Sosyal Medya Tükenmişliği Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 682 - 706, 30.06.2025

Merve Erdoğan

https://doi.org/10.15869/itobiad.1564243

Öz

Günümüzde dijital çağın getirdiği yorgunluk ve tükenmişlik durumu sosyal medya tükenmişliği olarak adlandırılmaktadır. Sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte insanlar sürekli olarak sosyal medya platformlarını kullanmaktadırlar. Özellikle çevrimiçi etkileşimlerin yoğunluğu ve hiç durmadan devam eden bilgi akışı insanlarda sosyal medya kullanımından kaynaklı duygusal tükenmeyi ve duyarsızlaşmayı tetiklemektedir. Ayrıca bu sebeplerden dolayı kişilerde çeşitli fiziksel ve psikolojik sorunun meydana geldiği görülmektedir. Sosyal ilişkilerin de sağlıklı bir şekilde yürütülmesine engel olan sosyal medya tükenmişliği, genel yaşam kalitesini düşürmektedir. Bunların yanı sıra insanlar kendilerini işe yaramaz gibi hissetmekte ve bu durum onları yaşamdan zevk alamama noktasına kadar getirmektedir. İnsanların sosyal medyayı aşırı kullanmaları gerçek hayatla sanal hayatı ayırt edememelerine sebep olmaktadır. Özellikle bireyler inandıkları gerçek dışı hayatları şu an yaşadıkları hayatla kıyaslamaktadır. Tüm bu durumlar insanlarda yalnızlık, kaygı, depresyon, uyku bozukluğu, dikkat eksikliği, düşük özgüven gibi olumsuzlukları ortaya çıkarmaktadır. Yaşanılan bu duygular insanların sosyal ilişkilerinin azalmasına, çalışma motivasyonlarının düşmesine, psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkmasına ve artmasına, yaşam kalitesinin düşmesine yol açmaktadır. Bu sebeple bu çalışmada Çanakkale Halkının sosyal medya tükenmişlik durumları farklı değişkenlere göre incelenmiştir. Çalışmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler betimsel istatistik analiz yoluyla işlenmiştir. Rastlantısal örneklem alma tekniği çerçevesinde 426 kişiye ulaşılmış ve çevrimiçi anket uygulanmıştır. Çalışmanın sonucunda katılımcıların cinsiyetlerine göre sosyal medyada tükenmişlik düzeylerinin anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmektedir. Fakat katılımcıların sosyal medyada tükenmişlik düzeylerinin yaş, medeni, gelir, öğrenim durumu ve mesleklerine göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklılaştığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca katılımcıların sosyal medyada çok fazla zaman harcadıklarının farkında oldukları ve sosyal medyadan uzak durmak istedikleri, sosyal medya kullanmalarının zaman ayırmaya değip değmediğinin bilincinde olmadıkları çalışma sonucunda ortaya çıkan önemli bulgulardır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Çağ , Sosyal Medya Kullanımı , Sosyal Medya Tükenmişliği , Sosyal Ağ Yorgunluğu , Çanakkale Halkı

Etik Beyan

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Bilimsel Araştırma Etik Kuruluna 2023-YÖNP-0902 başvuru protokol numarası ile başvuru yapılmıştır. Çalışmanın etik kurul ilkelerine uygunluğu 07.12.2023 tarih ve 15/23 sayılı karar ile ilgili kurul tarafından onaylandıktan sonra çalışma yürütülmüştür.

Proje Numarası

2023-YÖNP-0902

A Research on Social Media Burnout

Öz

Today the state of fatigue and burnout brought on by the digital age is called social media burnout. People are constantly using social media platforms, with the increase in social media use. Especially the intensity of online interactions and the never-ending flow of information trigger emotional exhaustion and desensitization in people due to social media use. In addition, it is seen that various physical and psychological problems occur in people due to these reasons. Social media burnout, which prevents healthy social relationships, reduces the general quality of life. In addition, people feel useless, and this situation brings them to the point of not being able to enjoy life. Excessive use of social media causes people to be unable to distinguish real life from virtual life. In particular, individuals compare the unreal lives they believe in with the life they live now. All these situations reveal negativities such as loneliness, anxiety, depression, sleep disorders, attention deficit, and low self-confidence in people. These feelings lead to a decrease in people's social relationships, a decrease in their work motivation, the emergence and increase of psychological disorders, and a decrease in the quality of life. For this reason, in this research, the social media burnout status of the people of Çanakkale was examined according to different variables. Quantitative research method was used in the study. Data was processed through descriptive statistical analysis. 426 people were reached within the framework of a random sampling technique, and an online survey was applied. As a result of the research, it was seen that the burnout levels of the participants on social media did not differ significantly according to their gender. However, it was revealed that the burnout levels of the participants on social media differed significantly according to their age, marital status, income, educational status, and profession. In addition, the important findings of the research were that the participants were aware that they spent too much time on social media and wanted to stay away from social media, and they were not aware of whether their use of social media was worth their time.

Anahtar Kelimeler

Digital Age , Social Media Usage , Social Media Burnout , Social Network Fatigue , Çanakkale People

Proje Numarası

2023-YÖNP-0902

Kaynakça

• Acar, N., & Gülnar, B. (2023). İletişim bilimlerinde yeni bir kavram: “Sosyal ağ yorgunluğu”. Etkileşim, (12), 506-524. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.12.231
• Acar, N., & Gülnar, B. (2023). Sosyal ağ yorgunluğunun öncüllerinin belirlenmesinde kullanılan modellerin betimsel içerik analizi ile incelenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (63), 131-151. https://doi.org/10.47998/ikad.1251158
• Afşar, F. (2024) Meslek lisesi öğrencilerinin siber aylaklıkları ile sosyal medya bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yayın No. 850379) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Akyıl, L., & Yıldırım, O. (2020). Kültürlerarası duyarlılık, etnikmerkezcilik ve sosyal medya kullanımı etkileşimi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi (Özel Sayı), 384-395. DOI: 10.21733/ibad.795539
• Al-Shatti, E., Ohana, M., Odou, P., & Zaitouni, M. (2022). Impression management on instagram and unethical behavior: The role of gender and social media fatigue. International journal of environmental research and public health, 19(16), 9808. https://doi.org/10.3390/ijerph19169808
• Aydin, K. Y., Aydin, N. & Özçirpici, B., (2021). Social media use, addiction and burnout levels of hospital employees, effective factors: A crosssectional study. International Neuropsychiatric Disease Journal, 15(3), 34-41.
• Aydoğan, F. (2011). Küresel medya. Beta Yayınları.
• Baş, G. (2015). Eleştirel sosyal medya okuryazarlığı bağlamında yeni medyada imaj, görüntü ve beden sunumu, (Yayın No. 423446) [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Binark, M. & Bayraktutan, G. (2013). Ayın karanlık yüzü: Yeni medya ve etik. Kalkedon Yayınları.
• Birinci, C. M. & Terkan, R., (2023). İletişim aracı olan sosyal medyanın sosyal değişime kazandırdığı boyut. Journal of Management Theory and Practices Research, 4(2), 180-195.
• Bright, L. F., Klieser, S. B., & Grau, S. L. (2015). Too much Facebook? An exploratory examination of social media fatigue. Computers in Human Behavior, (44), 148-155.
• Charoensukmongkol, P. (2016). Mindful Facebooking: The moderating role of mindfulness on the relationship between social media use intensity at work and burnout. Journal of Health Psychology, 21(9), 1966-1980. https://doi.org/10.1177/1359105315569096
• Chu, T. H. (2020), “A meta-analytic review of the relationship between social media use and employee outcomes”, Telematics and Informatics, 50, 101379. https://doi.org/10.1016/j.tele.2020.101379
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2018). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5th ed.). SAGE Publications.
• Çalışkan, M., & Mencik, Y. (2015). Değişen dünyanin yeni yüzü: Sosyal medya. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 254-277. https://dergipark.org.tr/en/pub/abuhsbd/issue/32944/366052
• Demir, Ş.Ş. & Kozak, M. (2013). Tüketici davranışları. Detay Yayıncılık.
• Dhir, A., Yassotorn, Y., Kaur, P., Chen, S. & Pallesen S. (2019). Antecedents and consequences of social media fatigue. International Journal of Information Management, (48), 193-202.
• Diker, E., & Taşdelen. B. (2017) Sosyal medya olmasaydı ne olurdu? Sosyal medya bağımlısı gençlerin görüşlerine ilişkin nitel bir araştırma. Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 189-206.
• Dolgun, U. (2005). Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna. Ekin Kitabevi.
• Ellison NB, Steninfield C. & Lampe C. (2007) The benefits of facebook friend’s socialcapital and college student’s use of online social network sites. Journal of Computer-Mediated Communication,12, 1143–1168.
• Erkuran, H. (2022) Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı, kişilik özellikleri ve aile yaşam doyumu. (Yayın No. 731931) [Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7(2), 117-140. https://doi.org/10.1177/001872675400700202
• Field, A. P. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (5th ed.). SAGE Publications.
• Fu, S., Li, H., Liu, Y., Pirkkalainen, H., & Salo, M. (2020). Social media overload, exhaustion, and use discontinuance: examining the effects of ınformation overload, system feature overload, and social overload. Information Processing and Management, 57(6), Article 102307, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.ipm.2020.102307
• Gan, C., Li, H., & Liu, Y. (2023). Understanding social media discontinuance behavior in china: a perspective of social cognitive theory. Information Technology & People. https://doi.org/10.1108/ITP-05-2022-0403
• Gökalp, A., Fan, C-W., İnel, Y. & Chen, I-H. (2024). Sosyal medya yorgunluk ölçeği: türk kültürüne uyum,geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sosyal Medya Araştırmaları Dergisi, 1(1), 38-46.
• Gönenli, G., & Hürmeriç, P. (2012). Sosyal medya: Bir alan çalışması olarak Facebook kullanımı, Sosyal Medya/Akademi: Beta Yayınları.
• Grau S, Kleiser S. & Bright L (2019) Exploring social media addiction among student millennials. Qualitative Market Research: An International Journal 22(2): 200–216. https://doi.org/10.1108/QMR-02-2017-0058
• Griffiths, M. D. (2013). Social networking addiction: Emerging themes and issues. Journal of Addiction Research & Therapy, 4(5). Doi:10.4172/2155-6105.1000e118
• Gündoğan, S. (2022). Sosyal medya tükenmişliği ölçeğinin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Bağımlılık Dergisi, 23(4), 402-409. https://doi.org/10.51982/bagimli.1053234
• Güzel, C. (2020) Sosyal medyanın neliği, gelişimi ve kullanım alanları üzerine kuramsal bir inceleme. Sosyolojik Düşün, 5(2), 93-112. https://doi.org/10.37991/sosdus.834698
• Han, B. (2018). Social media burnout: definition, measurement ınstrument, and why we care. Journal of Computer Information Systems, 58(2), 122-130. https://doi.org/10.1080/08874417.2016.1208064
• Harren N, Walburg V. & Chabrol H. (2021) Studying social media burnout and problematic social media use: The implication of perfectionism and metacognitions. Computers in Human Behavior Reports 4: 100117. https://doi.org/10.1016/j.chbr.2021.100117
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı-bir alan çalışması, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 32, 151-175.
• Jaremka, L. M., Fagundes, C. P., Glaser, R., Bennett, J. M., Malarkey, W. B., & Kiecolt-Glaser, J. K. (2012). Loneliness predicts pain, depression, and fatigue: understanding the role of immune dysregulation. Psychoneuroendocrinology, 38(8), 1310-1317. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2012.11.016
• Kaya, Z. (2023). Sosyal medya anneliği ile değer sahibi çocuk yetiştirmek. Mecmua, (15), 124-137. https://doi.org/10.32579/mecmua.1245382
• Kazaz, M. & Acar, N. (2024). The new environmental factor of depression, anxiety and stress: Excessive social network loading. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 6(3): 262-268. https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.3.08
• Laughey, D., & Toprak, A. (2010). Medya çalışmaları: Teoriler ve yaklaşımlar. Kalkedon.
• Lian, S. L., Sun, X. J., Zhou, Z. K., Fan, C. Y., Niu, G. F., & Liu, Q. Q. (2018). Social networking site addiction and undergraduate students’ irrational procrastination: The mediating role of social networking site fatigue and the moderating role of effortful control. PloS one, 13(12), e0208162, pp. 1-20. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0208162
• Lin, Y.-H., & Huang, C.-C. (2017). Developing and validating a social media burnout scale. Computers in Human Behavior, 69, 207-214. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.12.003
• Liu, C., & Ma, J. (2020). Social media addiction and burnout: The mediating roles of envy and social media use anxiety. Current Psychology, 39(6), 1883-1891.
• Luqman, A., Cao, X., Ali, A., Masood, A., & Yu, L. (2017). Empirical investigation of Facebook discontinues usage intentions based on SOR paradigm. Computers in Human Behavior, 70, 544-555. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.01.020
• Marder, B., Joinson, A., Shankar, A., & Houghton, D. (2016). The extended ‘chilling’effect of Facebook: The cold reality of ubiquitous social networking. Computers in Human Behavior, 60, 582-592. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.02.097
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about it. John Wiley & Sons.
• Omay, U. & Gür Omay, E. G. (2022). Tükenmişlik ve Sosyal Medya Bağımlılığı, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 24(1), 1-19.
• Oral, R. & Çakır V. (2023). Sosyal medya bağımlılığı ile obezite farkındalığı ilişkisi: Konya örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Nobel Bilimsel Eserler.
• Özdemir, S. S., Özdemir, M., Polat, E., & Aksoy, R. (2014). Sosyal medya kavramı ve sosyal ağ sitelerinde yer alan online reklam uygulamalarının incelenmesi. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(4), 58-64. https://doi.org/10.17339/ejovoc.96993
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using IBM SPSS. Routledge.
• Ravindran, T., Yeow Kuan, A., & Hoe Lian, D. (2014). Antecedents and effects of social network fatigue. Journal of the Association for Information Science and Technology, 65(11), 2306-2320. https://doi.org/10.1002/asi.23122
• Sabih, F., Jameel, M., Hassan, A., Mushtaq, A., & Shamama-tus-Sabah, S. (2021). An empirical exploration of social media burnout, lonelinessand body dissatisfaction among university students in Pakistan. ASEAN Journal of Psychiatry, 22(4) 1-10.
• Safko, L., & Brake, D. K. (2009). The social media bible: tactics, tools, and strategies for business success. John Wiley & Sons.
• Sheng, N., Yang, C., Han, L., & Jou, M. (2023). Too much overload and concerns: Antecedents of social media fatigue and the mediating role of emotional exhaustion. Computers in Human Behavior, 139, 107500. https://doi.org/10.1016/j.chb.2022.107500
• Singh, N., & Barmola, K. C. (2015). Internet addiction, mental health and academic performance of school students/adolescents. Int J Indian Psychol, 2(3), 98-108.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics, 6th edn Boston. Ma: Pearson.
• Terzi, A. Ö. (2020). Yeni medyanın farklı kullanım pratikleri açısından değerlendirilmesi: Bir literatür taraması. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 33-50. https://doi.org/10.20493/birtop.763238
• Tuğtekin, U. (2022). Üniversite Öğrencilerinin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Aşırı Yükleme ve Sosyal Ağ Tükenmişlik Durumlarının İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 126-145. https://doi.org/10.33308/26674874.2022361350
• Tuncer, R. Z. & Levendeli, Ş. T. (2023) Bağ (ım) lı bireyden yorgun bireye: Dijital iletişim çağında sosyal ağ yorgunluğu. Selçuk İletişim, 16(2), 479-507. https://doi.org/10.18094/josc.1296833
• Tunçbilek, M. M. & Abdussamet, U. Z. (2019). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya paylaşımlarının etik açıdan incelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1334-1360. https://doi.org/10.15295/bmij.v7i4.1178
• Vural, A. Z. B. & Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: Ege üniversitesi iletişim fakültesine yönelik bir araştırma. Journal of Yasar University, 20(5), 3348-3382.
• Wu, D., & Zheng, J. (2023). Social media overload, gender differences and knowledge withholding. Kybernetes, 52(1), 24-43. https://doi.org/10.1108/K-06-2021-0482
• Yang, H., & Zhang, S. (2022). Social media affordances and fatigue: The role of privacy concerns, impression management concerns, and self-esteem. Technology in Society, 71, 102142. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2022.102142
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Detay Yayıncılık.
• Zhang, S., Shen, Y., Xin, T., Sun, H., Wang, Y., Zhang, X., & Ren, S. (2021). The development and validation of a social media fatigue scale: From a cognitive-behavioral-emotional perspective. PloS one, 16(1), e0245464. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0245464
• Zhang, S., Zhao, L., Lu, Yaobin & Yang, J. (2016). Do you get tired of socializing? An empirical explanation of discontinuous usage behaviour in social network services. Information & Management, (53), 904-914
• Zhang, Y., Liu, Y., Li, W., Peng, L., & Yuan, C. (2020). A study of the influencing factors of mobile social media fatigue behavior based on the grounded theory. Information Discovery and Delivery, 48(2), 91-102. https://doi.org/10.1108/IDD-11-2019-0084
• Zheng, H., & Ling, R. (2021). Drivers of social media fatigue: A systematic review. Telematics and informatics, 64, 101696, pp. 1-13. https://doi.org/10.1016/j.tele.2021.101696
• We are Social. (2024, 4 Temmuz). https://recrodigital.com/weare-social-2024-turkiye-sosyal-medya-kullanimi-verileri/ adresinden erişilmiştir.
• We are Social. (2024, 4 Temmuz). https://wearesocial.com/uk/blog/2024/01/digital-2024-5-billion-social-media-users/ adresinden erişilmiştir.