KAZAN’DAKİ EDEBÎ MAHFİLLER: SALON SÖYLEŞİLERİNDEN EDEBÎ TOPLULUKLARA

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 31 - 53, 30.06.2022

Alp Eren Demirkaya

https://doi.org/10.47089/iuad.1113313

Öz

İnsan sosyal bir varlıktır. Hayatındaki kırılma anlarını, sevinçlerini ve hüzünlerini anlatmak, aktarmak ister. Bunun doğal bir sonucu olarak kendisine bir paydaş arar. Edebiyat sahasındaki bu gayretin altında da gönülden kopanları aynı dilden konuşanlarla bölüşmek, yazılanları muhatabıyla buluşturmak yatar. Ortaya çıkan ürünlerin sergileneceği ve değerlendirilmeye tabi tutulacağı yerler olarak ise karşımıza mahfiller çıkar. Rusya’da 19. yüzyılın başlarında Fransız kültürünün etkisiyle soylular, salonlarının kapılarını; edebiyat söyleşileri, tiyatro icraları ve müzik dinletileri için açarlar. Başlarda Moskova ve St. Petersburg şehirlerinde yaşanan bu birliktelikler çok geçmeden Voronej, Omsk, Tobolsk, Harkov ve Kazan’da kendini gösterir. Kazan şehrinin salon söyleşilerine ev sahipliği yapması tesadüfi değildir. Kadim bir şehir olması, eski ticaret yollarının kesişiminde bulunması, Kazan Üniversitesi’nin varlığı, İdil bölgesinin idari ve kültürel merkezi oluşu onu kendisine çeker. G. P. Kamenev, S. A. Moskotilnikov, K. F. Fuks ve A. A. Fuks’un evlerinde Kazan şehir yönetiminin ileri gelenleri, Kazan Üniversitesi öğretim elemanları ve yazarlar, salon söyleşilerine katılırlar. Kazan’daki salon söyleşileri, ev sahiplerinin vefat etmesiyle kesintiye uğrar. Edebî buluşmalar; dernekler, kulüpler ve otellerin çatısı altında gerçekleştirilmeye başlar. Çevre illerde ve kasabalardaki yazarlar, ikametlerini matbuat faaliyetlerinin merkezi Kazan’a aldırarak gazete ve dergilerde aktif rol oynarlar. 1920’li yıllardan itibaren ise Kazan’daki genç kalemler edebî topluluklar kurmak için birbirleriyle yarışırlar. Bu makalede, Rusya’da Moskova ve St. Petersburg şehirlerindekine benzer bir edebiyat iklimi yakalayan Kazan şehrindeki salon söyleşileri, yazarların bir araya geldikleri dernek, otel, kulüp ve topluluklar tespit edilmiş, Kazan’ın Rus ve Tatar edebiyatlarına yön veren önemli bir edebî mahfil olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Kazan, Edebî Mahfiller, Salon Söyleşileri, Oteller, Kulüpler, Edebî Topluluklar

Kaynakça

• Aronson, M., Reyser, S. (1929). Literaturnıye Krujki i Salonı, Leningrad: Priboy.
• Bikbulatov, R. (2015). Kazan -Znamenitıye Lüdi-, Kazan: Zaman Neşriyatı.
• Bikbulatov, R., Mustafin, R. (2016). Kazan i Yeyö Slobodı, Kazan: Zaman Neşriyatı.
• Brodskiy, N. L. (1930). Literaturnıye Salonı i Krujki Pervaya Polovina XIX Veka, Moskova-Leningrad: Academia.
• Fuks, K. F. (2013). Kazanskiye Tatarı v Statistiçeskom i Etnografiçeskom Otnoşeniyah, Kazan: Poznaniye Yayınevi.
• Galiyev, M. (2016). “Puşkin Kazanda-A. Fuks Yazmaları”, Sǚyümbike, 5 Aralık 2016, Erişim tarihi: 27.03.2022
• Gatina, R. (2008). “Zile Veliyeva: Bolgar Nomerları Binası İnvestorga Çarasızlıktan Birěldě”, Tatar-inform.ru, 23.10.2008. Erişim tarihi: 19.04.2022
• Gaynetdin, M. (1996). “Fatih Emirhan İcatınıñ Běr Yafragı”, Kazan Utları, 1, (1), s. 151-152.
• Georgiyev, P. V. (2017). “Slavyanskiy Mir na Kazanskoy Poçve: Vıstupleniya V. İ. Grigoroviça na Zasedaniyah Obşestva Lübiteley Oteçestvennoy Slovesnosti”, İstoriko-Kulturnoye Naslediye Slavyanskih Narodov Volgo-Kamskogo Regiona, Sayı: 3, s. 13-22.
• Gıylecev, İ. A., Yusıpov, İ. İ. (2011). “Yoldız Gazetesi ve Abdullah Tukay”, Çev.: Gözde Güngör, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 32, s. 135-138.
• Greene, D. (2003). Reinventing Romantic -Poetry Russian Women Poets of the Mid-Nineteenth Century-, Madison: University of Wisconsin Press.
• Hanzafarov, N. (1979). “Garizalar Ni Sǚyliy”, Kazan Utları, 1, (1), s. 155-159.
• Hekim, S. (1974). “Kırıgınçı Bülme”, Tukay Turında Poemalar, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Heyri, H. (1971). “Edebî Kümekler”, Kazan Utları, 12, (12), s. 146-147.
• İbrahimov, M. İ. (2021). Gabdulla Tukaynıñ Tŭrmış hem İcat Hronikası Ǚçĕn Materiallar (1911-1913), Ǚçĕnçĕ Kitap, Kazan: Galimcan İbrahimov Adındaki Dil, Edebiyat ve Sanat Enstitüsü Yayınları.
• İdiatullina, L. T. (2019). “V. Mayakovskiy i Literatura Narodov Srednego Povoljya 20-30 gg. XX v.”, Mir Navki Kulturı Obrazovaniye, 6, s. 426-428. Jdanova, V. G. (2012). Frantsuzskaya Kultura v Rossii v Pervoy Çetverti 19 v.: Jenskaya Moda, Vestnik Moskovskogo Universiteta Lingvistika i Mejkulturnaya Kommunikatsiya, No: 4, s. 40-45.
• Jigliy, Yu. V. (2012). Kazanskoye Obşestvo Lübiteley Oteçestvennoy Slovesnosti 1806-1853, Kazan: Kazan Üniversitesi Yayınları.
• Kartaşeva, E. İ. (2017). “Religiozno-Tserkovnıye Aspektı Jizni G. P. Kamaneva”, Kazan Üniversitesi Dergisi, s. 140-145.
• Kazan Utları (2011). “Bǚyěklěk Baskıçları”, 1, (1), s. 120-125.
• Korkmaz, T. (2018). “Rusya’da Osmanlı’nın Yararlanamadığı Bir İsyan Pugaçev İsyanı (1773-1775)”, OTAM, 43, s. 97-108.
• Koşeleva, A. İ. (1884). Zapiski 1812-1813, Berlin: B. Behr’s Verlag.
• Kurat, A. N. (1987). Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara: TTK Yayınları.
• Kurban, İ. (2008). “Fatih Emirhan (1886-1926)”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 25, s. 25-32.
• Minakov, A. Yu. (2017). “M. L. Magnitskiy Kak Religioznıy Tip v Tarstvovaniya Aleksandra I i Nikolaya I”, Hristianskoye Çteniye, Sayı: 2, s. 174-202.
• Minnullin, C. (2013). Şerık Klubı ‘Tariḫi Oçerk’, Kazan: Zaman Neşriyatı.
• Musina, R. (2019). “Eḫmethadi Maksudi-Běrěnçě Tatar Cemegat Kitapḫanesě Kǚtěpḫane-yi İslamiyeni Ŭyıştıruçı”, Běrtugan Maksudilarnıñ Fenni Mirası hem İctimagıy Ěşçenlěgě Bildiriler Kitabı, s. 106-109.
• Nadırşina, L. R. (2021). “Tukay hem Kazan”, XX-XXI. Yüzyıllarda Kültür Sahasında Gabdulla Tukay Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kazan: Galimcan İbrahimov Dil, Edebiyat ve Sanat Enstitüsü Yayınları, s. 30-35.
• Nefikov, R. (1980). “Yaña Dokumentlar, Yaña Burıçlar”, Kazan Utları, 11, (11), s. 147-153.
• Panayev, İ. İ. (1988). Literaturnıye Vospominaniya, Moskova: Pravda Matbaası.
• Parer, M. Ö. (2002). “Rus Edebiyatında Fütürizm”, DTCF Dergisi, 42, s. 43-65.
• Pılyayev, M. İ. (2002). Starıy Peterburg, Petersburg: Paritet Matbaası.
• Piksanov, N. K. (1928). Oblastnıye Kulturnıye Gnözda, Moskova: Gosudarstvennoye İzdatelstvo.
• Popov, N. A. (1859). Obşestvo Lübiteley Oteçestvennoy Slovesnosti i Periodiçeskaya Literatura v Kazani s 1805 po 1834 god, Kazan: Kazan Devlet Üniversitesi Yayınları.
• Puşkin, A. S. (2019). Ruslan ve Ludmila, Çev. Kayhan Yükseler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rudenko, K. A. (2012). “Taynı i İdei Kazanskogo Masonstva v Kontse XVIII – Naçale XIX Veka”, Vestnik KemGuki, 19, s. 238-241.
• Sabirov, R. R. (2011). “Gaděl Kutuy İcatında Futurizm”, Dialektologiya, İstoriya i Grammatiçeskaya Struktura Türkskih Yazıkov: Sbornik Materialov Mejdunarodnoy Türkologiçeskoy Konferentsii Bildiriler Kitabı, 21-24 Ekim 2011, s. 401-404.
• Sayfullina, L., Vasileva, Yu., Hayrullina, A. (2013). “Nomera Amur v Zastroyke Sennoy Ploşadi Staro-Tatarskoy Slobodı”, Arhitekturnoye Naslediye, 1, (1), s. 48-53.
• Şakircan, L. (2003). “Běz Şundıy Teatr Tǚzerběz”, Sehne, 1, (1), s. 4-5.
• Sergeyevna, V. K. (2016). “Prelomleniye Hudojestvennoy Traditsii ‘Bednoy Lizı’ N. M. Karamzina v Russkoy Povesti: K İzuceniyu Sentimentalizma v Şkole”, Uralskiy Gosudarstvennıy Pedagogiçeşkiy Universitet, Yekaterinburg.
• Sibgatullina, A. (2009). “Velikiy Vezir Hilmi-Paşa v Rossii”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Cilt: 1, Sayı: 1, s. 33-53.
• Tatar Edebiyatı Tariḫı (2017). 5 Tom, 1917-1956 yıllar, Edt. Daniya Zahidullina, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Tatar-İnform (2012). “Milliarder Semin Vosstanovit k Universiade 17 Zdaniy v İstoriçeskom Tsentre Kazani”, Haz.: Kristina İvanova, Erişim Tarihi: 28.04.2022
• Tihonova, M. S. (2017). “Formı Organizatsii Salonnoy Kulturı v Kazani v Kontse XVIII-Pervoy Polovine XIX V.”, Vestnik Kulturı i İskusstv, s. 160-165.
• Valeyev, E. H. (2001). G. P. Kamenev v İstoriko-Literaturnom Protsesse Kontsa VIII-Naçala XIX Veka, Kazan Devlet Üniversitesi, Doktora Tezi.
• Valeyev, R. M., Şerbinina, M. S. (2013). “K Voprosu Ob İstorii Salonnoy Kulturı Kazani”, Materialı II Vserossiyskoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii, s. 165-171.
• Valeyev, R. M., Tihonova, M. S. (2014). “Pervıy Literaturnıy Krujok v G. Kazani Kontsa XVIII-Naçala XIX VV.”, Vestnik Kazanskogo Gosudarstvennogo Universitata Kulturı i İskusstv, Sayı: 3, s. 39-44.
• Vatsuro, V. E. (2002). Gotiçeskiy Roman v Rossii, Moskova: Novoye Literaturnoye Obozreniye.
• Yusıpova, N. M. (2016). “XX Gasırnıñ İkĕnçĕ Yartısı Tatar Poemalarında Tukay Obrazı: Edebi-Estetik hem İctimagıy-Felsefi Gevdelenĕşĕ”, Tatarica, 6, s. 92-106.
• Zaripova Çetin, Ç. (2004). “Tatar Türklerinin Mevsimlerle İlgili Gelenekleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Kasım-Aralık, s. 1-23.
• Zaripova Çetin, Ç. (2005). Uylasam Uy, Sızlıy Küñlěm, Sızlıy Can… Segıyt Remievněñ Tŭrmış Yulı hem İcatına Karata Yaña Meglümatlar, Kazan: Yanalif Matbaası.