Religious and Sufi Content in the Divançe of Poet Abdî From Urfa

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 502 - 520, 28.03.2025

Mahmut Askeri Küçükkaya

https://doi.org/10.15869/itobiad.1583110

Öz

Abdî, one of the Divan poets, was born in Urfa in 1857. He received a good education in his childhood and later started his career as a civil servant. He aroused interest with his articles and poems and became a sought-after figure in scientific and conversation assemblies in Urfa. He gained the favor of the people with his knowledge and modest personality. He expressed literary genres such as ghazal, ode, elegy, munacaat and na't. His poems were recited in religious and Sufi assemblies and memorized by many people. Sufi and religious elements are at the forefront in many of the poet Abdi's poems. He wrote ghazals and odes in accordance with the environment in which he grew up and the Sufi life he lived. He expressed the principles of the sect to which he belonged and the Sufi enthusiasm to which he was inclined in his poems. He tried to convey the religious and Sufi elements he discussed in his ghazals and odes to his addressees within the limits of advice. Poet Abdi, who personally lived what he said, was loved and respected during his time. Poet Abdi has discussed some important elements that will attract everyone's attention in his poems that he expressed with deep contemplation and knowledge. He discussed the main topics discussed in all religious books and Sufi classics in his Divançe. The most important of these elements he mentioned are the issues that must be achieved in order to reach God's love. He emphasized the necessity of worship in order to receive God's love and to gain closeness to God with the consciousness of servitude. It pointed out the temporaryness of worldly life and the eternity of the afterlife. He pointed out the importance of acting with love, respect and empathy in human relations. He touched upon the necessity of living the good qualities that should be done in social life and human relations and that are desired from every human being. In this study, it is aimed to reveal the religious and mystical elements that Poet Abdi deals with in his poems and the feelings and thoughts they contain.

Anahtar Kelimeler

Poet Abdi, Divançe, Religious Elements, Mystical Elements, Worship.

Urfalı Şair Abdî’nin Divançesinde Dinî ve Tasavvufî Muhteva

Öz

Divan şairlerinden Abdî 1857 tarihinde Urfa’da dünyaya gelmiştir. Çocukluğunda iyi bir eğitim görmüş ve daha sonra memuriyet hayatına atılmıştır. Yazdığı yazı ve şiirlerle ilgi uyandırmış, Urfa’da ilim ve sohbet meclislerinde aranılan bir şahsiyet olmuştur. İlmi ve mütevâzi kişiliğiyle halkın teveccühüne mazhar olmuştur. Gazel, kaside, mersiye, münacaat ve na’t gibi edebi türleri dile getirmiştir. Dini ve tasavvuf meclislerinde şiirleri okunmuş ve birçok kişi tarafından ezberlenmiştir. Şair Abdi’nin dile getirdiği manzumelerin birçoğunda dinî ve tasavvufî unsurlar ağırlıktadır. Yetiştiği çevre ve yaşadığı tasavvufî hayata uygun gazel ve kasideler yazmıştır. Mensup olduğu tarikatın esaslarını ve meyilli olduğu tasavvufî neşveyi şiirlerinde dile getirmiştir. Gazel ve kasidelerinde dini ve tasavvufi unsurları nasihat ölçüleri içerisinde muhataplarına ulaştırmaya gayret etmiştir. Söylediklerini bizzat yaşayan Şair Abdi, yaşadığı zaman diliminde çok sevilmiş ve saygı görmüştür. Şair Abdi, manzumelerinde herkesin dikkatini çekecek bazı önemli ögeleri ele almıştır. Dini kitaplarda ve tasavvuf klasiklerinde ele alınan belli başlı konuları Divançesinde konu edinmiştir. Dile getirdiği bu unsurların başında Allah’ın sevgisine ulaşmak için elde edilmesi gereken hususlar gelmektedir. Allah’ın sevgisine mazhar olmak ve kulluk şuuru ile Allah’a yakınlık kazanmak için ibadetlerin gerekliliği üzerinde durmuştur. Dünya hayatının geçiciliği ve ahiret hayatının ebediliğine işaret etmiştir. Beşeri ilişkilerde sevgi, saygı ve empati duyguları içinde davranmanın önemine işaret etmiştir. Sosyal hayatta ve insani ilişkilerde yapılması gereken ve her insandan istenilen güzel hasletlerin yaşanmasının gerekliliğine değinmiştir. Bu çalışmada Şair Abdi’nin manzumelerinde ele aldığı dini ve tasavvufi ögeler ve içinde barındırdığı duygu ve düşüncelerin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şair Abdi, Divançe, Dini Ögeler, Tasavvufi Ögeler, İbadet.

Kaynakça

• Akot, B. (2020), Kavram Atlası Tasavvuf I, Ankara: Gazi Kitapevi.
• Alkış, A. (2022), Tasavvuf ve Tarikat İlimlerine Giriş, Diyarbakır: Gap Matbaası.
• Alpay, B. (1986) Şanlıurfa Şairleri, Şanlıurfa: Dal Yayıncılık.
• Cebeci, L. (2009), Selsebil. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt,36: 447-448). İstanbul: TDV Yayınları.
• Cürcânî, Ş. (2007), Ta’rifât. Beyrut: yy
• Çağrıcı, M. (1998), Hayır, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 17: 43). İstanbul: TDV Yayınları.
• DİA, (2004), Melâmiyye, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 29: 25-29). Ankara: TDV Yayınları.
• Ensârî, i. M (1299-1308), Lisânü’l-Arab. Bulak: Dâru Sadır.
• Ertan, M.E. (1997), Urfalı Şair Abdî, Şanlıurfa: Şurkav Yayınları.
• Ferâhidî, H. (2005). Kitâbu’l-Ayn. Beyrut: Düru’l- İhyâ et-Turas el-Arabî.
• Gölpınarlı, A. (2000), Tasavvuf. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Herevî, A. (1988), Menâzilu’s-Sâirin. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Kara, M. (1997), Havf, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 16: 528-531). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kelâbâzî, M. (1979), Kitâbü’t-Taarruf: Doğuş Devrinde Tasavvuf (Trc. Süleyman Uludağ), İstanbul: yy.
• Kırkkılıç, A. (1996), Başlangıçtan Günümüze Tasavvuf. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kur’ân Yolu. 2023. http://kuran.diyanet.gov.tr
• Kuşeyrî, A. (2009), Kuşeyrî Risâlesi (Sûfilerin İnanç ve Ahlâkı), Terc. Dilaver Selvi. İstanbul: Sistem Matbaacılık Öngören, R. (2004), Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 29: 441-448). Ankara: TDV Yayınları.
• Polat, S. (2003), Likâ, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 27: 189). Ankara: TDV Yayınları.
• Saraç, A. (1986). Urfalı Şair Abdi Hayatı Sanatı Eseri, Şanlıurfa: Dal Yayıncılık.
• Schimmel, Annemarie (2001), İslamın Mistik Boyutları, Çev. Ergun Kocabıyık, İstanbul.
• Sühreverdî, Ö. (2010), Avârifu’l-Maârif. (Çev. Dilaver Selvi). İstanbul: Semerkand Yayınları.
• Tanrıkorur, Ş. B (2004), Mevleviyye, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 29: 468-475). Ankara: TDV Yayınları.
• Tülücü, Süleyman (1997), Hâtim et- Tâî, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 16: 472-473). İstanbul: TDV Yayınları.
• Türer, O. (2018), Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Ataç Yayınları.
• Uludağ, S (1996), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü: İstanbul
• Uludağ, S. (2007), Recâ, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt, 34: 502). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yetik, E. (1992). İsmail/i Ankaravî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, Ankara: İşaret Yayınları.
• Yılmaz, H. Kâmil. (2017), Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Yayınları.