid, İstanbul: 1898. İbnu'l-Hatîb, Ravdatu't-Ta‘rîf (bi’l-Hubbi’ş-Şerîf), nşr. M. İbrâhim elKettânî, Beyrut: 1970. Havva, Said, el-Esâs fi’t-Tefsîr, çev. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Şâmil Yayınevi, 1990. El-Hicâzî, Muhammed Mahmud, et-Tefsîru'l-Vâdıh, Kahire: Matba'atu'lİstilâli'l-Kübrâ, 1986. İbn Hişâm, es-Sîretun’n-Nebeviyye, Kahire: 1936. Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, Ankara:T. D. V. Yay., 1993. El-Hucvîrî, Ali el-Ğaznevî, Ebu’l-Hasan Ali b. Osman, Keşfu'l-Mahcûb, çev. Es‘ad Abdülhâdî Kındîl, Kahire: 1975. El-Hûlî, Emin, Kur’ân Tefsirinde Yeni Bir Metod, çev. Mevlüt Güngör, Ankara: 2001. İbrahim Mustafa vd., el-Mu‘cemu’l-Vasît, İstanbul: Çağrı Yay., ts. El-İsfehânî, er-Râğıb, Mufredâtu Elfâzi'l-Kur'ân, Beyrut: 1992. El-İsfehânî, er-Râğıb, ez-Zerî‘a ilâ Mekârimi'ş-Şerîa‘, nşr. Ebu'l-Yezîd elAcemî, Kahire: 1985. İzutsu, Toshihiko, Kur’ân’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar, çev. Selâhattin Ayaz, İstanbul: 1997. El-Kâfiyeci, Muhyiddin Ebû Abdillah Muhammed b. Süleyman elHanefî, Kitâbu't-Teysîr fî Kavâ‘idi 'İlmi't-Tefsîr, nşr. İsmail Cerrahoğlu, Ankara: 19 Kaplan, Hayri, İslâm Düşüncesine Göre Ruh ve Nefs, Ankara: 1995. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). El-Kattân, Halîl Mennâ‘, Mebâhis fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: 1976.
• İbn Kesîr, İsmâil, Tefsîr-i İbn-i Kesîr (Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm), çev. Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner, İstanbul: 1983. Kutub, Seyyid, Fî Zılâli'l-Kur'ân, çev. M. Emin Saraç, Bekir Karlığa, İ. Hakkı Şengüler, İstanbul: 1971. İbn-İ Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn b. Muhammed, Lisânu'l-‘Arab, Beyrut: 1290. El-Mâverdî, Edebu'd-Dünya ve'd-Dîn, Beyrut:1978 El-Merâği, Ahmed Mustafa, Tefsîru’l-Merâği, Mısır: 1973. El-Muberrid, Ebû'l-‘Abbâs, Muhammed b. Yezîd, el-Muktedab, Tahkîk:Muhammed Abdulhâlik, ‘Udayme, 'Alemu'l-Kutub, Beyrut: ts. El-Muhâsibî, el-Hâris b. Esed, el-‘Akl ve Fehmu’l-Kur’ân, tah. Hüseyin Kuvvetlî), Dâru'l- Kindî, y.y.: 1982. Mukâtil b. Süleyman, el-Eşbâh ve'n-Nezâir, el-Hey'etü'l-Mısriyyeti'lÂmme li'l-Kitab, Kahire: 1994. En-Nahvî, Ebû Alî el-Hasen b. Ahmed b. Abdulğaffâr, Kitâbu'l-Îdâh, Tahkik: Kâzım Bahr el-Murcân, Beyrut: Âlemu'l-Kutub, l 996. Necati, M. Osman, Kur’ân ve Psikoloji, Ankara: 1998. Öztürk, Yaşar Nuri, Kur`ân ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul: Yeni Boyut Yay., 1990. Öztürk, Yaşar Nuri, İslâm Kavramlar Ansiklopedisi, İstanbul: 1991. Er-Razî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, Tefsîr-i Kebîr (Mefâtîhu’lĞayb), çev. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, C. Sadık Doğru, Ankara: 1407. Er-Razî, Ebû Bekir Zekeriyâ, Resâ'il Felsefiyye, ed. P. Kraus, Kahire: 19 Suphi es-Sâlih, Kur‘ân İlimleri, çev. M. Said Şimşek, Konya: Hibaş Yayınları, ts. Eş-Şâtıbî, İbarâhim b. Mûsa, el-‘İtisâm, çev. Reşit Rıza, Mısır: ts. Eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu’l-Kadir, Beyrut: 18 Es-Şirbînî, el-Hatîp, es-Sirâcu’l-Munîr fi’l-‘İâneti ‘alâ M‘arifeti b‘adi Me‘ânî Kelâmi Rabbine’l-Hakîm el-Habîr, y.y.: Hayriye Matbaası, ts. Es-Suyûtî, Celâleddîn, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Mustafâ Dib elBûğâ, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut: 1987. Es-Suyûtî, Celâleddîn, Şavnu’l-Mantık ve’l-Kelâm, ed. Ali Sâmî enNeşşâr, Kahire: 1970. Et-Tabresî, Fadl b. Hasan, Mecmeu'l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur'ân, Beyrut: Muessesetu't-Tarihi'l-‘Arabî, 1986. Et-Taberânî, Ebû'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu'cemu'l-Kebîr, tah.:Abdulmecîd es-Silefî, Irak: Matba‘atu'z-Zehrâ'l-Hadîse, l983.
• Et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân fî Tesîri’lKur’ân, Mısır: el-Matba’atu’l-Meymeniyye, ts. Et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye,1992. Et-Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali, Keşşâfu İstılâhâti’l-Funûn, İstanbul: 19 İbn Teymiyye, Takiyyuddîn Ahmed b. ‘Abdulhalîm, Der’ü Te‘ârudi’l-‘Akl ve’n-Nakl, ed. M. Reşâd Sâlim, Dâru’l-Künûzi’l-Edebiyye, Riyâd: ts. İbn Teymiyye, Minhâcü’s-Sünne, ed. M. Reşâd Sâlim), Riyâd:1986. Et-Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan, et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, tah.: Ahmet Habîb), y.y.: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1963. Yavuz, Yusuf Şevki, Kur’ân’ı Kerîm’de Tefekkür ve Tartışma Metodu, İstanbul:1983. Yazır, Emalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, sad. İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, ed. Zehraveyn, İstanbul: ts. Yıldırım, Suat, Kur’ân’da Ulûhiyyet, İstanbul: Kayahan Yay., 1987. Ez-Zebîdî, Muhibbuddîn Ebu’l-Feyz es-Seyyid Muhammed Murtazâ elHüseynî el-Vâsıtî, Tâcu'l-‘Arûs, Mısır: 1888. Ez-Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Sırrî, Me‘âni’l-Kur’ân ve ‘İrâbuhû, tah. Abdulcelîl Abduh Şelbî, Kahire: 1994. Ez-Zemahşerî, Muhammed b. Ömer, Tefsîr-i Keşşâf, Şerife Matba’ası, 1. b., y.y.: 1889. Ez-Zerkânî, Muhammed ‘Abdu’l-Azîz, Menâhilu’l-‘İrfân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Mısır: ts. Ez-Zevzenî, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ahmed, Şerhu'l-Mu‘allakâti'sSeba‘, Mektebetu Dâri'l-Beyân, Beyrut: ts. Zeydân, Abdulkerîm, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, Bağdat: 1976. Künye: Cora, Mustafa, “Kur’an’a Göre “Heva” Kavramı”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi I, (2013):55-89.