Political The Political History Of Qazvin From Islamic Conquests To Collapse Of The Seljuks Of Iraq

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 225 - 265, 01.03.2012

Akif Rençber

Öz

Anahtar Kelimeler

Qazvin, Jibal, Daylam, Abbasids, Seljuks

İslam Fethinden Irak Selçuklularının Yıkılışına Kadar Kazvîn’in Siyasî Tarihi

Öz

Sasaniler döneminde Taberistan bölgesinde yaşayan Deylemlilerin akınlarına karşı garnizon kenti olarak kurulan Kazvîn şehri, bu görevini İslam fethinden sonra da devam ettirmiştir. Hz. Ömer döneminden Selçuklu hâkimiyetine kadar Kazvîn sürekli Deylemlilerin tehdidi altında kalmıştır. Selçuklu döneminde ise şehrin potansiyel tehdit unsuru İsmailîler olmuştur. Kazvîn şehri civarında Abbâsîler döneminde Musa ve Mubarekiyye adı altında iki şehir daha kurulmuştur. Şehir İslam döneminde Hz. Ömer ile beraber Emevîler, Abbâsîler, Tahirîler, Zeydîler, Sacoğulları, Samanoğulları, Ziyarîler, Büveyhîler, Gazneliler ve Selçukluların hâkimiyeti altında kalmıştır. Zaman zaman Selçuklu saltanat mücadelelerine ev sahipliği yapmanın yanında Sünnî-Şiî hâkimiyet mücadelesinin de yoğunlukta yaşandığı şehir, Elburz dağlarının eteklerinde, bol ormanlık alana sahip ve Deylem bölgesine sınırdır. İslam coğrafyacıları Kazvîn’i Cibal bölgesinde tasnife tabi tutmakta ve şehirden övgülerle bahsetmektedirler

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Alptekin, Coşkun, “Büyük Selçuklular”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. VII, Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s. 95-213.
• Aracıyan, Ayşe Atıcı, “Nizari İsmailîleri’nin Gelir Kaynakları”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sy. XXVI, (2009), s. 231-245.
• Azimli, Mehmet, “Sünnî Hilafete Tahakküm Kurmuş Bir Şiî Hanedan: Büveyhîler”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VII/2, (2005), s. 32.
• Bazın, Marcel, “Kazvîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXV, (Ankara 2002), s. 154-155.
• Brockelmann, Carl, İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi, çev. Neşet Çağatay, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2002.
• Bosworth, C. Edmund, “The Political And Dynastic History Of The Iranian World (AD. 1000-1217)”, The Cambridge History Iran, c. V,
• Cambridge History Press, 1968, s. 1-202. -------------, “The Tahirids and Saffârîds”, The Cambridge History Of
• İran, c. IV, Cambridge 1975, s. 90-135. -------------, Historic Cities Of The İslamic World, Brill, Leiden-Boston
• Bundarî, Zubdatü’l-Nusra ve Nuhbatü’l-Usra, çev. Kıvameddin Burslan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
• Cüveynî, Alaaddin Ata Melik, Tarih-i Cihangüşa, c. III, çev. Mürsel Öztürk, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
• Daftary, Farhad, Muhalif İslamın 1400 Yılı İsmailîler, çev. Ercüment
• Özkaya, Raslantı Yayınları, Ankara 2001.
• Ebu’l-Ferec, Ebu’l-Ferec Tarihi, c. I, çev. Ömer Rıza Doğrul, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1945.
• Ebu’l-Fidâ, Takvimu’l-Büldân, çev. Abdü’l-Muhammed Ayeti, Tahran el-Belazuri, Fütûhu’l-Büldân, çev. Mustafa Fayda, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002. el-Hüseynî, Sadrüddîn Ebu’l Hasan Ali İbn Nasır İbn Ali, Ahbarü’d
• Devleti’s-Selçukiyye, çev. Necati Lugal, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1943.
• Erkoçoğlu, Fatih, Abdülmelik b. Mervan ve Dönemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Fayda, Mustafa, “Bedevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. V, (İstanbul 1992), s. 311-317.
• Fazlullah, Reşidüddin, Camiü’t-Tevarih Selçuklu Devleti, çev. Erkan Göksü, Hüseyin Güneş, Selenge Yayınları, İstanbul 2010.
• Gerdizi, Zeynü’l-Ahbar, çev. Abdülhayy Habibi, İntişarat-ı Bünyad-ı Ferheg-i İran, Tahran 1968.
• Güner, Ahmet, “Müsafirîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXXII, (İstanbul 2006), s. 68-70.
• İbn İsfendiyar, History of Tabaristan, çev. Edward G. Browne, Leiden -----------, Tarih-i Taberistan, c. I, çev. Abbas İkbal Aştiyani, Taberistan İbn Hurdazbih, Yollar ve Ülkeler Kitabı, çev. Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008.
• İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, c. XI, çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 2001.
• İbnü’l-Cevzi Sıbt, Miratü’z-Zaman Fi Tarihi’l-Ayan’da Selçuklular, çev. Ali Sevim, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
• İbnü’l-Esir, el-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi, c. II, çev. Ahmet Ağırakça v.dğr., Hikmet Neşriyat, İstanbul 2008.
• İpek, Ali, “Sacoğulları”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXXV, İstanbul 2008, s. 364-366.
• Kafesoğlu, İbrahim, Harezmşahlar Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2000.
• Kaşanî, Ebu’l-Kasım, Tarih-i İsmailîyye, çev. Muhammed Taki, Danişgede-i Edebiyat-ı Tebriz, Tebriz 1343.
• Kayhan, Hüseyin, Irak Selçukluları, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya Köymen, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2004.
• Kurt, Hasan, Tahiroğulları, Araştırma Yayınları, Ankara 2002. ------------, “Tahiriler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.
• XXXIX, (İstanbul 2010), s. 403-404.
• Lewis, Bernard, Haşişiler, çev. Ali Aktan, Sebil Yayınları, İstanbul 1995.
• Madelung, Wilfred, “The Minor Dynasties Of Northern Iran”, The Cambridge History Of Iran, c. IV, (Cambridge 1975), s. 198-249.
• Merçil, Erdoğan, “Büveyhîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. VI, (İstanbul 1992), s. 496-500. -----------, “Gazneliler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. VI,
• Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s. 223-299. -----------, Gazneliler Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989.
• Minorsky, V., Hududu’l-Alem Mine’l-Meşrik İle’l-Mağrib, çev. Abdullah Duman, Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008.
• Müneccimbaşı, Ahmed b. Lutfullah, Camiu’d-Düvel, c. I, Yay. Ali Öngül, Akademi Kitabevi, İzmir 2000.
• Müstevfî, Hamdullah, Tarih-i Güzide, çev. Abdül-Hüseyin Nevai, Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran 1364.
• Özaydın, Abdülkerim, Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1990. -----------, “Esfar b. Şireveyh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam
• Ansiklopedisi, c. XI, (İstanbul 1995), s. 373-374. -----------, “Alamut”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. II, (İstanbul 1989), s. 336-337. -----------, “Hasan Sabbah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c, XVI, (İstanbul 1997), s. 347-350.
• Özgüdenli, Osman Gazi, Ortaçağ Türk-İran Araştırmaları, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2006.
• Ravendî, Rahatü’s-Südûr ve Ayeti’s-Sürûr, c. II, çev. Ahmed Ateş, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
• Sevim, Ali-Merçil, Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
• Sütude, Hüseyin Kuli, “Tarihçe-i Kazvîn”, Berresîhâ-yî Tarihî, c. IV, Tahran 1969, s. 95-132.
• Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1965.
• Usta, Aydın, “Samaniler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXXVI, İstanbul 2009, s. 64-68.
• Yakubî, Ülkeler Kitabı, çev. Murat Ağarı, Ayışığı Kitapları, İstanbul Yaşaroğlu, Hasan, Taberistan Zeydîleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998.
• Yazıcızâde Ali, Tevarih-i Âl-i Selçuk, Haz. Abdullah Bakır, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2009.
• Yıldız, Hakkı Dursun, “Samaniler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. VII, Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s. 50-75. -----------, “Sacoğulları”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. VI,
• Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s. 81-136. -----------, “Abbâsîler Devri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c.
• III, Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s. 15-333.
• Yılmaz, Saim, “Halife Mutazıd Döneminde Abbâsî Saffârî İlişkileri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. IX, (2004), s. 79-103. ---------- Mutazıd ve Müktefî Döneminde Abbâsîler, Kayıhan Yayınları, İstanbul 2006.
• Zerrinkub, Abdü’l-Hüseyin, “The Arab Conquest of Iran and ıts Aftermath”, The Cambridge History of Iran, c. IV, (Cambridge 1975), s. 56. Künye:
• Rençber, Akif, “İslam Fethinden Irak Selçuklularının Yıkılışına Kadar Kazvîn’in Siyasî Tarihi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1, (2012): 225-265.