ÇAĞDAŞ TATAR EDEBİYATI YAZARI FEVZİYE BAYRAMOVA’NIN “KÜÇÜM HAN” ROMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 181 - 200, 25.12.2025

Esranur Aydoğan

https://doi.org/10.47089/iuad.1786822

Öz

Öz: Sibirya, zengin topraklarıyla ormanlarıyla ve bozkırlarıyla, Göktürklere, İskitlere, Tatarlara, diğer pek çok Türk soyuna ev sahipliği yapmış bir bölgedir. Uzun süre burada hüküm süren ve Sibirya Hanlığının (1464-1598) varisleri olan Sibirya Tatarları, tarihi geçmişte Rus işgallerine karşı güçlü bir şekilde direnen, günümüzde de milli kimlik ve kültürel değerlerine sahip çıkan, inançlarına ve ana dillerine sıkı sıkıya bağlı bir millettir.
Sibirya Tatarlarının tarihi üzerine yapılan ilk edebi çalışmalardan biri olan “Küçüm Han” adındaki tarihi roman, Tatar Edebiyatının çağdaş yazarlarından Fevziye Bayramova (d. 05 Aralık 1950) tarafından kaleme alınmış ve 2016 yılında Tatar Türkçesi’nden Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Tarihi kaynaklardan ve arşiv bilgilerinden faydalanarak yazar, bu romanında 16.yy.’dan 17.yy.’ın başına kadarki zaman dilimi içerisinde Sibirya Tatarlarının Rus saldırılarıyla mücadelesi konusunu ele alır. Yurdunu düşman işgalinden korumak için yıllarca mücadele eden ve yiğitlik gösteren tarihi şahıs Küçüm Han eserde canlandırılan başkahramandır.
Çalışmanın giriş bölümünde, “Küçüm Han” romanından hareketle Sibirya Tatarlarının tarihi hakkında kısaca bilgilendirme yapılacaktır. Gelişme bölümünde; yazarın “Küçüm Han” romanındaki vatan savunmasında yoğun olarak hissedilen millî kimlik meselesi üzerinde durulacak ve eserin yapı unsurları üzerine bir inceleme yapılacaktır. Çalışmanın sonuç bölümünde, eserin Sibirya Tatarlarının tarihi açısından önemi ve çalışmanın mahiyeti üzerine değerlendirme sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kazan Tatar edebiyatı , Fevziye Bayramova , roman , inceleme , Sibirya Tatarları , Küçüm Han.

A STUDY ON THE NOVEL "KUCUM HAN" BY CONTEMPORARY TATAR LITERATURE WRITERS FEVZİYE BAYRAMOVA

Öz

Abstract: Siberia, with its rich lands, forests and steppes, is a region that has hosted Gokturks, Scythians, Tatars and many other Turkish ancestry. The Siberian Tatars, who ruled here for a long time and were the heirs of the Siberian Khanate (1464-1598), are a nation that has strongly resisted Russian invasions in the past, maintains its national identity and cultural values today, and is firmly committed to their beliefs and mother tongue.
Made on the history of Siberian Tatars, one of the first literary work, "Küçüm Han" the historical novel, the Tatars of Feyziye Bayramova of contemporary writers Literature (d. December 5, 1950) was written by and transferred from the Tatar Türkçesi in 2016, Turkey Turkish. Using historical sources and archive information, the author deals with the struggle of Siberian Tatars against Russian attacks in the period from the 16th to the early 17th centuries. Küçüm Han, the historical figure who struggled for years to protect his homeland from enemy invasion and showed bravery, is the protagonist depicted in the work.
In the introduction part of our study, starting from the novel "Küçüm Han", brief information will be given about the history of Siberian Tatars. In the development section; The issue of national identity, which is felt intensely in the defense of the homeland in the novel "Küçüm Han" by the author, will be emphasized and an examination will be made on the structural elements of the work. In the conclusion part of our study, the importance of the work in terms of the history of Siberian Tatars and an evaluation of the nature of the study will be presented.

Anahtar Kelimeler

Kazan Tatar literature , Fevziye Bayramova , novel , analysis , Siberian Tatars , Küçüm Han.

Kaynakça

• Akgündüz, A. (2017). Rusya’da Siyasi Yapının Kuruluşu ve Korkunç İvan Dönemi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 36(62), s.85–102.
• Aksoy, G. (2020). Philosophical Problematics in M. Yunus Novel ‘Kipchak Kyzy’ (‘The Kipchak Daughter’). Philology and Culture, 3(61), s.110-116.
• Alkaya, E. (2008). Sibirya Tatar Türkçesi, Turkish Studies Publication, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bayramova, F. (2016). Küçüm Han (Çev. F. Ziyalı). Konya: Kömen Yayınları.
• Çetin, N. (2017). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çetişli, İ. (2016). Metin Tahlillerine Giriş/2 Hikâye-Roman-Tiyatro, (5.Baskı), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demirkaya, A. E. (2024). Biyopolitikanın Tatar Edebiyatındaki Görünümü: Kolhoz ve Kamp. Folklor/ Edebiyat, 30 (118), s.412-419.
• Doğan, O. (2002). Küçüm Han. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 26, 5s.32–533.
• Kamalıeva, A. ve Güler, O. (2021). Kazan Tatarlarında İsyan ve Başkaldırı/ Türk Dünyasında İsyan ve Başkaldırı: Edebiyata Yansıyan Özgür Ruh. O. Söylemez ve S. Azap (Edit.), İstanbul: Kesit Yayınları, s. 409-438.
• Kınacı, C. (2014). Kazak Sovyet Edebiyatında İmaj ve Kimlik (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, R. (2017). Romanda Mekân. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, R., & Şahin, V. (2018). “Romanda Kişiler Dünyası: Roman Karakterlerinin Doğası Üzerine İncelemeler”. (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Küçüm Han, TDV İslam Ansiklopedisi, (2002). Müellif: Orhan Doğan, Ankara, 26.cilt, s.532-533
• Tekin, M. (2019). Roman Sanatı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• TDV İslâm Ansiklopedisi. (1999). İvan (Korkunç). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, cilt 23, ss. 73–75.
• Yarullina Yıldırım, R. (2016). Tatar Nesri ve Romantizm Estetiği. (1.Baskı) İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yarullina Yıldırım, R. (2018). Sibirya Tatarlarının Sözlü Mirasına Ait Bir Anıt, TÜRKLAD. C.2/s.1, s.479-484.
• Yılmaz, M. T. (2020). Yermak Timofeyeviç ve Kazakların Sibirya Seferi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Zaripova Çetin, Ç. (2018). XX. yy. Kazan Tatar Edebiyatı / Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El Kitabı, Söylemez, Orhan & Azap, Samet (Edit.), İstanbul: Kesit Yayınları.