EDEBİYAT VE İDEOLOJİ İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA SALAMBİ ROMANI

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 81 - 110, 30.06.2020

Ayşe Şener

Öz

Edebiyat ve politika ilişkisine verilebilecek en belirgin örnek Marksist ve Leninist ideoloji çerçevesinde gelişen Sovyet edebiyatı olacaktır. 1934 yılında düzenlenen Birinci Sovyet Yazarlar Birliği Kongresiyle ilkeleri belirlenen Marksist edebiyat temelinde gelişen Sovyet edebiyatı, ideolojiye güdümlü bir edebiyatı esas kılar. Dönemin yazarları, angaje bir edebiyat oluşturmaya sevk edilmiş ve ideolojinin yansıma alanı olarak edebiyat, dönemin politik havasını aktarma noktasında araç görevi görmüştür. Bu bağlamda o dönemin edebî eserleri, genel itibariyle Sovyet gerçekliğini ve Sovyet ideolojisini olumlayan bir çizgide oluşturulmuştur. Özellikle Sovyetler Birliğini derinden etkileyen tarihi ve politik olaylardan birisi olan İkinci Dünya Savaşı, eserlerde yaygın bir tema olarak kullanılmış, Sovyet kahramanlığı, fedakârlığı, vatanseverliği vurgusu eserlerin odak noktasını oluşturmuştur. Bu ideolojik vurgu, edebî eserlerde özellikle kadın bağlamında işlenmiştir. Eli silah tutan her erkeğin cepheye gitmesi ile geride kalan kadınlar hayata birkaç kat daha güçlü tutunmak zorunda kalmıştır. Çuvaş romanın en güçlü örneklerinden biri olmasının yanı sıra Çuvaş Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarılan ilk roman olma özelliği de taşıyan Salambi romanı, savaşı geride kalanların hayatları üzerinden işleyen romanlardan bir tanesidir. Bu makalede, Salambi romanı edebiyat ve ideoloji ilişkisi bağlamında incelenecek, savaşın etkilerini bir aşk hikâyesi ekseninde işleyen yazarın politik söylemi ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat ve Politika, Çuvaş Edebiyatı, İkinci Dünya Savaşı, Salambi, Aleksandr Artemyev

Kaynakça

• Artemyev, Aleksandr. (2019). Salambi. Akt. Bülent Bayram, Ankara: Bengü Yayınları.
• Bayram, Bülent. (2012). "Folklor Edebiyat İlişkileri Bağlamında Abdullah Tukay'ın Şüreli ve Mihail Fedarov'un Arşuri Manzumeleri". Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (32), 41-54.
• Bayram, Bülent. (2018). Zarif Beşiri ve Çuvaş Edebiyatı. Edirne: Paradigma Yayınları.
• Belge, Murat (2016). Step ve Bozkır. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buran, Ahmet (2016). Kurşunlanan Türkoloji. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çelik, Reyhan. (2018). "Rusya'da Ekim Devrimi ile Değişen Edebiyat Anlayışına Genel Bir Bakış". The Journal of Academic Social Science Studies, 214-222.
• Yılmaz, Metin-Yuhma Mişşi (2003). Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Cilt 26 ( Çuvaş Edebiyatı)), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ekici, Yunus. (2017). "Bolşevik İhtilalin Ortaya Çıkması ve Sebepleri". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 265-275.
• Ercilasun, Güljanat (2007). "Stalin Döneminde Kazak Aydınlarının Tasfiyesi". (Ed. E. G. Naskali, L. Şahin). Stalin ve Türk Dünyası. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Güzel, Sinan. (2012). İlpek Mikulayi’nin “Tĭvatĭ Kun” Adlı Eseri Üzerinde Çuvaşça Dil İncelemesi (Giriş-Metin-Dizinler). İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Güzel, Sinan (2014). "Çuvaş Edebiyatından Bir İsim: İlpek Mikulayi (Nikolay Filippoviç İlbekov)". Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi(38).
• Karabulut, Ferhat. (2019). "Cengiz Dağcı ve Cengiz Aytmatov'un Romanlarında Kolhozlar ve Kolhoz Sisteminin Ruslaştırmadaki Rolü". Türük, 56-77.
• Karakuş, Ertuğrul. (2019). "Çuvaş Yazar Aleksandır Artemyev'in 'Çuvaş Kızı Salambi' Romanı Üzerine Bir İnceleme". İdil-Ural Araştırmaları Dergisi, 199-223.
• Kınacı, Cemile. (2016). Kazak Sovyet Edebiyatında İmaj ve Kimlik. Ankara: Bengü Yayınları.
• Mostafin, Rafail-Dautov, Reis. (1997). "Repressiya Kurbanı Tatar Yazarları". Akt. Mustafa Öner, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 135-168.
• Özcan, Kemal. (2007). "Stalin Döneminde Sürgünler". (Ed. E. G. Naskali, L. Şahin), Stalin ve Türk Dünyası. İstanbul: Kaknüs Yayınları.