Text Study on the Chapter of Turks in History of Zhou

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 3, 542 - 562, 04.07.2015

Gülnar Kara

https://doi.org/10.15869/itobiad.92587

Öz

First and the most important accounts about the ancient Turks are found in the Chinese records.. The whole of the histories of the Chinese dynasties is consisted of a number of parts. In the parts which are classified as Huns, Turks, Uyghurs etc., information can be found about different Turkic groups’ political, socio-economic lives, traditions, their relations with the Chinese and other peoples, their strengths and weaknesses. In the 50th chapter of this history there is a sub chapter called as the “Turks”, where detailed information about the origins of the Turks, Turkish traditions, the establishment of the first Turkish Khaganate and their relations with China and the first Turkish Khagan are available. In this study, I have tried to find out the missing and different sides of the information provided in the histories by not only translating the original Chinese source but also by facilitating the use of other histories of dynasties and encyclopedias and their translations into different languages. 

Anahtar Kelimeler

Turks, Ashina, Zhou State, Bumin Khan, Muhan Khan

Zhou Tarihi’nin Türkler Bölümü Üzerinde Metin Çalışması

Öz

Kadim Türkler hakkında ilk ve önemli bilgiler Çin kaynaklarında bulunur. Özellikle Hanedan tarihleri olarak bilinen kaynaklar çok mühim yer tutmaktadır. Bütün Çin hanedan tarihleri birkaç bölümden oluşmaktadır. Hunlar, Türkler, Uygurlar v.s. başlıklar altına toplanan bölümlerde irili-ufaklı Türk topluluklarının siyasi, sosyal-ekonomik hayatları, örf-adetleri, Çin ve diğer halklarla ilişkileri, güçlü ve zayıf noktaları anlatılmaktadır. Çin hanedan tarihlerinin tercümesi Batı ve diğer dillere tercümeleri var ise de ülkemizde bu mesele hâlâ yeterince araştırılmış değildir. Bizim ele aldığımız  “Zhou Tarihi”, Türkler hakkında bilgiler sunan ilk kaynak olması ile önemlidir. Bu kitabın 50.bölümünde “Türkler” başlığı altında verilen kısımda Türklerin menşei hakkında rivayetler, Türklerin gelenekleri, ilk Türk Kağanlığının kurulması ve Çin ile münasebetleri, ilk kağanları hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmamızda Çince orijinal kaynaktan tercüme etmekle beraber diğer Hanedan tarihleri ve ansiklopediler, ayrıca farklı dillerde olan tercümeleriyle karşılaştırmak suretiyle eksik veya farklı yönlerini tespit etmek için çaba sarf edilmiştir. Daha kolay anlaşılması maksadıyla orijinal metnin sayfaları ve cümleleri numaralandırılarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Aşina, Zhou Devleti, Bumin Kağan, Muhan Kağan.

Kaynakça

• Ban, Gu., Han Shu, Beijing, Zhong-hua shu-ju, 1975.
• Du You., Tong Dian, Beijing, Zhong-hua shu-ju, 1988.
• Fan, Ye., Hou Han Shu, Beijing, Zhong-hua shu-ju, 1975.
• Fang, Xuan-ling., Jin Shu, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1988.
• Han Yu Da Cı Dian., Shan-hai: 1997, c. 1-3.
• Li, Bai-yao., Bei Qi Shi, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1972.
• Li, Yan-shou., Bei Shi, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1975.
• Ling-hu, De-fen., Zhou Shu, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1988.
• Sıma, Guang., Zızhi Tong-jian, http://www.guoxue.com/shibu/zztj/zztjml.htm
• Sıma, Qian., Shi Ji, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1988.
• Wei, Shou., Wei Shu, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1975.
• Wei, Zheng., Sui shu, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1994.
• Yao, Sı-lian., Liang Shu, Beijing: Zhong-hua shu-ju, 1973.
• Aristov, N. A., “Zametki ob Etniçeskom Sostave Tyurskih Plemen i Narodnostey i Svedeniya ob ih Çislennosti”, Jivaya Starina, (1896): 3-4.
• Aydın, E., “Ötüken Adı ve Yeri Üzerine Düşünceler”, Turkish Studies, c. 2-4, (2007): 1267.
• Bartold. V. V., Soçineniya, Moskova: Nauka, c. 5, 1968.
• Bayat, F., Türk Mitolojik Sistemi II, İstanbul: 2007.
• Beckwith, C., "The Tibetans in the Ordos and North China: Considerations on the Role of the Tibetan Empire in World History." In: C. I. Beckwith, ed., Silver on Lapis. Bloomington: Tibet Society, (1987): 3–11.
• Bernştam, A. N., N. Y. Biçurin i Ego Trud “Sobraniye Svedenii...”, M-L: 1950.
• Biçurin, N. Ya., Sobraniye Svedenii o Narodah Obitavşih v Sredney Azii v Drevniye Vremena, Moskova: 1951.
• Cen, Zhong-mian., Tu-jue ji shi, 2 cilt, Beijing: 1958/a.
• Chavannes, W., Documents sur les Tur-kiue Occidentaux, Paris: 1903.
• Esin, Emel., Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2001.
• Grumm-Grjimaylo, G. Ye., Zapadnaya Mongolya i Uryanhayskiy Kray. c. II, İstoriçeskiy Oçerk Etih Stran v Svyazi s İstoriyey Sredney Azii, Leningrad: 1926.
• Haussig. H. W., “Byzantinische Quellen über Mittelasien in ihrer historischen Aussage”, Prolegomena to the sources on the history of pre-İslamic Sentral Asia. ed. J. Harmatta, Budapest: 1979.
• Hirth, F., “Nachworte zur Inschrift des Tonyukuk”. Die Alttürkischen Inschriften der Mongolei. (Zweite Folge). St-Petersburg, (1899): 1-140.
• Kazakistan Ansiklopedisi, red. A. Nısanbayev, Almatı: 1998, 2. cilt.
• Kirilen, Gürhan, “Türk Türeyiş Destanında Geçen “Komşu Ülke (Lin Guo)” Sorunu Üzerine”, AÜ DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 66, (2014): 73-88.
• Klyaştornıy, S. G.- Sultanov. T. İ., Türkün Üç Bin Yılı, çev. A.Batur, İstanbul: Selenge Yayınları: 2004, 2. Baskı.
• Klyaştornıy, S. G., Legendy o Proishojdenii Tsarskogo Roda Tyurkov Aşina, M-L: 2005.
• Klyaştornıy. S. G., “Problemy Ranney İstorii Plemeni Turk (Aşina)”, Novoye v Sovetskoy Arheologii, MİA, no. 30 (1965): 278-281.
• Kyzlasov. L. R., İstoriya Tuvy v Sredniye Veka, Moskova: MGU, 1969.
• Kyzlasov.L. R., İstoriya Yujnoy Sibiri, Moskova: Vysşaya Şkola, 1984.
• Levşin, A. İ, Opisaniye Kirgiz-Kazaçih ili Kirgiz-Kaysatskih Ord i Stepey, St-Peterburg: 1832, c. 3.
• Liu, Mao-tsai, Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, çev. Ersel Kayaoğlu-Deniz Banoğlu, İstanbul: Selenge Yayınları, 2006.
• Mori. M., Historical studies of the ancient Turkic peoples. I, Tokyo, 1967.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, I, II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
• Radloff, W., Aus Sibirien, I. Leipzig, 1884.
• Savinov, D. G., Narody Yujnoy Sibiri v Drevnetyurkskuyu Epohu, Moskova, 1984.
• Schiltberger Johannes., Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427), çev. Turgut Akpınar, 3. bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Serdobov.N. A., İstorya Formirovaniya Tuvinskoy Natsii, Kızıl: 1971.
• Shiratori., “Kağan ve Katun unvanları hakkında”, Toyo Gakuho, (1922): vol. 1 no. 3.
• Sümer, F., Eski Türklerde Şehircilik, Ankara: 1994.
• Taskin, V.S., Materyaly po İstorii Syunnu, Moskova:1973.
• Taşağıl, A., Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2004.
• Togan, İsenbike; Kara, Gülnar; Baysal, Cahide., Eski T’ang Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Woo, D. C., Juan-Juan’lar, Doktora Tezi, Ankara: 1995.
• Yevtyuhova, L. A., Arheologiçeskiye Pamyatniki Yeniseyskih Kyrgyzov (Hakasov), Abakan: 1948.
• Zuev. Yu. A., K Etniçeskoy İstorii Usuney, AN. Kaz. SSR, Trudy İnstituta İstorii, Arheologii i Etnografii, Alma-ata: t. VIII, İzd. AN Kaz. SSR, 1960.