Is Historical Islam Trandance of Modernity?

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 2, 206 - 252, 01.06.2012

Ernur Genç

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TARİHSEL İSLAM MODERNİTEYİ AŞKIN MIDIR?

Öz

Modern dünyada fundemantalist-radikal İslami ideolojilerin ve siyasal İslamcılığın hakim söylemlerinin karakteristiğine bakıldığında, İslam‟ın yalnızca tekil “Müslüman özne”yle sınırlı bir din olmadığı; aksine toplumsal alanın tüm vechelerine (politik, ekonomik, hukuki vd.) yönelik total bir nitelik taşıdığı savı öne çıkmaktadır. İslam‟ın modern dönemdeki yeniden anlamlandırılması ve inşası, ona bir “din” olmanın ötesinde, modern anlamda bir ideoloji karakteristiği katmaktadır. İslami ideolojinin entelektüel aktörleri de “siyasal İslam” olarak adlandırılan bu ideolojiyi bütüncül, evrensel, tarihötesi ve özsel/özcü bir sistem olarak ele almaktadırlar. Bu lineer (düzçizgisel), ilerlemeci ve seküler ya da yarı-seküler anlayış çerçevesinde İslam, gelecekte kendi asli kökeninden yeniden doğacak olan bir medeniyeti yaratacak olan bir din; aynı zamanda modernite ve kapitalizmden tamamen farklı ve onlara tek alternatif sistemdir. Karşıt savlar ise siyasal İslam gerçekliğinin, belirli tarihsel koşulların ve süreçlerin (Batılı moderniteyle karşılaşmadan doğan bir tarihselliğin) ürünü olduğunu; dolayısıyla tüm diğer sistem-içi sosyal-politik hareketlerde olduğu gibi sistem-içi bir muhalefet ileri sürmektedir. Buna göre de, siyasal İslam‟ın söylemi ve İslami hareketler kendi tarihsel, toplumsal ve konjonktürel koşullarına göreli olarak dönüşüme uğrarken; var olan sistemi içsel olarak yeniden üretmenin ve kendi içinde dönüştürmenin önemli enstrümanlarından birini oluşturmaktadır. Çalışmada, siyasal İslam‟ın moderniteyle ilişkisi bağlamında söz konusu savlar irdelenmekte, siyasal İslam ve İslami hareketin modern dönemde ortaya çıkış koşulları ve dönüşüm süreci ele alınmaktadır

Anahtar Kelimeler

Siyasal İslam, İslami Hareketler, Modernite, Tarihsellik

Kaynakça

• Abel, Oliver, Arkoun, Mohammed, MARDİN, Şerif (1995), Avrupa‟da Etik, Din ve Laiklik, çev.Sosi Dolanoğlu-Serra Yılmaz, Metis Yay., İstanbul.
• Ahmed, Manzooruddin (1995), “Kur‟an‟da Anahtar Siyasi Kavramlar”, iç. İslam‟da Siyaset Düşüncesi, çev.Kazım Güleçyüz, İnsan Yay., İstanbul.
• Althusser, Louis (1994), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, çev. Yusuf Alp-Mahmut Özışık, 4.basım, İletişim Yay., İstanbul.
• Althusser, Louis (2002), Marx İçin, çev.Işık Ergüden, İthaki Yay., İstanbul.
• Arkun, Muhammed (1995), “İslami Düşüncede Otorite Kavramı: La Hukme İlla Lillah”, iç. İslam‟da Siyaset Düşüncesi, çev.Kazım Güleçyüz, İnsan Yay., İstanbul.
• Attas, S.Nakib (1989), İslami Düşünüşün Problemleri, çev. Mahmut Erol Kılıç, İnsan Yay., İstanbul.
• Behar, Büşra Ersanlı (1996), İktidar ve Tarih –Türkiye‟de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929-1937)-, 2.basım, Afa Yay., İstanbul.
• Berger, Peter, BERGER, Brigitte, KELLNER, Hansfried (1985), Modernleşme ve Bilinç, çev. Cevdet Cerit, Pınar Yay., İstanbul, 1985.
• Bulaç, Ali (Tarihsiz), İslam Dünyasında Düşünce Sorunları, Burhan Yay., İstanbul
• Coşkun, Mustafa Kemal (2007), Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler, Dipnot Yay., Ankara.
• Çakır, Ruşen (1995), Ayet ve Slogan –Türkiye‟de İslami Oluşumlar-, 8.basım, Metis Yay., İstanbul.
• Çayır, Kenan (Ed.) (1999), Yeni Sosyal Hareketler –Teorik Açılımlar- Kaknüs Yay., İstanbul.
• El-Behiy, Muhammed (1986), Çağdaş İslam Düşüncesinin Oluşumu, çev.İbrahim Sarmış, Girişim Yay., İstanbul.
• El-Gannuşi, Raşid (1987), İslami Yöneliş, çev.Abdullah Baykal, Bir Yay., İstanbul.
• Elıade, Mircae (1991), Kutsal ve Dindışı, çev.Mehmet Ali Kılıçbay, Gece Yay., Ankara.
• Ercan, Fuat (2006), Modernizm, Kapitalizm ve Azgelişmişlik, Bağlam Yay., İstanbul.
• Fazlurrahman (1995), “İslam ve Siyasi Aksiyon: Siyaset Dinin Hizmetinde”, iç. İslam‟da Siyaset Düşüncesi, çev.Kazım Güleçyüz, İnsan Yay., İstanbul.
• Garaudy, Roger (1984), İslam‟ın Vaatettikleri, çev.Salih Akdemir, dördüncü basım, Pınar Yay., İstanbul.
• Garaudy, Roger (1989), 20. Yüzyılın Biyografisi –Graduy‟nin Felsefi Vasiyetleri-, çev.Ahmet Zeki Ünal, Fecr Yay., Ankara.
• Garaudy, Roger (1993), Entegrizm –Kültürel İntihar-, ikinci basım, çev.Kamil Bilgin Çileçöp, pınar yay., İstanbul.
• Gouldner, Alvin (1978), New Class Project I, Theory and Society, 153- 203,
• Durugönül, Esma (1996), “Reislamizasyon Hareketlerinin Kuramsal Bir Çözümlemesi”, Ankara Üniversitesi DTCF Sosyoloji Dergisi, sayı:1, 79-104.
• Giddens, Anthony (1994), Modernliğin Sonuçları, çev. Ersin Kuşdil, Ayrıntı Yay., İstanbul.
• Giddens, Anthony (2009), Sağ ve Solun Ötesinde –Radikal Politikaların Geleceği, çev. Müge Sözen-Sabir Yücesoy, Ayrıntı Yay., İstanbul.
• Göle, Nilüfer (1991), Modern Mahrem –Medeniyet ve Örtünme-, Metis Yay., İstanbul.
• Halil, İmaduddin (1987), Sosyal Adalet Üzerine, çev.Vecdi Akyüz- Mehmet Erdoğan, Akabe Yay., İstanbul.
• Heberle (1968), “Social Movements”, International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol.14)
• Humeyni, Ayetullah (1984), Konuşmalar, Ankara
• Ingelhart, R.-Flagan, S.C. (1987), “Value Change in Industrial Society”, Amerikan Political Science Reviwe, s.1289-1319.
• İkbal, Muhammed (1984), İslam‟da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu, çev.Ahmet Asrar, Bir Yayıncılık, İstanbul.
• Kutup, Seyyid (Tarihsiz), Yoldaki İşaretler, Pınar Kitabevi, Ankara.
• Kutup, Seyyid (1986), İslam Düşüncesi 1, çev. Hamid Şükrü, Dünya Yay., İstanbul.
• Laroui (1993a), Tarihselcilik ve Gelenek, çev.Hasan Bacanlı, Vadi Yay., Ankara.
• Laroui (1993b), İslam ve Modernlik, çev.Ayşegül Yaraman-Başbuğu, Milliyet Yay., İstanbul.
• Lerner, Daniel (1968), “Modernisation”, International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol.10
• Lewis, Bernard (1992), İslam‟ın Siyasal Dili, çev. Fatih Taşar, Rey Yay., Kayseri.
• Marshall, Gordon (1999), Sosyoloji Sözlüğü, çev.Osman Akınhay-Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yay., Ankara.
• Metiner, Mehmet (1987), Yeni Bir Dünyaya Uyanmak, Seçkin Yay., İstanbul.
• Merad, Ali (1996), Çağdaş İslam, çev. Cüneyt Akalın, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mevdudi, a (1980), The Islamic Law and Constitution, Islamic Publication, Lahor.
• Muson, Jr.H. (1988), Islam and Revulation in the Middle East, Yale University Pres, New Haven.
• Nasr, Seyyid Hüseyin (tarihsiz), İslam –İdealler ve Gerçekler-, Akabe Yay., İstanbul.
• Nasr, Seyyid Hüseyin (1984), İslam ve Modern İnsanın Çıkmazı, çev. Ali Ünal, İnsan Yay., İstanbul.
• Neccar, Fevzi M. (1995), “İslam Politika Felsefesinde Siyaset”, iç. İslam‟da Siyaset Düşüncesi, çev.Kazım Güleçyüz, İnsan Yay., İstanbul.
• Özdenören, Rasim (1985), Müslümanca Düşünme Üzerine Denemeler, İnsan Yay., İstanbul.
• Poole, Ross (1993), Ahlak ve Modernlik, çev.Mehmet Küçük, Ayrıntı Yay., İstanbul.
• Popper, Karl (1985), Tarihselciliğin Sefaleti, çev.Şafak Ural, İnsan Yay., İstanbul.
• Rohrshneıder, R. (1990), “The Roots of Public Opinion tdword New Social Movements: An Emprical Test of Competing Explanation”, American Journal of Political Science, 34/1, s.1-30.
• Roy, Oliver (1994), Siyasal İslamın İflası, çev.Cüneyt Akalın, Metis Yay., İstanbul.
• Sennet, Richard (2005), Karakter Aşınması, 2. basım, çev.Barış Yıldırım, Ayrıntı Yay., İstanbul.
• Serdar, Ziyaüddin (1986), İslam Medeniyetinin Geleceği, İnsan Yay., İstanbul.
• Shayegan, Daryush (1991), Yaralı Bilinç -Geleneksel Toplumlarda Kültürel Şizofreni-, çev. Haldun Bayrı, Metis Yay., İstanbul.
• Sıddıki, Kerim (1986), İslami Hareket, çev.Mehmet Yolcu, Bir Yayıncılık, İstanbul.
• Süruş, Abdülkerim (1986), Biz Hangi Dünyada Yaşıyoruz, çev.Hüseyin
• Hatemi, Seçkin Yay., İstanbul.
• Şeriati, Ali, (1991), Öze Dönüş, çev.Kerim Güney, Yedi Gece Kitapları, İstanbul.
• Touraine, Alain (1994), Modernliğin Eleştirisi, çev. Hülya Tufan, Yapı
• Kredi Yay., İstanbul.
• Türköne , Mümtazer (1994), Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu,
• basım, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Wesels, A. (1984), “The So-Called Renaissance of Islam”, Journal of
• Asian and African Studies, XIX, 3-4, s.190-201.
• Zubaıda, Sami (1994), İslam, Halk ve Devlet, çev. Sami Oğuz, İletişim
• Yay., İstanbul. Künye:
• Genç, Ernur, “Siyasal İslamcılığın Alternatif Söylemi Moderniteden Azade midir? Ya da Tarihsel İslam
• Moderniteyi Aşkın mıdır”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi II, (2012): 206- 252.