TATAR TİYATROSUNUN OLUŞUMU SÜRECİNDE GALİESGAR KAMAL’IN TÜRKÇEDEN YAPTIĞI ÇEVİRİLERİN ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 61 - 72, 30.06.2021

İlsever Rami

Öz

Çeviriler, toplumların gelişim ve çağdaşlaşma süreçlerine önemli katkılar sağlar, yeni fikir ve düşünce tarzlarının oluşmasına ve edebiyat alanında yeni ufukların açılmasına yardımcı olur. 19. yüzyılın sonlarına doğru böyle bir çağdaşlaşma dönemine ilk adımlarını atan Tatar edebiyatı, Rus ve Türk edebiyatlarından yapılan çok sayıda çevirilerle Batı edebiyatının olumlu etkisini hissetmeye başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, Tatar diline yapılan çevirilerin edebi sürece etkilerini göstermek, çeviri yoluyla gerçekleşen kültürel etkileşime göz atmak ve çevirilerin hangi koşullarda yapıldığını ortaya koymaktır. Bu etkileşimler, 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başlarında yaşayan ünlü Tatar tiyatrocu, yazar ve gazeteci Galiesgar Kamal’ın (1879-1933) çeviri faaliyetleri bağlamında değerlendirilecektir. Bu nedenle, yazarın edebi çalışma ve çevirilerini konu alan hatıraları, zamandaşlarının onunla ilgili yazdıkları hatıra ve makaleleri ana kaynak olarak ele alınacaktır. Çalışmada kullanılan biyografik yaklaşım, Galiesgar Kamal'ın Türkçeden Tatarcaya yaptığı çevirilerini tarihsel süreçte izleme imkânı sağlayacaktır. Yazarın hatıralarından elde edilen bu verilerin, çeviri etkinliğinin aşamalarını somutlaştırmaya yardımcı olacağı düşünülmektedir. Çalışma, Galiesgar Kamal'ın çevirileri ile sınırlı tutulduğu için yazarın yaşam hikâyesi, edebi kişiliği ve çeviri deneyimleri, araştırmanın ana konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

çevir, tatar, Galiesgar

Kaynakça

• Azap, Samet. (2020). ''Namık Kemal'ın Zavallı Çocuk Piyesinin Türk Dünyasına Yansımaları''. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. Yıl: 8, Sayı: 21. s.32-45.
• Emiri, Kerim. (1979). Ul Şundıy İde. G. Kamal Turında İstelekler. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Gabdrahman, Segdi.(1926). Tatar Edebiyatı Tarihı. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Gıyzzet, Beyan. (2010). ''Galiesgar Kamal'ın Revolyutsiyege Kaderge İjatı''. Galiesgar Kamal. Eserler. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Hannanov, Ramil. (2009). Tatarskaya Stseniçeskaya Literatura v Kontekste Tyurkskoy Dramaturgii (Konets XIX – Naçalo XX Vekov). Avtoreferat na soiskaniye uçenoy stepeni kandidata filologiçeskih nauk. Kazan: İnstitut İstorii Akademii Nauk RT.
• Hanzafarov, Nazım. (1981). ''G.Kamal – Terjemeçe''. G. Kamal. Yazuçının 100 Yıllıgına Bagışlangan Mekaleler Jıyıntıgı. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Harrasova, Rife. (2002). Edebi Beyleneşler Yaktılıgında. Kazan: ''RPF ''GART''.
• Hismatullin, Hey. (1969). Galiesgar Kamal. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• İbrahimov, Galimcan. (1986). Eserler. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı. C.7.
• Kamal, Galiesgar. (2010). Eserler. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı. C.3.
• Kamal, Galiesgar. (2010). Eserler. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı. C.1.
• Kamaliyeva, Alsu. (2008). ''Başlangıçtan 1917'e Kadar Kazan Tatar Tiyatrosu''. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl: 9, Sayı: 14/1, s.117-129.
• Karakılıç A. Serap. (2010). ''Tatar Tiyatrosunda İlk Türk Yazar: Namık Kemal''. Türkbilig. Sayı 20.s.189- 199.
• Кarimullin, Аbrar. (1983). Tatarskaya Kniga Poreformennoy Rossii. Kazan: Tatarskoye Knijnoye İzdatel'stvo.
• Mehmütov, Henüz, İlyalova İ, Gızzet, B. (1988). Oktyabga Kaderge Tatar Teatrı. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.
• Okay, M. Orhan. (1988). ''Edebiyatımızın Batılaşması Yahut Yenileşmesi''. Büyük Türk Klasikleri. C.8. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Öner, Mustafa. (2012). ''Galiesgar Kamal ve İstanbul Mektupları''. 7 Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Bildiriler III. Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Konya 2012, s. 515-524.
• Türkoğlu, İsmail. (2002). ''Kemal Aliasker''. TDV İslam Ansiklopedisi. C.25. s. 224-225.
• Yarullina, Ramile. (2009). ''Türk Edebiyatının XIX. Yüzyıl Sonu – XX. Yüzyıl Başı Tatar Edebiyatına Etkisi''. 6. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri. II. s. 979-984.
• Üstün, Kutay ve Karakurt, Metehan. (2019). ''İlminskiy’nin Eğitim Sistemi Üzerinden Rus Milliyetçiliğinin Kısa Bir Okuması''. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. (42). s. 192-202.