Hans Fallada’nın Herkes Tek Başına Ölür Romanın Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, , 73 - 99, 07.12.2021

Ayhan Yavuz Özdemir

https://doi.org/10.26650/sdsl2021-886706

Öz

II. Dünya Savaşı ve Hitler birçok ülke için olduğu gibi savaşı başlatan Almanya için de çok ağır sonuçları beraberinde getirmiştir. Alman halkının yaşadığı trajedi genellikle Hitler nedeni ile gölgede kalmıştır. Yaşanan ekonomik kriz, seçimle işbaşına gelen Hitler’in totaliter bir yönetimi benimsemesi ve II. Dünya Savaşı’nın başlaması insanlığı buhrana sürüklemiştir. Çalışmanın amacı Hans Fallada’nın Herkes Tek Başına Ölür adlı romanının II. Dünya Savaşı döneminde Almanya’daki tarihsel, sosyal ve ekonomik koşulların gözetilerek incelenmesidir. Bu bağlamda romanın ele alınmasında yöntem olarak edebiyat sosyolojisi seçilmiştir. Çalışma ile savaş dönemi Almanyası’nda insanların ekonomik, psikolojik ve sosyolojik durumları dönemin tarihsel arka planı dikkate alınarak çözümlenmiştir. Fallada, romanda küçük insanların yaşamını, uğraşını, düzene başkaldırılarını, düzenbazları, yozlaşmış insanları, taraf olanları, tarafsız olanları, ezilenleri, sisteme yaranmaya çalışanları konulaştırmıştır. Bunu yaparken döneme yönelik toplumsal eleştiri yapmış, insanların tutumlarını sarkastik bir dil kullanarak farklı yönleri ile mercek altına almıştır. II. Dünya Savaşı’nda Almanya’da yaşanan acıları, baskıları, kimliksizleştirilen ve nazileştirilen insanları dönem koşullarına uygun biçimde romanda yansıtmıştır. 1940’lı yıllarda Berlin’de yaşayan karıkocanın, oğullarının savaşta ölmesi ile birlikte Nazi rejimine karşı başlattığı savaş romanda anlatılmıştır. Bu çift, insanları bilinçlendirmeyi hedefleyip uğraşsalar da çabalarına karşılık bulamamışlardır. Çünkü toplumdaki insanlar korkmaktadırlar ve Nazi yönetimi tarafından baskı altında tutulmaktadırlar. Bu korku ve baskı insanların kendilerine yabancılaşmasına, yaşananlara sessiz kalmalarına ve suçluların cezasız kalmasına sebep olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hans Fallada, Alman Edebiyatı, Edebiyat Sosyolojisi, Roman İncelemesi, Nasyonal Sosyalizm

The Analysing of Hans Fallada’s Novel Every Man Dies Alonein the Context of Literary Sociology

Öz

World War II and Hitler have brought severe consequences for many countries, as well as for Germany which started the war. The tragedy of the German people was often overshadowed by Hitler. The experienced economic crisis, the totalitarian regime of Hitler who came to power by election, and the outbreak of World War II dragged humanity into depression. The aim of the study is to examine Fallada’s novel Every Man Dies Alone by considering the historical, social and economic conditions in Germany during World War II. Concordantly, literary sociology has been chosen as the method to deal with the novel. The economic, psychological, and sociological conditions of people in wartime Germany were analysed in the study. In his novel, Fallada discussed the lives of little men, their struggles and rebellion against the order, as well as the deceivers, the corrupt people, the partisans, the non-partisans, the oppressed, and those who tried to kowtow to the system. By doing so, he brought social criticism to the period and examined people’s attitudes from different aspects using sarcastic language. In his novel, he portrayed the miseries, oppression, and the people who were subjected to disidentification and Nazification in Germany during the Second World War in accordance with the conditions of the period. The novel depicted the fight against the Nazi regime of a couple living in Berlin in the 1940s after their son’s death at war. Even though this couple aimed and struggled to raise awareness, their efforts failed because people were afraid to respond to their efforts as they were restrained by Nazi rule. This fear and oppression caused people to become alienated from themselves and remain silent, and therefore the guilty went unpunished.

Anahtar Kelimeler

Hans Fallada, German Literature, Literary Sociology, Analysing of the Novel, National Socialism

Kaynakça

• Asker, A. (2012). Yeni Türkiye’den Nazi Almanyası’na Karşılaştırmalı Bakışlar ve Algılar 1929-1939. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora Tezi), Mersin. google scholar
• Başok Diş, S. (2017). Kötülüğün Sıradanlığı Karşısında Özerk Birey. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 23,180201. google scholar
• Bettelheim, C. (1982). Nazizm Döneminde Alman Ekonomisi (K. Somel, Çev.). Ankara: Savaş Yayınevi. google scholar
• Bülbül, M. (2018, Spring). Metin Yorum ve Anlam Kavşağında Bildirişim Sorunu. Turkish Studies Language/ Literature, 13/12, 71-84. google scholar
• Can, B. ve Özbay, F. (2014). Edebiyata Sosyolojik Bakmak: Mustafa Kutlu’nun “Uzun Hikâye” Adlı Eserindeki Anlamlar ve İdeolojik Yansımalar. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 61-72. google scholar
• Cuma, A. (2009). Edebiyat Sosyolojisi ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi- Sanat ve Bilimin Sınır Ötesi Etkileşimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 81-94. google scholar
• Çelik, E. (2013). Edebiyat Eseri Toplumun Aynasıdır: Edebiyat ve Sosyoloji İlişkisi Üzerine. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 104, 59-64. google scholar
• Çoşkun, B. (2019). Hannah Arendt’te Sorumluluk, Düşünme ve Yargılamanın Anlamı. (Doktora Tezi), Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Çöltü, İ. (2016). Anna Seghers’in “Yedinci Çarmıh” Adlı Romanında Hürriyete Yolculuk ve Yaşam ile Ölüm Arasındaki Düalizme Biçimsel Yaklaşım. Y. Daşcıoğlu (Ed.). Uluslararası Savaş ve Edebiyat Sempozyumu 16-18 Aralık 2014-Sakarya, Bildiriler Kitabı I. Cilt (s.411-429). Sakarya Üniversitesi. google scholar
• Ecevit, Y. (2001). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim. google scholar
• Ekinci, O. (2017). Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında II. Dünya Savaşı Sonrası Alman Edebiyatı Üzerine Bir İnceleme. Folklor/Edebiyat, 23(91), 87-104. google scholar
• Erdem, H. (2010). Hannah Arendt’in Eichmann Davası Üzerine Düşünceleri. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 4-19 . google scholar
• Erol, K. (2013). Kemal Tahir’in Köyün Kamburu Romanına Edebiyat Sosyolojisi Açısından Bir Bakış. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 879-903. google scholar
• Fallada, H. (2011). Jeder stirbt für sich allein. Berlin: Aufbau Verlag. google scholar
• Fallada, H. (2018). Herkes Tek Başına Ölür (A. Arpad, Çev.). (3. Baskı). İstanbul: Everest Yayınları. google scholar
• Gökgözoğlu, E. (2017). Christoph Ransmayr’in “Morbus Kitahara” Adlı Eserinde Toplumsal Değişimin ve Bireysel Çöküşün Edebiyat Sosyolojisi Kapsamında İncelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(38), 545-560. google scholar
• Güllülü, S. (1988). Sanat ve Edebiyat Sosyolojisi. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları. google scholar
• Geleceği Şekillendirmek: Fikirlerin Gençliğe aşılanması. (2021, 18 Şubat). Holokost Ansiklopedisi içinde. Erişim adresi: https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/article/indoctrinating-youth. Erişim Tarihi: 18.02.2021. google scholar
• 2. Dünya Savaşı Ansiklopedisi (t. y.). İstanbul: Yener Yayınları. google scholar
• Karasoy, M. (2018). Teorik ve Pratik Yönleri ile Almanya’da Nasyonal Sosyalist Eğitim Politikalarının İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Doktora Tezi), İstanbul. google scholar
• Kırtıl, G. (2012). Edebi Metinlerin Sosyolojik İmkânı Üzerine Farklı Yaklaşımlar. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 291-312. google scholar
• Kösemihal, N. Ş. (1964). Edebiyat Sosyolojisine Giriş. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(19-20), 1-37. google scholar
• Maalouf, A. (2012). Ölümcül Kimlikler (B. Aysel, Çev.). (34. baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Magerski, C. & Karpenstein-E0bach, C. (2019). Literatursoziologie. Grundlagen, Problemstellungen und Theorien. Wiesbaden: Springer VS. google scholar
• Moran, B. (2002). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Örnek, Y. M. (2017). Suçluluk Sorunu: Karl Jaspers-Hannah Arendt. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(10), 119-132. google scholar
• Özbek, Y. (2007). Okumak, Anlamak, Yorumlamak. Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• Öztürk, A.O. ve Yeşilyurt, H. (2015). Almanca Öğretmenliği Anabilim Dallarında Edebiyat Öğretimine İlişkin Bazı Düşünceler. Sosyolojik Yaklaşım Örneğinde. A. Sarı, C. Akyıldız Ercan, F. Öztürk Dağabakan, D. Balkaya, Z. Şahin Yılmaz, N. Saka (Ed.), Festschrift für Prof. Dr. Yılmaz Özbek Armağan Kitabı içinde (s.99-112). Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• Sarı, A. (2009). Kafkaesk Anorexia. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları. google scholar
• Skagegard, E. (2014). Auf den Spuren Fallades. Erişim adresi: https://www.goethe.de/ins/se/de/kul/mag/20594967. html. google scholar
• Soykan, Ö. N. (2019). Edebiyat Sosyolojisi. Derleyen: Ö. N. Soykan. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. google scholar
• Şahin, F. S. (2016). Kolektif Sorumluluk. Hukuk Kuramı, 3(4-5), 17-29. google scholar
• Tuncer, C. (2017). Anna Seghers’in Seçilmiş Yapıtlarında Öteki ve Ötekileştirme (die Toten Bleiben Jung, der Kopflohn, Der siebte Kreuz, Transit). (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. google scholar
• Uluç, N. (2010). Der gesellschaftliche Aspekt von Lenz in seinen Kurzgeschichten. Globalisierte Germanistik: Sprache, Literatür, Kultur: Tagungsbeitrage;XI. Türkischer Internationaler Germanistik-Kongress 20.22. Mai2009, İzmir (s.90-96). İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası. google scholar
• Uyanık, G. (2011, İlkbahar). Bernhard Schlink’in “Okuyucu” Adlı Romanında Eğitim Olgusu. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 137-146. google scholar
• Zengin, B. (2019). Geçmişi Doğru Yargılamak. “Görev” ve “Otorite” Kavramlarının İzinde Lenz’in “Deutschstunde” Başlıklı Romanı. In: T. Balcı, A. O. Öztürk, E. Serindağ (Ed.), Schriften zur Sprache und Literatur kitabı içinde (s. 191-202). London&Istanbul: Ijopec Publication. google scholar