From Antiquity to Artificial Intelligence: Mind and Cognition Studies from the Perspective of Psychology

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 20 - 33, 28.03.2025

Gün Pakyürek

https://doi.org/10.15869/itobiad.1606146

Öz

Among the subjects of psychology, the mind has been tried to be understood since the pre-scientific period. With Wundt's establishment of the first psychology laboratory, human behaviors were investigated with scientific methods, and the psychology journey began with these studies. Schools such as structuralism, functionalism, and behaviorism came to the fore according to the conditions of the period and cognitive studies have gained importance, especially with the development of technology in the recent period. Although most researchers state that behaviorism lost power with the cognitive revolution, it is also suggested that behaviorism transformed and continued its existence in parallel with the cognitive revolution. Behavioral psychologists such as Tolman and Hull were among the researchers who referred to the mind and provided the transition between behaviorism and cognitive psychology. Today, cognitive psychology studies have become dominant as one of the strongest sub-fields of experimental psychology. However, detailed experimental methods conducted during behaviorism continue to be used in cognitive studies. In this context, experimental psychology continues as the umbrella concept of many fields such as psychophysics, perception, attention, memory, thinking, decision-making, intelligence, development, social psychology, environmental psychology, and motivation. It has undergone significant changes since its inception, shifting from basic sensory and perception experiments to complex studies of cognitive, emotional, and social processes. With the pandemic period, online research has also increased outside of the laboratory environment. Especially during and after the pandemic period, a wide range of psychology studies continue to be conducted, from protecting human psychological health to understanding the mind in artificial intelligence research.

Anahtar Kelimeler

Psychology, Artificial Intelligence, Experimental Methods, Cognitive Revolution, Mind

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Antik Çağdan Yapay Zekaya Psikoloji Perspektifinden Zihin ve Biliş Araştırmaları

Öz

Psikoloji konuları arasında yer alan zihin bilim öncesi dönemden beri anlaşılmaya çalışılmaktadır. Wundt’un ilk psikoloji laboratuvarını kurmasıyla beraber insan davranışları bilimsel yöntemle araştırılmış ve psikolojinin yolculuğu da bu çalışmalarla başlamıştır. Yapısalcılık, işlevselcilik ve davranışçılık gibi ekoller dönemin koşullarına göre ön plana çıkmış ve son dönemde özellikle teknolojinin gelişimiyle beraber bilişsel çalışmalar ağırlık kazanmıştır. Çoğu araştırmacı bilişsel devrimle beraber davranışçılığın güç kaybettiğini belirtse de davranışçılığın dönüşerek bilişsel devrimle beraber paralel olarak varlığını sürdürdüğü de öne sürülmektedir. Tolman ve Hull gibi davranışçı psikologlar zihinsel süreçlere atıfta bulunup davranışçılıkla bilişsel psikoloji arasında geçişi sağlayan araştırmacılardan olmuşlardır. Günümüzde bilişsel psikoloji araştırmaları deneysel psikolojinin en güçlü alt alanlarından biri olarak baskın hale gelmiştir. Ancak davranışçılık döneminde yapılan detaylı deneysel yöntemler bilişsel çalışmalarda kullanılmaya devam etmektedir. Bu bağlamda deneysel psikoloji psikofizik, algı, dikkat, bellek, düşünme, karar verme, zekâ, gelişim, sosyal psikoloji, çevre psikolojisi, motivasyon gibi birçok alanın çatı kavramı olarak varlığını sürdürmektedir. Psikoloji çalışmaları, başlangıcından bu yana önemli ölçüde değişim geçirerek temel duyusal ve algı deneylerinden bilişsel, duygusal ve sosyal süreçlerin karmaşık araştırmalarına geçiş yapmıştır. Pandemi dönemiyle beraber laboratuvar ortamı dışında çevrimiçi araştırmalar da artış göstermiştir. Özellikle pandemi dönemi ve sonrasında insanın psikolojik sağlığının korunmasından yapay zekâ araştırmalarında zihnin anlaşılmasına kadar geniş bir yelpazede psikoloji çalışmaları yapılmaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikoloji, Yapay Zekâ, Deneysel Yöntemler, Bilişsel Devrim, Zihin

Kaynakça

• Anderson, J.R. (1990). Cognitive psychology and ıts ımplications, (3rd ed), New York: W.H. Freeman.
• Ata, B., & Pakyürek, G. (2022). Gözler sizin üzerinizdeyse fark edebilir misiniz? Bir değişim saptama görevi. Turkish Studies-Social Sciences, 17(6), 1235–1247.
• Atkinson R.L., Atkinson R.C., Smith, E.E., Bem, D.J. & Nolen-Hoeksema S. (1996). Hilgard’s Introduction to Psychology. New York: Harcourt Brace College Publ.
• Baars, B.J. (1986). The cognitive revolution in psychology. New York: Guilford Press.
• Backx, R., Skirrow, C., Dente, P., Barnett, J. H., & Cormack, F. K. (2020). Comparing web-based and lab-based cognitive assessment using the Cambridge Neuropsychological Test Automated Battery: A within-subjects counterbalanced study. Journal of Medical Internet Research, 22(8), e16792.
• Benjamin Jr, L. T. (2023). A brief history of modern psychology. John Wiley &Sons.
• Boring E.G. (1957). A History of Experimental Psychology (2. bs.). New York: Appleton Century-Crofts.
• Bruno, F. J. (1996). Psikoloji tarihi (G. Sevdiren çev.). İstanbul: Kıbele Yayınevi. (Orijinali 1972’de yayımlanmıştır).
• Cangöz, B. (2005). Geçmişten günümüze belleği açıklamaya yönelik yaklaşımlara kısa bir bakış. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22(1), 51-62.
• Epstein R (2016) The empty brain. Aeon. https://aeon.co/essays/your-brain-does-not-process- information-and-it-is-not-a-computer. Accessed 18 Oct 2024.
• Friman, P. C., Allen, K. D., Kerwin, M. L. E., & Larzelere, R. (1993). Changes in modern psychology: A citation analysis of the Kuhnian displacement thesis. American Psychologist, 48, 658–664.
• Gardner, H. (1985). The mind’s new science: A history of the cognitive revolution. New York: Basic Books.
• Germine, L., Nakayama, K., Duchaine, B. C., Chabris, C. F., Chatterjee, G., & Wilmer, J. B. (2012). Is the Web as good as the lab? Comparable performance from Web and lab in cognitive/perceptual experiments. Psychonomic Bulletin & Review, 19(5), 847–857.
• Golder, S. A., & Macy, M. W. (2011). Diurnal and seasonal mood vary with work, sleep, and daylength across diverse cultures. Science, 333(6051), 1878-1881.
• Graf, P. (2012). Prospective memory: Faulty brain, Flaky person. Canadian Psychology, 13(1),7-13.
• Hartonek, E. B. (2008). Experimental psychology research trends. Nova Science Pub Inc.
• Karakaş, S. & Bekçi, B. (2003). Zihin/davranış ile beden /organizma ilişkilerini ele alan bilim dallarının doğuşu ve gelişimi. Neuroquantology;2, 232-265.
• Leahey, T. H. (2000). A history of psychology: Main currents in psychological thought (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
• Mandler, G. (2007). A history of modern experimental psychology: From James and Wundt to cognitive science. London: The MIT Press.
• Moore, J., & Cooper, J. O. (2003). Some proposed relations among the domains of behavior analysis. The Behavior Analyst, 26, 69–84.
• Mungan, E. (2020). Geştalt Kuramı: Bir “nazriye” nin mazisi, akameti ve akıbeti. Nesne-Psikoloji Dergisi, 8(18), 585-618.
• Mutlutürk, A. (2023). Türkiye’de deneysel psikolojinin tarihsel gelişimi: Ulusal yayın örüntüleri (1929-1978). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(Özel Sayı), 241-260.
• Özakpınar, Y. (2011). Psikoloji tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Pan, X., & Hamilton, A. F. D. C. (2018). Why and how to use virtual reality to study human social interaction: The challenges of exploring a new research landscape. British Journal of Psychology, 109(3), 395-417.
• Peyton, K., Huber, G. A., & Coppock, A. (2022). The generalizability of online experiments conducted during the COVID-19 pandemic. Journal of Experimental Political Science, 9(3), 379-394.
• Reips, U.D. (2002). Standards for Internet-based experimenting. Experimental Psychology, 49(4), 243–256.
• Richards, D., & Richardson, T. (2012). Computer-based psychological treatments for depression: a systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 32(4), 329-342.
• Ryle, G. (1951). The concept of mind. (3. bs.). London: Hutchinson House.
• Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2011). A history of modern psychology. Wadsworth.Cengage Learning.
• Sperry, R. W. (1993). The impact and promise of the cognitive revolution. American Psychologist, 48, 878– 885.
• Sun, R. (2008). The Cambridge handbook of computational psychology. Cambridge University Press.
• Sutton, R. S., & Barto, A. G. (2018). Reinforcement learning: An introduction. MIT Press.
• Turner, M. (1967). Philosophy and the science of behavior. New York: Appleton-Century Crofts.
• Üzümcü, E., Akin, B., Nergiz, H., İnözü, M., & Çelikcan, U. (2018). Anksiyete bozukluklarında sanal gerçeklik. Current Approaches in Psychiatry, 10(1), 99-117.
• Watrin, J. P., & Darwich, R. (2012). On behaviorism in the cognitive revolution: Myth and reactions. Review of General Psychology, 16(3), 269-282.
• Wu, J. Y., Ching, C. T. S., Wang, H. M. D., & Liao, L. D. (2022). Emerging wearable biosensor technologies for stress monitoring and their real-world applications. Biosensors, 12(12), 1097-1117.
• Wyatt, W. J., Hawkins, R. P., & Davis, P. (1986). Behaviorism: Are reports of its death exaggerated? The Behavior Analyst, 9, 101–105.
• Zarkadakis, G. (2015). In our image: will artificial intelligence save or destroy us? Random House.