Erzurum-Çiğdemli Höyük’te (Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi) Tespit Edilen Demir Çağ Seramik Malzemesinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 27, 51 - 79, 09.02.2023

Rabia Akarsu

https://doi.org/10.26650/anar.2022.1142576

Öz

Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük ovalarından Erzurum Ovası’nın batı kesiminde yer alan Çiğdemli Höyük, Karaz kültüründen başlayarak Demir Çağları sonuna kadar kesintisiz olarak yerleşim görmüştür. Aynı zamanda Ortaçağ’a ait izler de mevcuttur. 1997 yılında Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu’nun bilimsel danışmanlığında kısa süreli bir kurtarma kazısı gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda 2001 yılında yine Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu başkanlığında bu kez Erzurum Ovası’ndaki yüzey araştırmasında Çiğdemli Höyük’ten çok sayıda seramik malzemesi toplanmıştır. Çiğdemli Höyük seramik malzemesi üzerinde değerlendirmelerin yapıldığı ve Doğu Anadolu’da çok benzeri olmayan biçimde Demir Çağlarının her üç evresinin tespit edildiği bu çalışmanın, konu ile ilgili yapılacak araştırmalara ışık tutacağına inanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuzeydoğu Anadolu, Seramik, Erken Demir Çağ, Orta Demir Çağ, Geç Demir Çağ

An Evaluation of Iron Age Ceramic Materials from the Erzurum-Çiğdemli Mounds in the Northeast Anatolia Region

Öz

The Çiğdemli Mound is located in the western part of Erzurum Plain, one of the largest plains of the Northeast Anatolia Region. It was uninterruptedly inhabited from the Bronze Age to the end of the Iron Age. Traces are also found from the Middle Ages. In 1997, a short-term salvage excavation was carried out under the scientific consultancy of Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu. At the same time, a large number of ceramic materials were collected from the Çiğdemli Mound during the survey of the Erzurum Plain in 2001, again under the direction of Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu. This study makes evaluations of the Çiğdemli Höyük ceramic materials that have been determined to have come from all three phases of the Iron Age and to be very dissimilar in Eastern Anatolia and is thought to be able to shed light on future research to be done on this subject.

Anahtar Kelimeler

Northeast Anatolia, ceramic, Early Iron Age, Middle Iron Age, Late Iron Age

Kaynakça

• Akarsu, R., (2021). “Erzurum-Çiğdemli Höyük’te Gerçekleştirilen Arkeolojik Çalışmaların Doğu Anadolu Arkeolojisi İçin Önemi: Karaz Kültürüne Ait Seramik Malzemesinin Değerlendirilmesi”, Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür: Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan (Eds. M. A. Yılmaz, B. Can, M. Işıklı), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 1-18. google scholar
• Akarsu, R., Afshari, L., (2019). “Kars Müzesi Geç Demir Çağı Boya Bezemeli Seramikleri (The Painted Pottery of Late Iron Age from Kars Museum)”, Tarihsel Arkeoloji Çaşımaları-1: Orta ve Doğu Anadolu Geç Demir Çağı: Post-Urartu, Med ve Akhaimenid İmparatorlukları (Historical Archaeology Studies-1: Central and Eastern Anatolia Late Iron Age: Post-Urartu, Median and Achaemenid Empires) (Ed: A. Özfırat, Ş. Dönmez, M. Işıklı, M. Saba), Ege Yayınları, İstanbul, 431-453. google scholar
• Altunkaynak, G, Özdemir, M. A., (2019). “Alaybeyi Höyük Demir Çağ Tabakaları ve Buluntuları”. Karaz’dan Büyük İskender’e Erzurum Ovası’nda Yeni Bir Keşif: Alaybeyi Höyük, Erzurum Müze Müdürlüğü (Ed. G. Altunkaynak), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 183-274. google scholar
• Ayaz, G., (2017). Doğu Anadolu Bölgesi Erken Demir Çağ Çanak Çömlek Kültür Bölgeleri: Gelişimleri, Sınırları, Çanak Çömlek Grupları ve İlişkileri Çerçevesinde Değerlendirilmesi. (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van. google scholar
• Ayaz, G., (2020). “Doğu Anadolu Erken Demir Çağ Çanak Çömlek Kültür Grupları: Kısa Bir Değerlendirme”, Seramik Araştırmaları Dergisi 2, 54-79. google scholar
• Başcı, E., (2000). Çiğdemli Höyük. (Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Yayınlanmamış Lisans Tezi), Erzurum. google scholar
• Başgelen, N., Özfırat, A., (1996). “Erzurum’da bir Demir Çağı Merkezi: Toprakkale”. Anadolu Araştırmaları 14, 143-159. google scholar
• Ceylan, A., (2002). “2000 Yılı Erzincan ve Erzurum İlleri Yüzey Araştırmaları”, 19. AST 2. Cilt, 165-178. google scholar
• Ceylan, A. (2008)., Doğu Anadolu Araştırmaları: Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998-2008), Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları. google scholar
• Ceylan, A., Günaşdı, Y., (2017). “Erzurum ve Çevresindeki Urartu Yazıtlarının Tarihi Açıdan Değerlendirilmesi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Cilt: 4, Sayı: 13, 313-350. google scholar
• Çilingiroğlu, A., (1980). “Diauehi’de Bir Urartu Kalesi: Umudum Tepe (Kalortepe)”, Anadolu Araştırmaları 8, 191-198. google scholar
• Çilingiroğlu, A., (1987). “Van-Dilkaya Höyüğü Kazıları, 1985”, VIII. KST I. Cilt, 81-94. google scholar
• Çilingiroğlu, A., (1994). Urartu Tarihi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir. google scholar
• Dönmez, S., (2020). “Malatya Demir Çağı Araştırmaları 2018”, Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt: 39, Sayı: 67, 9-52. google scholar
• Dönmez, S., (2022). “Akçadağ (Malatya) Demir Çağı Araştırmaları: Geç Bronz Çağı’ndan Demir Çağı’na Kültürel Devamlılık ve Değişim”, CEDRUS X, 23-46. google scholar
• Erdem Otman, A. Ü., Konyar, E., (2011). “Urartu Çanak Çömleği”, Urartu. Doğu’da Değişim, (Ed. K. Köroğlu, E. Konyar) , Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 268-285. google scholar
• Esin, U. (1970). “Tepecik Kazısı 1968 Yılı Önraporu”, Keban Projesi 1968 Yaz Çalışmaları-Metin, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, Seri I. No. I, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 147-158. google scholar
• Kalkan, H., (2008). M.Ö. 6-4. Yüzyıllarda Doğu Anadolu: Arkeolojik Veriler Işığında Tarihsel ve Kültürel Değerlendirme, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. google scholar
• Karaosmanoğlu, M., Işıklı, M., Can, B., (2003). “2001 Yılı Erzurum Ovası Yüzey Araştırması”, 20. AST 1. Cilt, Ankara, 345-356. google scholar
• Karaosmanoğlu, M., Işıklı, M., Akarsu, R., (2014). “Erzurum ve Pasinler Ovaları Yüzey Araştırması Çalışmaları”, Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı (Eds. H. Kasapoğlu, M. A. Yılmaz), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 431-440. google scholar
• Koçhan, N., Karaosmanoğlu, M., Can, B., (2005). “Erzurum Çevresinde Eskiçağ Yerleşmeleri”, Arkeoloji, Anadolu & Avrasya Dergisi 1, 3-14. google scholar
• Koday, Z., (2009). “İdari Coğrafya Özellikleri Bakımından Aziziye Metropol İlçesi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2009/13 (2), 67-80. google scholar
• Koşay, H. Z., Vary, H., (1964). Pulur Kazısı: 1960 Mevsimi Çalışmaları Raporu, Türk Tarih Kurumu, Ankara. google scholar
• Kozbe, G., Çevik, Ö., Sağlamtimur, H., (2001). “Pottery”, Ayanis I: Ten Years’ Excavations at Rusahinili Eiduru-kai 1989-1998, (Eds. A. Çilingiroğlu, M. Salvini), CNR, Roma, 85-153. google scholar
• Kozbe, G., Ceylan, A., Polat, Y., Sivas, T., Sivas, H., Şahin, I., Tanrıver, D., (2008). “Çiğdemli Höyüğü” maddesi, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Cilt 6b: Demir Çağları, İstanbul. google scholar
• Marro, C., Özfırat, A., (2004). “Pre-classical Survey in Eastern Turkey. Second Preliminary Report: The Erciş Region”, Anatolia Antiqua 12, 227-265. google scholar
• Sagona, A. (2000). “Sos Höyük and the Erzurum Region in Late Prehistory: A Provisional Chronology for Northeast Anatolia”. Chronologies des Pays du Caucase et de L’Euphrate aux IVe-IIIe Millenaires, Varia Anatolica XI (Eds. C. Marro, H. Hauptmann), Paris, 329-373. google scholar
• Sagona, A., Sagona, C., (2004). “An Archaeological Survey of the Bayburt Province: Iron Age”, Archaeology at the North-East Anatolian Frontier, I: An Historical Geography and a Field Survey of the Bayburt Province (Ed. A. Sagona and C. Sagona), Ancient Near Eastern Studies Supplement 14, Peeters, 182-209. google scholar
• Sagona, A., Pemberton, E., Mcphee, I., (1992). “Excavations at Büyüktepe Höyük, 1991: Second Preliminary Report”, Anatolian Studies XLII, 29-46. google scholar
• Sagona, A., Pemberton, E., Mcphee, I., (1993). “Excavations at Büyüktepe Höyük, 1992: Third Preliminary Report”, Anatolian Studies XLIII, 69-83. google scholar
• Sevin, V., (1995), İmikuşağı I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. google scholar
• Sevin, V., (2004), “Son Tunç/Erken Demir Çağı Van Bölgesi Kronolojisi. Kökeni Aranan Bir Devlet: Urartu”, Belleten, Sayı: 252, 355-386. google scholar
• Sular, Y., (2017). Yüzey Araştırmaları Işığında Muş-Bulanık Bölgesi Orta Demir Çağ (Urartu) Seramikleri, (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van. google scholar
• Summers, G. D., (1993). “Archaeological Evidence for the Achaemenid Period in Eastern Turkey”, Anatolian Studies XLIII, 85-108. google scholar
• Şenyurt, S. Y., (2005). Tasmasor: Erzurum Ovası’nda Bir Demir Çağı Yerleşmesi, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Yayınları: 4, Ankara. google scholar
• Şenyurt, S. Y., (2006). Büyükardıç: Doğu Anadolu’da Bir Erken Demir Çağı Tepe Yerleşmesi, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Yayınları: 2, Ankara. google scholar
• Şenyurt, S. Y., Ekmen, H., (2005). Tetikom: Pasinler Ovası’nda Bir Demir Çağı Yerleşmesi, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Proje Dökümanları: 1, Ankara. google scholar
• Şenyurt, S. Y., İbiş, R. (2005). Güllüdere: Aşkale Ovasında Bir Demir Çağ ve Ortaçağ Yerleşmesi, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Proje Dökümanları: 2, Ankara. google scholar
• Yiğitpaşa, D., (2009). “Erzurum Müzesi’nden Bir Grup Boya Bezemeli Geç Demir Çağ Seramiği”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 22, 167-202. google scholar
• Yiğitpaşa, D., (2010). Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı (MÖ 6.-4. Y.Y.) Çanak Çömleği, (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van. google scholar