Evaluation of Vocabulary in Folk Songs with Cultural Motifs -Safranbolu Example

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 5, 2160 - 2179, 31.12.2024

Gulcan Ertan Hacısuleymanoglu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1465990

Öz

The most important element that contains the cultural characteristics of a region is undoubtedly folk songs, which are oral cultural elements. Folk songs of a certain region are fed by an unlimited universe of topics that can be derived from the dynamics of the social life of the society in which they are produced, their traditions, religious life, geographical structure, abstract and concrete cultural values, foods, plants and animals growing in the region, in short, the possibilities of daily life. It directly contributes to the process of nationalization over time by mediating the verbal and non-verbal transmission of society's culture from generation to generation, developing individuals' sense of belonging to the society they live in. Therefore, the vocabulary found in folk songs is important in this context. Safranbolu is a district center of Karabük province in the Western Black Sea Region of our country. Dating back to the 3000s BC , Safranbolu has hosted many cultures in its history. This situation has enabled Safranbolu to gain a multi-layered cultural structure. The city, which carefully preserves its cultural structure and intangible and concrete cultural assets as if they defy time, was included in the world heritage list by UNESCO in 1994 In this study, in addition to the Safranbolu folk songs in the repertoire of the Turkish Radio and Television Corporation (TRT) belonging to the Safranbolu region as a source, a total of 58 folk songs in the book titled “Safranbolu Folk Songs and Game Airs” written by Adnan ATAMAN, compiled by ITU Turkish Music State Conservatory Artist Lecturer Dr. Süleyman ŞENEL and prepared for publication by giving the notes, source people, compiler and notator information were examined within the scope of literature review and the cultural motifs contained in terms of vocabulary were determined. As a result of the research, many architectural, geographical and cultural vocabulary assets have been identified in the region in the historical process and it has been determined that there is a parallelism between social life and geographical structure. Both qualitative and quantitative approaches were used in the methodology of the research.

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Turkish Folk Music, Folk Song, Cultural Motif, Vocabulary, Content Analysis.

Türkülerdeki Söz Varlığının Kültürel Motiflerle Değerlendirilmesi -Safranbolu Örneği

Öz

Bir yörenin kültürel özelliklerini barındıran en önemli unsur şüphesiz ki sözlü kültürel öğelerden olan halk türküleridir. Belli bir yörede yakılan halk türküleri, içinde üretildiği toplumun sosyal yaşantısının dinamiklerini, gelenek-göreneklerini, dini yaşantısını, coğrafi yapısını, soyut ve somut kültürel değerlerini, yemeklerini, yörede yetişen bitkileri, hayvanları velhasıl gündelik hayatın olasılıklarından türeyebilecek sınırsız bir konu evreninden beslenir. Nesilden nesile toplum kültürünün sözlü ve sözsüz aktarılmasına aracılık ederek bireylerin içinde yaşadığı topluma karşı aidiyet duygusunu geliştirerek zaman içinde uluslaşma sürecine de doğrudan katkı sağlar. Dolayısı ile türkülerde bulunan söz varlıkları bu bağlamda önemlidir. Safranbolu ülkemizin Batı Karadeniz Bölgesinde Karabük iline bağlı bir ilçe merkezidir. Tarihi M.Ö. 3000’li yıllara dayanan Safranbolu pek çok kültüre ev sahipliği yapmıştır. Bu durum Safranbolu’nun çok katmanlı kültürel bir yapı kazanmasını sağlamıştır. Kültürel yapısını, soyut ve somut kültürel varlıklarını zamana meydan okurcasına özenle koruyan kent, bunun sonucunda 1994 yılında UNESCO tarafından dünya miras listesine alınmıştır. Safranbolu’nun kültürel bu özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, yöre türkülerinin sözvarlığı açısından araştırılması kıymetli olacaktır. Bu çalışmamızda kaynak olarak Safranbolu yöresine ait Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) repertuvarında bulunan Safranbolu türkülerinin yanı sıra Adnan ATAMAN’ın yazdığı, İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı Sanatçı Öğretim Görevlisi Dr. Süleyman ŞENEL tarafından derlenerek notaları, kaynak kişileri, derleyen ve notaya alan bilgileri verilerek yayına hazırlanan “Safranbolu Türküleri ve Oyun Havaları” adlı kitaptaki toplam 58 türkü literatür taraması kapsamında incelenerek sözvarlığı açısından içerdiği kültürel motifler tespit edilmiştir. Araştırmanın sonucunda tarihi süreçte yörede mimari, coğrafi, kültürel pek çok söz varlığı tespit edilmiş olup özellikle de sosyal yaşam ile coğrafi yapı arasında paralellik olduğu belirlenmiştir. Araştırmanın yönteminde hem nitel hem de nicel yaklaşım kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Türk Halk Müziği, Türkü, Kültürel Motif, Söz Varlığı, İçerik Analizi.

Kaynakça

• Bahşi, Bahtiyar (2023). Selanik Türkülerinin Söz Varlığı ve Kültürel Motifler Açısından Değerlendirilmesi, ÇÜTAD Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 8 (1).
• Biyografi Karabük (2022, 23 Eylül). Adnan Ataman, https://biyografikarabuk.com/ adnan-ataman/, Erişim tarihi: 02.02.2024.
• Büyükyıldız, H., Zeki (2015). Türk Halk Müziği Ulusal Türk Müziği. İstanbul, Arı Sanat Yayınevi.
• Eroğlu, Türker (2017). Türk Halk Müziğinin Türkiye’deki Coğrafî Bölgelere Göre Temel Özellikleri Bakımından İncelenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (41), s. 513-527.
• Doğan, Can (2019). Safranbolu Türkülerinin Konularına Göre Tasnifi ve Günümüz Yöre İcrâcıları, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, 11-12/10/2019, Karabük Üniversitesi.
• Durmuş, İlhami (2014). Türk Kültür Çevresinde Kültür Adlandırmaları, Akademik Bakış Dergisi, 8 (15), 269-298.
• Dursun, K., Betül; Bahşi, Niymet (2023). Malatya Türkülerinde Söz Varlığı, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10.
• Karadüz, Adnan (2009). Sözlük, Sözcük Anlamı ve Öğrenme Üzerine, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (4).
• Kütükçüoğlu, Mehmet (2015, 25 Tem.). Bu Toprağın Sesi: Safranbolu’da Üç Kuşak Ataman’lar, Safran Şehir’den Yazıyorum, https://www.mehmetkutukcuoglu.com/bu-topragin-sesi-safranboluda-uc-kusak- atamanlar/ Erişim Tarihi: 02.02.2024.
• Mirzaoğlu, F.Gülay, (2019). Halk Türküleri, (2.Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özçimen, Aycan; Gök, Sevilay (2013). Antalya Yöresi Halk Türkülerinde Yer Alan Kültürel Motifler, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2 (4).
• Öztürk, K. Mustafa (2019). Ardahan Türkülerinin Söz Varlığı ve Kültürel Motif Açısından Değerlendirilmesi, Ana Dili Eğitim Dergisi, 7 (1).
• Paşaoğlu, Sibel (2009). Müzik Kültüründe Sözlü ve Yazılı Aktarım, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 143-159.
• Sıvacı-Mirzaoğlu, Gülay,F. (2005). Türklerde Mitolojik Unsurlar, Türkbilig Dergisi, 2005/10 34-53.
• Şenel, Süleyman ed. (2009). Adnan Ataman Safranbolu Türküleri ve Oyun Havaları, 1.Baskı, İstanbul, Seçil Ofset Matbaacılık.
• TRT Nota Arşiv, https://www.notaarsivleri.com/arama.html?kelime=safranbolu , Erişim Tarihi: 05.01.2024.
• Tunçözgür, Ünsal (2002). Dünü ve Bugünü ile Safranbolu, 2.Baskı, Safranbolu, Işıl Yayıncılık.
• Ulukavak, Kızıltan (2007). Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbolu, Ankara, Bizim Büro Basımevi.
• Yılmaz, Müge, Aktan (2011). Sembolik ve Gerçek Anlamlarıyla Türkü Metinlerine Yansıyan Hayvanlar, Folklor- Edebiyat Dergisi, 17(66), 239-250
• Zeybek, N., Şerife, (2015). Ege Türkülerinde Giyim-Kuşam ve Tesettür, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (3), s. 119-138.