Türkiye'nin İklim Değişikliği Politikaları ve 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi: Taahhütler, Uygulamalar ve Karşılaşılan Güçlükler

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 53 - 66

Murat Demir

Öz

Son yıllarda alışılmadık derecede sıcak geçen kışlar, ani bastıran dolu yağışları, uzun süren kuraklıklar ve seller hayatımızın bir parçası hâline gelmiştir. 2021 yılında Almanya ve Belçika’da yaşanan yıkıcı seller ve 2023 yazında Yunanistan ve Türkiye’yi saran büyük orman yangınları, iklim değişikliğinin artık bir teori değil, somut bir gerçek olduğunu göstermektedir. Bu değişimler, iklim değişikliğinin giderek şiddetlendiğini ve insanlık için ciddi bir tehdit oluşturduğunu ortaya koyan bilimsel araştırmalarla desteklenmektedir. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından yayımlanan raporlar, iklim değişikliğinin insanlık için "kırmızı alarm" verdiğini vurgulamakta ve mevcut iklim politikalarının yetersiz kaldığını ortaya koymaktadır. Bu çalışma, Türkiye’nin iklim değişikliği politikalarını ve Paris Anlaşması kapsamındaki taahhütlerini incelemektedir. Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusunda izlediği politikalar, uluslararası iş birlikleri ve ulusal düzeyde yürütülen eylem planları değerlendirilmiştir. Ayrıca, Türkiye’nin mevcut politikalarının yeterliliği analiz edilmiş ve uygulanabilir politika önerileri geliştirilmiştir. Çalışma, belgesel tarama yöntemiyle yürütülmüş; yasal belgeler, uluslararası raporlar ve akademik kaynaklar temel alınarak tematik bir analiz yapılmıştır. Bulgular, Türkiye’nin 2053 hedefine ulaşabilmesi için mevcut politikaların yapısal dönüşüm ve iklim finansmanı gibi alanlarda desteklenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesi bütüncül, şeffaf ve kapsayıcı politika araçlarıyla güçlendirilmediği takdirde, uzun vadeli hedeflerin yalnızca niyet düzeyinde kalma riski taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

İklim Değişikliği , Net Sıfır Emisyon , 2053 Hedefi , Fosil Yakıtlar , Yenilenebilir Enerji

Kaynakça

• Atmış, E., Tolunay, D., & Yıldız, D. (2022). İklim Değişikliği ve Ormanlar Arasındaki İlişkinin Medyadaki Yeri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 24(3), 514–529. https://doi.org/10.24011/barofd.1095908
• Aydın, A. (2023). Tarım sektöründen kaynaklı sera gazı emisyonlarının hesaplanması; enterik fermantasyon. Uluslararası Gıda Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi, 3(1), 40–54.
• Change.org. (2021). İklim için acil eylem çağrısı. https://www.change.org
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2012). Türkiye’nin iklim değişikliği uyum stratejisi ve eylem planı 2011–2023. Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/uyum_stratejisi_eylem_plani_TR.pdf
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2020). Ulusal atık yönetimi ve sıfır atık stratejisi belgesi. Ankara: T.C. ÇŞİDB Yayınları. https://cygm.csb.gov.tr/ulusal-atik-yonetimi-ve-eylem-plani-2016-2023-hazirlandi.-haber-221234
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2022). İklim değişikliği ve Türkiye’nin uluslararası taahhütleri. Ankara: T.C. ÇŞİDB Yayınları.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023a). Çevre bilinci ve toplumsal katılım raporu. Ankara: ÇŞİDB Yayınları. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/ankara_-cdr2023-20241128074751.pdf Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023b). İklim değişikliği eylem planı ve sıfır atık ulusal raporu. Ankara. https://cygm.csb.gov.tr/ulusal-atik-yonetimi-ve-eylem-plani-2016-2023-hazirlandi.-haber-221234
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023c). İklim değişikliği eylem planı 2022–2030. Ankara: T.C. ÇŞİDB Yayınları.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023d). Türkiye İklim Değişikliği Stratejisi ve Eylem Planı 2023–2030. Ankara: T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yayınları.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı & Orman Genel Müdürlüğü. (2023). Türkiye’de orman yangınları istatistikleri: 2010–2023 verileri. https://www.ogm.gov.tr
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2025). Sıfır Atık ile Geri Kazanım Oranı %35'e Ulaştı [Basın açıklaması]. https://cygm.csb.gov.tr/sifir-atik-ile-geri-kazanim-orani-35e-ulasti.-haber-286897
• Dabanlı, İ. (2021). İklim Değişikliği ve Artan Orman Yangınları İlişkisi. In T. Kavzoğlu (Ed.), Orman Yangınları: Sebepleri, Etkileri, İzlenmesi, Alınması Gereken Önlemler ve Rehabilitasyon Faaliyetleri (ss. 165–180). Türkiye Bilimler Akademisi.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2020). Ulusal enerji verimliliği eylem planı 2017–2023. Ankara: ETKB Yayınları. https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-verimliligi-ulusal-enerji-verimliligi-eylem-plani
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2023a). Türkiye Enerji Verimliliği Görünüm Raporu. Ankara: ETKB Yayınları.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2023b). Türkiye elektrik üretim raporu. Ankara: ETKB Yayınları. https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/SGB/tr/Faaliyet_Raporlari/2023/ETKB2023FR.pdf
• FAO. (2020). Climate-smart agriculture in Turkey. Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/5cd160db-f1ed-4104-837c-a7bd2e003349/conten
• FAO. (2021). Climate-smart agriculture for Türkiye: Policy brief. Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/b21f2087-f398-4718-8461-b92afc82e617/content
• FAO. (2022). Climate-smart agriculture for Türkiye. https://www.fao.org/turkiye/programmes-and-projects/project-list/tr/
• IEA. (2022a). Energy efficiency 2022: Analysis and outlooks to 2030. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/energy-efficiency-2022
• IEA. (2022b). Global energy review: CO₂ emissions in 2022. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/co2-emissions-in-2022
• IEA. (2022c). Net zero by 2050: A roadmap for the global energy sector. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050
• IEA. (2022d). Renewable energy market update – Türkiye profili. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/renewable-energy-market-update-turkiye
• IEA. (2022e). Renewables 2022: Analysis and forecast to 2027. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/renewable-energy-market-update-turkiye
• IEA. (2022f). Tracking clean energy progress 2022. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/tracking-sdg7-the-energy-progress-report-2022
• IEA. (2022g). World energy outlook 2022. International Energy Agency. https://iea.blob.core.windows.net/assets/830fe099-5530-48f2-a7c1-11f35d510983/WorldEnergyOutlook2022.pdf
• IEA. (2023a). Carbon capture, utilisation and storage 2023: Global status report. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/ccus
• IEA. (2023b). Türkiye enerji görünümü ve enerji güvenliği analizi. International Energy Agency. https://www.iea.org/countries/turkiye
• IPCC. (2021a). Climate change 2021: The physical science basis. Intergovernmental Panel on Climate Change. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/
• IPCC. (2021b). Climate change and land report. Intergovernmental Panel on Climate Change. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2
• IPCC. (2021c). Impacts, adaptation and vulnerability – Sixth assessment report. Intergovernmental Panel on Climate Change. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3
• IPCC. (2021d). Mitigation of climate change: Summary for policymakers. Intergovernmental Panel on Climate Change. https://www.ipcc.ch/srccl
• IPCC. (2021e). Sixth assessment report (AR6): Summary for policymakers. Intergovernmental Panel on Climate Change. https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6
• İklim Değişikliği Başkanlığı. (2023). Güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı (NDC). Ankara: T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. https://www.iklim.gov.tr/guncellenmis-birinci-ulusal-katki-beyani-sunuldu-haber-1139
• İslamoğlu, M., & Karkacı, Ö. (2011). Kyoto Protokolü'nün Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Ekonomi İşletme ve Finans Dergisi, 26(304), 9-28.
• İstanbul Politikalar Merkezi (İPM). (2021). Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2050’de Net Sıfır. Sabancı Üniversitesi. https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20211026-23103436.pdf
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2024). İstanbul ulaşım ana planı 2024. İBB Ulaşım Daire Başkanlığı. https://www.ibb.gov.tr/tr- TR/kurumsal/Birimler/ulasimPlanlama/Documents/İUAP_Ana_Raporu.pdf
• Kanat, N., & Keskin, F. (2017). İklim değişikliği ve Türkiye üzerine etkileri. Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Kavzoğlu, T. (Ed.). (2021). Orman Yangınları: Sebepleri, Etkileri, İzlenmesi, Alınması Gereken Önlemler ve Rehabilitasyon Faaliyetleri. Türkiye Bilimler Akademisi.
• NASA. (2023). Climate change: How do we know? https://climate.nasa.gov/evidence/
• OECD. (2023a). Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2023: Adapting Agriculture to Climate Change https://www.oecd.org/en/publications/agricultural-policy-monitoring-and-evaluation-2023_b14de474-en.html
• OECD. (2023b). Carbon Capture and Storage: A Key Carbon Abatement ption. https://www.oecd.org/en/publications/co2-capture-and-storage-a-key-carbon-abatement-option_9789264041417-en.html
• OECD. (2023c). Circular Economy and Waste Management in Türkiye. https://www.oecd.org/environment/bycountry/turkey
• OECD. (2023d). Climate Action Review: Türkiye 2023 https://www.oecd.org/environment/bycountry/turkey
• OECD. (2023e). Climate Policy Alignment Review: Türkiye. https://www.oecd.org/environment/bycountry/turkey
• OECD. (2023f). Climate Policy and Implementation Challenges. https://www.oecd.org/en/publications/the-climate-action-monitor-2023_60e338a2-en.html
• OECD. (2023g). Climate Policy and Multilevel Governance. https://www.oecd.org/en/topics/multi-level-governance.html
• OECD. (2023h). Decarbonising Transport in Türkiye. https://www.oecd.org/en/publications/itf-transport-outlook-2023_b6cc9ad5-en.html
• OECD. (2023i). Energy Efficiency Policy Review: Türkiye. https://www.oecd.org/en/publications/energy-policies-of-iea-countries_19900082.html
• OECD. (2023j). Energy Policy Review – Türkiye. https://www.oecd-ilibrary.org/energy/turkey-2021-energy-policy-review_0633467f-en
• OECD. (2023k). Energy Transition and Efficiency Review – Türkiye. https://www.oecd.org/turkiye/turkey-2021-energy-policy-review-0633467f-en.htm
• OECD. (2023l). Green Transition in Industry: Türkiye Raporu. https://www.oecd.org/environment/bycountry/turkey
• OECD. (2023m). OECD Environmental Performance Reviews: Türkiye 2023. https://www.oecd.org/environment/bycountry/turkey
• OECD. (2023n). OECD Türkiye Enerji Politikası Gözden Geçirme Raporu. https://www.oecd.org/turkiye/turkey-2021-energy-policy-review-0633467f-en.htm
• OECD. (2023o). OECD Türkiye İklim Politikaları Değerlendirme Raporu. https://www.oecd.org/en/publications/oecd-environmental-performance-reviews-turkiye-2023-9789264303792-en.htm
• OECD. (2023p). Türkiye İklim Politikaları Uygulama Raporu. https://www.oecd.org/en/publications/turkiye-iklim-politikalari-uygulama-raporu-9789264303822-en.htm
• OECD. (2023q). Türkiye'de Döngüsel Ekonomi ve Atık Politikaları Değerlendirmesi. https://www.oecd.org/en/publications/oecd-economic-surveys-turkiye-2023_864ab2ba-en.html
• OECD. (2023r). Türkiye'nin Yeşil Dönüşüm Potansiyeli: Uyum ve Rekabetçilik. Paris: OECD Yayınları.
• OECD. (2023s). Türkiye’de İklim ve Çevre Politikalarına Genç Katılım Raporu. https://www.oecd.org/en/publications/taking-stock-of-education-reforms-for-access-and-quality-in-turkiye_5ea7657e-en.html
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2023). 2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/SanayiStratejiBelgesi2023.pdf
• Sıfır Atık Vakfı. (2023). Sıfır Atık Projesi 2023 faaliyet raporu. İstanbul: Sıfır Atık Vakfı. https://sifiratikvakfi.org/
• Şık, L., & Çoban, O. (2017). Paris Anlaşması'nın Türkiye açısından değerlendirilmesi: Fırsatlar, tehditler ve politika önerileri. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 14(54), 1-22.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2021a). İklim değişikliği ile mücadelede tarımsal politikalar raporu. Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları. https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2021b). Tarımda iklim değişikliğine uyum stratejileri. Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları. https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/Belgeler/IKLIM%20DEGISIKLIGI%20VE%20TARIM%20DEGERLENDIRME%20RAPORU.pdf
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2022). Orman varlığını artırma stratejisi 2022–2030. Ankara: T.C. TOB Yayınları. https://www.tarimorman.gov.tr/tagem/menu/28/yayinlar_veriler
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023a). Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye sanayisi: Uyum analizi. Ankara: SBB Yayınları. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023b). Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye sanayisi: Uyum ve fırsatlar raporu. Ankara: SBB Yayınları. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/duyurular/yesil-mutabakat-calisma-grubunun-2023-yili-faaliyet-raporu-yayimlandi
• TCMB. (2024). Yeşil finansman ve sürdürülebilirlik raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/ana+sayfa/yayinlar/raporlar/yesil-finansman-2024
• TÜBA. (2023a). Net Sıfır Emisyon Politikaları ve Yeşil Mutabakata Uyum Raporu. Türkiye Bilimler Akademisi https://www.tuba.gov.tr
• TÜBA. (2023b). Net Sıfır Emisyon Hedefi Doğrultusunda Milli Teknoloji Hamlesi. Türkiye Bilimler Akademisi. https://www.tuba.gov.tr
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2025a). Paris Anlaşması ve Türkiye’nin katılım süreci. https://www.mfa.gov.tr/paris-anlasmasi.tr.mfa
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2025b). Türkiye’nin Kyoto Protokolü’ne katılım süreci. https://www.mfa.gov.tr
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022). Atık İstatistikleri, 2022 – Haber Bülteni (49570). Ankara: TÜİK. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2022-49570
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2022a). Ulaşım ve Lojistik Ana Planı 2022. Ankara: UAB Yayınları. https://www.uab.gov.tr
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2022b). Sürdürülebilir ulaşım stratejisi ve eylem planı. Ankara: T.C. UAB Yayınları. https://www.uab.gov.tr/duyurular/erisilebilir-ulasim-stratejisi-ve-eylem-plani-2021-2025
• UNDP Türkiye. (2023). Sürdürülebilir sanayi politikaları ve düşük karbonlu üretim. Ankara: UNDP Türkiye. https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/undp-2023-yillik-raporu
• UNEP. (2022a). Adaptation and resilience in agriculture. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/adaptation-gap-report-2022
• UNEP. (2022b). Adaptation gap report 2022. United Nations Environment Programme. https://unepccc.org/adaptation-gap-reports
• UNEP. (2022c). Climate finance access and barriers in emerging economies. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/report/climate-finance-access-and-barriers-emerging-economies
• UNEP. (2022d). Climate finance for net-zero pathways. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/report/climate-finance-net-zero-pathways
• UNEP. (2022e). Emissions gap report 2022. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2022
• UNEP. (2022f). Nature-based solutions and forest adaptation. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/report/nature-based-solutions-and-forest-adaptation
• UNEP. (2022g). Net zero emissions: Policy guide for emerging economies. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/report/net-zero-emissions-policy-guide-emerging-economies
• UNEP. (2022h). Policy brief on CCS in emerging economies. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/report/policy-brief-carbon-capture-and-storage-ccs-emerging-economies
• UNEP. (2022i). Policy pathways to accelerate energy efficiency. United Nations Environment Programme. https://www.unep.org/resources/report/policy-pathways-accelerate-energy-efficiency
• UNFCCC. (2015). Paris agreement. United Nations Framework Convention on Climate Change. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
• UNFCCC. (2022). Status of ratification of the Kyoto Protocol. United Nations Framework Convention on Climate Change. https://unfccc.int/kyoto_protocol/status_of_ratification
• WMO. (2021). WMO guidelines on climate normals. World Meteorological Organization. https://public.wmo.int/en/resources/library/wmo-guidelines-climate-normals
• WMO. (2024). State of the global climate 2023: Provisional report.
• World Bank. (2022a). Climate investment opportunities in emerging markets. https://www.worldbank.org
• World Bank. (2022b). Macroeconomic challenges and climate commitments in emerging markets. https://www.worldbank.org
• WWF Türkiye. (2022). 2021 orman yangınları değerlendirme raporu. İstanbul: WWF-Türkiye. https://www.wwf.org.tr/?13440/2022-Faaliyet-Raporu
• WWF Türkiye. (2025a). Türkiye'nin Paris Anlaşması yolculuğu. https://www.wwf.org.tr/kesfet/iklim_ve_enerji/
• WWF Türkiye. (2025b). Türkiye’nin yenilenebilir enerji potansiyeli ve politikaları. https://www.wwf.org.tr/kesfet/iklim_ve_enerji/
• WWF Türkiye. (2025c). Türkiye'de enerji politikaları ve iklim Uyum süreci. https://www.wwf.org.tr/kesfet/iklim_ve_enerji/