ÇUVAŞ YAZAR ALEKSANDIR ARTEMYEV’İN “ÇUVAŞ KIZI SALAMBİ” ROMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 199 - 223, 31.12.2019

Ertuğrul Karakuş

Öz

Aleksandır Artemyev tarafından 1956’da “Salambi”
adıyla yayınlanmış olan roman, “Çuvaş Kızı Salambi” adıyla 2019 yılında Türkiye
Türkçesine aktarılmıştır. Eser, tam bir dönem romanıdır ve ağırlıklı olarak
2.Dünya Savaşı’nın hemen sonrasına denk gelen dönemi Çuvaş toplumu özelinde ele
alır. Romanın kahramanı Salambi, savaşın bütün yıkıcı sonuçlarına, hatta savaş
öncesinde Türk topluluklarının üzerinden adeta bir silindir gibi geçen
“repressiya”da babasını kaybetmiş olmasına rağmen, hayatın/dönemin bütün zorluklarıyla
ve toplum baskısıyla mücadele eder ve kişiliğiyle “Savaş sonrası dönemde ideal
bir Çuvaş Kızı”dır.  Yazar
haricen, dönemin her türlü insan yapısını etkili, canlı ve yer yer esprili bir
üslupla esere alır. Geçmişte devlet tarafından büyük haksızlıklara uğrayıp
katledilenler, en yakınları bu haksızlıklara uğrasa da hem kolhoz için hem de
yağadığı ülke için fedakârca çalışanlar, dedikodularla bu çalışkan insanları
yıpratmaya çalışan çıkarcı tipler, çok kültürlü ortamda Çuvaş
kültürünün/milliyetinin korunması çabalarına destek vermediği gibi bu kültürü
küçümseyen “mankurt” tıynetli sözde aydınlar, bu sahte aydınlara menfaatleri
için boyun bükenler, son derece etkili cümlelerle konuşturularak okuyucu
gözünde canlandırılmıştır.

Eserin
bir diğer başarısı da kurgu ve olay örgüsünün sıradışı bir çekilde sıralanış
(syuzhet) çabasındadır. Salambi’nin evlat edindiği çocuğu köye getirdiği ve
dedikoduların yayılmaya başladığı bölümün romanın en başına alınmasıyla yazar
düğümü en başta atar ve okuyucuyu sonraki bölümleri merak etmeye yönlendirir.

Sonuç
olarak; Çuvaş Kızı
Salambi romanının, gerek etkili olay örgüsü, gerek folklor unsurlarına sıkça
yer vermesi ve gerekse de dönemin bütün insan tiplerini canlı ifadelerle tasvir
etmesiyle, 2. Dünya Savaşı sonrası döneme ait en önemli Çuvaş edebiyatı
ürünlerinden olduğunu söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası Edebiyatı, roman, Çuvaş Edebiyatı, Aleksandır Artemyev, Çuvaş Kızı Salambi

Kaynakça

• Artemyev, Aleksandır (2019). Çuvaş Kızı Salambi (Akt. Bülent Bayram), Ankara: Bengü Yayınları.
• Bayram, Bülent (2019). “Aktaranın Ön Sözü”, Çuvaş Kızı Salambi, Ankara: Bengü Yayınları.
• Bayramuk, Halimat (2014). İki Kasım Bin Dokuzyüz Kırküç (Akt. Yılmaz Nevruz), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Elçin (2012). Ak Deve, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kınacı, Cemile (2016). Kazak Edebiyatında İmaj ve Kimlik (1925-1991), Ankara: Bengü Yayınları.
• Söylemez, Orhan (2005). Türk Dünyası Edebiyatları-1-Roman, Ankara: Akçağ Yay.