The Dynamics of Syriac Migration from the 19th Century to the Present: A Historical and Socio-Political Analysis

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 3, 1963 - 1985, 30.09.2025

Ulaş Kalay

https://doi.org/10.15869/itobiad.1683847

Öz

Today existing as a diaspora and striving to preserve their cultural heritage, the Syriacs are an ancient community that historically lived in the northern regions of Mesopotamia—within the borders of present-day Turkey, Syria, Iraq, and Iran. Having played a significant role in the cultural and religious history of Mesopotamia, the Syriacs were forced to abandon their ancestral lands due to increasing political, religious, and social pressures from the late 19th century onward. The main objective of this article is to examine these migration processes—which have led to significant transformations in Syriac identity—and their socio-political contexts through a comparative analytical framework. It also aims to highlight the challenges faced by the Syriac community during their migration experiences.
Although there is a body of literature on the Syriac community, studies that directly address the phenomenon of migration are limited. Moreover, most existing research is confined to the experiences of Western Syriacs living in Turkey. However, a significant Syriac population also emerged in Iran, Iraq, Syria, and Lebanon following World War I. Additionally, the migration experiences of Western and Eastern Syriacs have not unfolded under identical conditions or social processes. In this regard, the original contribution of this article to the literature lies in its comparative analysis of the migration experiences of both Western and Eastern Syriacs within the geography of Mesopotamia.

Anahtar Kelimeler

Syriacs , Migration , Identity , Diaspora , Collective Memory

19. Yüzyıldan Günümüze Süryani Göçlerinin Dinamikleri: Tarihsel ve Sosyopolitik Bir İnceleme

Öz

Günümüzde diaspora olarak varlığını sürdüren ve kültürel miraslarını koruma çabası içinde olan Süryaniler, tarihsel olarak Mezopotamya’nın kuzey kesimlerinde, bugünkü Türkiye, Suriye, Irak ve İran sınırları içerisinde yer alan bölgelerde yaşamış kadim bir topluluktur. Mezopotamya’nın kültürel ve dini tarihinde önemli bir rol üstlenen Süryaniler, 19. yüzyılın sonlarından itibaren artan siyasal, dinsel ve toplumsal baskılar sonucunda anavatanlarını terk etmek zorunda kalmışlardır. Bu makalenin temel amacı, Süryani kimliğinde önemli dönüşümlere yol açan bu göç süreçlerini ve bunların sosyo-politik bağlamlarını karşılaştırmalı bir analiz çerçevesinde ele almak; aynı zamanda Süryanilerin bu göç deneyimleri sırasında karşılaştıkları zorlukları ortaya koymaktır.
Literatürde Süryani topluluğuna dair çeşitli çalışmalar bulunmakla birlikte, göç olgusunu doğrudan ele alan araştırmalar sınırlıdır ve mevcut çalışmaların büyük bölümü Türkiye’de yaşayan Batı Süryanilerin deneyimleriyle ilgilidir. Oysa I. Dünya Savaşı sonrasında İran, Irak, Suriye ve Lübnan’da da kayda değer bir Süryani nüfusu oluşmuştur. Ayrıca, Batı Süryaniler ile Doğu Süryanilerin göç deneyimleri benzer koşullar ve toplumsal süreçlerle şekillenmemiştir. Bu bağlamda, bu makalenin literatüre özgün katkısı, Mezopotamya coğrafyasındaki Batı ve Doğu Süryanilerin göç deneyimlerini karşılaştırmalı bir perspektifle ele almasıdır.

Anahtar Kelimeler

Süryaniler , göç , kimlik , diaspora , kolektif hafıza

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

Kaynakça

• Albayrak, K. (2011). Günümüz Ortadoğu’sunda Süryaniler, Ortadoğu Yıllığı, 7 (VII), 615-632.
• Anadolu Ajansı. (2018, 30 Ağustos). YPG/PKK’nın Suriye’de Süryani Okullarını Kapatmasına Tepki, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ypg-pkknin-suriyede-suryani-okullarini-kapatmasina-tepki-/1241815.
• Anzerlioğlu, Y. (1998). XIX. Yy. ve Sonrasında Nasturi Hıristiyanlarının Faaliyetleri, Türk Yurdu, XVIII (134), 178-187. Atto, N. (2011). Hostages in the Homeland, Orphans in the Diaspora: Identity Discourses Among the Assyrian/Syriac Elites in the European Diaspora. Leiden, Leiden University Press.
• Başaran, A. (2019, 10 Ekim). Terör Örgütü YPG/PKK Suriye’nin Kuzeyinde Çocukları Alıkoyuyur, Anadolu Ajansı, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/teror-orgutu-ypg-pkk-suriyenin-kuzeyinde-cocuklari-alikoyuyor/1608304.
• Bayburt, D. (2009). Türk Tarihinde Süryaniler (1830-1938), Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi S. B. E. Tarih Anabilim Dalı, Ankara.
• Bayburt D. (2010). Milli Mücadele Döneminde Süryaniler, Akademik Bakış, 3 (6), 45-72.
• Biçer, B. (2016) Sultan II. Abdülhamit’in Kürt Politikası, Tarih Okulu Dergisi, 9 (XXVI), s.57-86. DOI: http://dx.doi.org/10.14225/Joh889
• Cheterian, V. (2016, 22 Haziran). Süryaniler için Irak’ta Bir Gelecek Mümkün mü?, Agos, Erişim Adresi: https://www.agos.com.tr/tr/yazi/15731/suryaniler-icin-irak-ta-bir-gelecek-mumkun-mu.
• Cumhuriyet Arşivi. (1931). Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer Bilgisi: 17-1-18.
• Cumhuriyet Arşivi. (1937). Kurum Kodu: 30-18-1-2, Yer Bilgisi: 75-50-1.
• Çalışkan, H. (2014). İsveç’teki Süryani Toplumunun Temel Sorunları ve Türkiye İle Olan İlişkileri (Uzmanlık Tezi). T. C. Başbakanlık Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Ankara.
• Çeğin, G. (2018). Erken Cumhuriyet Döneminde Rejimin Militarist Özerkliği, (Eds) Çeğin, G. ve Şer, İ. (Eds). Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları içinde (31-55), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Çetinoğlu, S. (2012). İttihat ve Terakki Komitesinin Etnik Politikası ve Cumhuriyet Dönemi Sonrası Mardin’de Mülkiyet Değişimi, Çok Kültürlü Yaşamda Süryaniler ve Mülkiyet Sorunu Konferansı Tebliği, İstanbul.
• Dolapönü, H. (1972). Tarihte Mardin, İstanbul, Hilal Matbaası.
• Doru, N. (2012). Süryanilerde Felsefe, İstanbul, Yaba Yayınları.
• Erdoğan, H. (2013). 20. Yüzyılın İlk Yarısında Türkiye’deki Süryaniler (Doktora Tezi), Erciyes Ü. S.B.E. Tarih Anabilim Dalı, Kayseri.
• Erol, S. (2015). The Syriacs of Turkey: A Religious Community on the Path of Recognition, Archives de Sciences Sociales Des Religions, 171, 59-80.DOI: https://doi.org/10.4000/assr.27027
• Erol, S. (2016). Mazlum ve Makul, İstanbul Süryanilerinde Etno-Dinsel Kimlik İnşası ve Kimlik Stratejileri, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Gaunt, D. (2006). Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia During World War I, New Jersey, Gorgias Press.
• Gaunt, D. (2010). Identity Conflicts Among Oriental Christian in Sweden, Cultural diversity, Multilingualism and Ethnic minorities in Sweden, International Conference 2-3 September 2009, Stockholm, Sweden, International Web Journal, Sens Public, DOI: https://doi.org/10.7202/1064038ar
• Güllü, R. E. (2018) II. Abdülhamit Döneminde Meydana Gelen Ermeni İsyanları Karşısında Süryaniler ve Süryani Patrikhanesi, XVIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt 8 1- 05 Ekim 2018, Ankara, Türkiye, ss.457-471,
• Güllü, R. E. (2019). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Süryani Kilisesi ve Süryanilerin İdaresi, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, LIII (2019), s. 287-319.
• Günel, A. (1970). Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır, Oya Matbaası.
• Hayes, E. R. (2005). Urfa Akademisi (çev. Günenç, Y.), 2. Basım, İstanbul, Yaba Yayınları.
• İleri, C. (2005). Osmanlı Devletindeki Nasturilerin Genel Durumu, Taşgın, A., Tanrıverdi, E. ve Seyfeli, C. (Eds) Süryaniler ve Süryanilik (Cilt 1) içinde (141-161), Ankara, Orient Yayınları.
• İskan Kanunu. (1934, Haziran). Kanunlar Dergisi, Sayı:2510, Erişim Adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc013/kanuntbmmc013/kanuntbmmc01302510.pdf.
• Jacoby, T. (2010). Sosyal İktidar ve Türk Devleti (çev. Evci, D), Ankara, Birleşik Yayınları.
• Kalay, U. (2024). Devlet Kimlik ve Hafıza: Diasporada ve Anavatanda Süryani Kimliğinin Farklı Veçheleri (Doktora Tezi), Ege Ü. S.B.E. Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İzmir.
• Kaymaz, İ. Ş. (2007). Aldatılan Bir Halkın Trajedisi: Asuriler (Süryaniler), Akademik Ortadoğu, 1 (2), 109-141.
• Keske, M. (2010). Mardin’de Süryaniler: Nüfus Hareketleri ve Nedenleri (Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Ü. S.B.E. Sosyoloji Anabilim Dalı, Van.
• Kodaman, B. (1987). Sultan II. Abdülhamit Devri Doğu Anadolu Politikası, Ankara, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Makko, A. (2012). Living Between the Fronts: The Turkish-Kurdish Conflicts and Assyrians. Omtzigt, P., Tozman, M. ve Tyndall, A. (Eds). The Slow Disappearance of the Syriac from Turkey and the Grounds of the Mor Gabriel Monastery içinde (63-71), Berlin, LIT Verlag.
• McCallum, F. (2006). The Political role of the Patriarch in Contemporary Middle East: An Examination of the Coptic Orthodox and Maronite Tradition, Andrews, University of St. Andrews Press.
• Messo, J. (2017). Aramenas and the Making of Assyrians: The Last Aramic-Speaking Christians of the Middle East, Germany, Aramaic Press.
• Olgun, H. (2008). Asuri Göçleri ve Kimlik Arayışı, Milel ve Nihal, 5 (3), 269-301.
• Oran, B. (2014). Azınlıklar Nasıl Azınlık Oldu?, İnceoğlu, Y. ve Çoban, S. (Eds), Azınlıklar, Ötekiler ve Medya içinde (17-50), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Orhan, O. (2012). Kaos ve Otoriterlik İkileminde Suriye Hıristiyanları, Ortadoğu Analiz, 4 (43), 9-17.
• Özcoşar, İ. (2005). Papalığın Müdahalesi ve Süryani Kiliselerinde Bölünme: Keldani ve Süryani Katolik Patrikleri, Taşğın A., Tanrıverdi E. ve Seyfeli C. (Eds), Süryaniler ve Süryanilik (Cilt 1) içinde (267-299), Ankara, Orient Yayınları.
• Özcoşar, İ. (2006). 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri (Doktora Tezi), Erciyes Ü. S.B.E. Tarih Anabilim Dalı, Kayseri.
• Özcoşar, İ., Deniz, M. S. (2021). Hakkarili Nasturilerin Osmanlı Merkez Otoritesi İle İlişkileri, Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 84-108. DOI: https://doi.org/10.55805/kadimsbd.1031569
• Özdemir, K. (2021). Atatürk Döneminde Uygulanan ‘Vatandaş Türkçe Konuş’ Kampanyaları (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi S. B. E. Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
• Özmen, A. (2006). Tur Abdin Süryanileri Örneğinde Etno-Kültürel Sınırlar (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, S. B. E. Halkbilim Anabilim Dalı, Ankara.
• Öztemiz, M. (2007). II. Abdülhamit’ten Günümüze Sosyolojik, Siyasal ve Hukuki Açıdan Süryaniler (Doktora Tezi), Mimar Sinan Üniversitesi S. B. E. Sosyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Öztürk, L. (2005). İslamiyet’in Yayıldığı Coğrafya’da Yaşayan Hıristiyanların Tarihine Genel Bir Bakış, Taşğın A., Tanrıverdi E. ve Seyfeli C. (Eds), Süryaniler ve Süryanilik (Cilt 1) içinde (11-37), Ankara, Orient Yayınları.
• Parpola, S. (2012). National and Ethnic Identity in the Neo-Assyrian Empire and Assyrian Indentity in Post-Empire Times, Cetrez, Ö. A., Donabed, S. G., Makko A. (Eds) The Assyrian heritage: Threads of Continuity and Influence içinde (3-47), Uppsala, Uppsala Universitet.
• Poyrazlar, E. (2013, 1 Kasım). İki Ateş Arasında: Suriyeli Hıristiyanlar, BBC News Türkçe, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/11/131101_suriye_hristiyanlar _elcin.
• Seyfeli, C. (2005). Osmanlı Devlet Salnamelerinde Süryaniler, Taşğın, A., Tanrıverdi, E. ve Seyfeli C. (Eds.), Süryaniler ve Süryanilik (Cilt 1) içinde (49-141), Ankara, Orient Yayınları.
• Şahin, K. ve Cavlak, Ç. M. (2018). Başarısız Bir Pan-Milliyetçilik Girişimi: Birleşik Arap Cumhuriyeti, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (16), 152-174.
• Tahincioğlu, Y. (2019). Tarihleri, Kültürleri ve İnançlarıyla 5500 Yıldır Bu Topraklarda Yaşayan Süryaniler, 21. Baskı, İstanbul, Butik Yayıncılık.
• Turgut, R. (2016). Bir Halkın Göç Hikayesi: Süryanilerin XX. Yüzyılda Türkiye’den Avrupa’ya Göç Süreci, Mukaddime, 7 (2), 275-294. DOI: https://doi.org/10.19059/mukaddime.81485
• Turgut, R. (2018). Diyarbakır Keldani Kilisesi’nin Doğuşu, Özcoşar, İ., Karakaş, A., Öztürk, M. ve Polat, Z. (Eds) Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır içinde (613-645), İstanbul, Matsis Matbaa.
• Vergili, D. (2014, 12 Haziran). Irak’ta Süryanilere Bir Kez Daha Göç Yolları Düştü, Erişim Adresi: http://www.suryaniler.com/konuk-yazarlar.asp?id=1141.