Analysis and Construction of Geometric Patterns of Stone Ornaments of Susuz Inn

Yıl 2024, , 261 - 300, 08.08.2024

Zülal Nurdan Korur

https://doi.org/10.26650/artsanat.2024.22.1487143

Öz

This research proposes a method to explain how the geometric patterns on the portal of Burdur Susuz Inn were created by the builders of the time. By combining basic geometry knowledge, common construction tools of the period, the compass-ruler method, and tessellation principles, the study aims to understand the increasing complexity of these patterns. Starting from the 9th century, Islamic geometric patterns gained momentum due to mathematical advancements. The research focuses specifically on Susuz Inn because of its unique geometric patterns and different typologies. It also explores the historical context and characteristics of the period when Susuz Inn was constructed to capture the spirit of the era. The study meticulously examines the fifth geometric patterns and the muqarnas on the portal of Susuz Inn, providing a detailed, step-by-step method from initial sketches to precise drawings. This transition from rough sketches to detailed drawings is thoroughly analyzed to contribute to the understanding and appreciation of the discipline. By addressing these aspects, the research aims to provide a comprehensive understanding of the geometric patterns on the portal of Susuz Inn and their historical and mathematical significance.

Anahtar Kelimeler

Geometric Pattern, Tesselation, Muqarnas, Anatolian Seljuk Architecture, Susuz Inn

Susuz Han Taş Süslemelerinin Geometrik Örüntülerinin Çözümleme ve İnşası

Öz

Bu araştırma Burdur Susuz Han’ın taç kapısı üzerinde yer alan geometrik örüntülerin inşa edildiği dönemde, inşaatçılar tarafından nasıl çizilmiş olabileceğine dair soruya yanıt olabilecek bir yöntem önerisine dayanmaktadır. Bu yöntem belirlenirken temel geometri bilgisi, inşa dönemindeki yaygın üretim araçlarının kullanımı, yine o dönemde kullanılan pergel-cetvel metodu ve günümüzde önemli bir yer tutan tesselasyon konularının prensipleri ortak bir paydada birleştirilmiştir. İslam geometrik örüntülerinin matematik bilimindeki gelişmelerle birlikte ivme kazanmaya başladığı 9. yüzyıldan günümüze, değişmeyen temel prensiplerle, karmaşıklık düzeyinin giderek nasıl artığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın kapsamı Susuz Han’ın süslemelerinin farklı geometrik düzenleri ve farklı tipolojileri barındırmasından dolayı Susuz Han’la sınırlandırılmıştır. Aynı zamanda Susuz Han’ın inşa edildiği dönemin özellikleri, tarihî gelişimi ve mimari karakterini elde etmek amacıyla ele alınmıştır. Susuz Han’ın taç kapısı üzerinde yer alan 5 geometrik desen ve taç kapının mukarnası bir yöntem dâhilinde adım adım açıklanmıştır. Fotoğraflar üzerinde yapılan eskiz çalışmalarından hassas çizime geçiş aşaması detaylıca irdelenmiş, böylece alana katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geometrik Örüntü, Tesselasyon, Anadolu Selçuklu Mimarisi, Mukarnas, Susuz Han

Kaynakça

• Acun, Hakkı. Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007. google scholar
• Akalın, Şebnem. “Kervansaray.” TDVİslam Ansiklopedisi. 25. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022, 299-302 google scholar
• Akar, Azade ve Cahide Keskiner. Türk Süsleme Sanatlarında Desen ve Motif. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1978. google scholar
• Alaçam, Sema, Orkan Zeynel Güzelci, Ethem Gürer ve Saadet Zeynep Bacınoğlu. “Reconnoitring Computational Potentials of the Vault-like Forms: Thinking Aloud on Muqarnas Tectonics.” International Journal of Architectural Computing 15/4 (2017): 285-303. google scholar
• Aljamali, Ahmad ve Ebad Banissi. “Grid Method Classification of Islamic Geometric Patterns,” Geometric Modeling: Techniques, Applications, Systems and Tools. Dordrecht: Springer, 2004, 233-254. google scholar
• Altun, Ara. “Genelde Türk Sanatının Özelde Türk Mimarlığının Orta çağı Hakkında.” Sanatın Ortaçağı: Türk, Bizans ve Batı Sanatı Üzerine Yazılar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1997, 9-12. google scholar
• Arık, Metin ve Mustafa Sancak. Pentapleks Kaplamalar. Ankara: Tübitak Yayınları, 2006. google scholar
• Aydın, Nuh, Lakhdar Hammoudi ve Ghada Bakbouk. Al-Kâshî’s Miftah al hisab. Volume II: Geometry: Translation and Commentary. Londra: Birkhauser, 2020. google scholar
• Bakırer, Ömür. “Mimari Süslemede Geometrik Düzenlemelerin Tasarımı.” Yeni Boyut Plastik Sanatlar Dergisi 84/3-4 (1983): 22-25. google scholar
• Bonner, Jay. Islamic Geometric Patterns: Their Historical Development and Traditional Methods of Construction. New York: Springer, 2017. google scholar
• Bozcu, Murat Mustafa. Burdur İlinde Türk Mimarisi: Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı Eserleri. Burdur: Burdur Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, 2013. google scholar
• Broug, Eric. İslam Sanatında Geometrik Desenler. Çev. Yasemin Darbaz Karaca. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012. google scholar
• Broug, Eric. Islamic Geometric Design. New York: Thames and Hudson, 2013. google scholar
• Bulut, Mustafa. Selçuklu Çizgileri: Anadolu Selçuklu Geometrik Kompozisyonları. İstanbul: İnkılab Yayınları, 2019. google scholar
• Castera, Jean-Marc. “Zellijs, Muqarnas and Quasicrystals.” ISAMA 99: First Interdisciplinary Conference of the International Society of the Arts, Mathematics and Architecture. Ed. Nathaniel Friedman ve Javiar Barrallo. San Sebastian: University of the Basque Country, 1999, 99-104. google scholar
• Conway, John H., Heidi Burgiel ve Chaim Goodman-Strauss. The Symmetries of Things. Massachusetts: A.K. Peters Yayıncılık, 2008. google scholar
• Crithlow, Keith. Order in Space: A Design Source Book. Londra: Thames and Hudson Publishing, 2000. google scholar
• Çam, Nusret. İslamda Sanat Sanatta İslam. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999. google scholar
• Çakmak, Şakir. “Yeni Bulgular Işığında İncir Hanı.” Sanat Tarihi Dergisi 29/2 (2020): 605-633. google scholar
• Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı /ÇEKÜL. “İpek Yolu-Kültür Yolu haritası yayımlandı.” Erişim 12 Mayıs 2024. https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/ipek-yolu-kultur-yolu-haritasi-yayimlandi google scholar
• Demir, Ataman. “Anadolu Selçuklu Hanları: Susuz Han.” İlgi Dergisi 55 (1988): 15-19. google scholar
• Denknalbant, Ayşe. “Susuz Han.” TDVİslam Ansiklopedisi. 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009, 576-577. google scholar
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 1984. google scholar
• Dinçer, Sevde Gülizar, Mustafa Korumaz ve Tuğrul Yazar. “A Computer-Aided Design Tool for Muqarnas.” ACM Journal on Computing and Cultural Heritage 17/2 (2024): 1-17. google scholar
• Dold-Samplonius, Yvonne. “Practical Arabic Mathematics: Measuring The Muqarnas by Al-Kashi.” Centaurus 35/3 (1992): 193-242. google scholar
• Duymaz, Şevki Abdullah. “Isparta-Antalya Arasında Yer Alan Anadolu Selçuklu Hanlarından İncir Han.” Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1996. google scholar
• Duymaz, Abdullah Şevki. “Susuz Han.” Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Ed. Hakkı Acun. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007, 273-285. google scholar
• Ekinci, Ali, Gürer Engin ve Şakir Çakmak. “Susuz Han 2008 Yılı Kazı Çalışmaları.” Anmed Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri 7 (2009): 184-188. google scholar
• Ekizler Sönmez, Serap. “İslam Öncesi ve Sonrası ile Ayasofya Camii Geometrik Desenlerinin Mukayeseli Analizi.” Art-Sanat 21 (Ocak 2024): 289-321. Erişim 24 Temmuz 2024. https://doi. org/10.26650/artsanat.2024.21.1353894. google scholar
• Erdmann, Kurt. Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts Erster Teil: Katalog-Abbildungen. Berlin: Verlag Gebr. Mann, 1961. google scholar
• Eyüpoğlu, İsmet Zeki. “Binlerce Yıllık Anadolu Toprağında Yaşayan Geçmiş.” Türkiyemiz Kültür ve Sanat Dergisi 61 (1990): 24. google scholar
• Gökmen, Sabri, Altan Basık, Yusuf Aykın ve Sema Alaçam. “Computational Modeling and Analysis of Seljukid Muqarnas in Kayseri.” Journal on Computing and Cultural Heritage 15/2 (2022): 1-19. google scholar
• Gökmen, Sabri, Yusuf Aykın, Altan Basık ve Sema Alaçam. “A Recursive Algorithm for the Generative Study of Seljuk Muqarnas in Kayseri and Sivas.” Nexus Network Journal 25 (2023): 751-772. google scholar
• Güçlüay, Sezgin. “Anadolu Selçuklu Devleti’nin Ticaret Politikası.” Türkler Ansiklopedisi. 7. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 365-374. google scholar
• Güzelci, Orkan Zeynel, Sema Alaçam, Asena Kumsal, Şen Bayram ve Igor Lacroix. “Measuring the Entropy of Sinan’s Muqarnas Patterns.” Nexus Network Journal 23 (2024): 85-105. google scholar
• Hamekasi, Nader, Faramarz Samavati ve Ahmad Nasri. “Interactive Modeling of Muqarnas.” Proceedings of the Seventh International Symposium on Computational Aesthetics in Graphics, Visualization, and Imaging. Ed. Douglas Cunningham, Tobias Isenberg ve Stephen N. Spencer. New York: ACM Yayınevi, 2011, 129-136. google scholar
• Hamzaoğlu, Begüm ve Mine Özkar. “Geometric Patterns as Material Things: The Making of Seljuk Patterns on Curved Surfaces.” Bridges: Mathematics, Music, Art, Architecture, Education, Culture. Jyvaskylla: Jyvaskylla Üniversitesi, 2016, 331-336. google scholar
• Harmsen, Silvia. “Algorithmic Computer Reconstructions of Stalactite Vaults Muqarnas in Islamic Architecture.” Doktora tezi, Ruprecht Karls Üniversitesi, 2006. google scholar
• İbn Battuta Tanci Ebu Abdullah Muhammed. İbn Battuta Seyahatnamesi. Çev. A. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2022. google scholar
• Kuban, Doğan. Divriği Mucizesi: Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999. google scholar
• Moussavi, Farshid. Biçimin İşlevi. Çev. Pelin Derviş. İstanbul: Yem Kitabevi, 2011. google scholar
• Mülayim, Selçuk. Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler: Selçuklu Çağı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982. google scholar
• Mülayim, Selçuk. Değişimin Tanıkları: Orta Çağ Türk Sanatında Süsleme ve İkonografi. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1999. google scholar
• Müller, Karl. “Yakındoğu Kervansarayları.” Çev. Ali Öztürk ve Şahabeddin Uzluk. Yeni İpek Yolu Dergisi 4 (2001): 123-166. google scholar
• Ödekan, Ayla. “Bezeme.” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Yem Kitabevi, 1997, 146. google scholar
• Ögel, Semra. Anadolu Selçuklularının Taş Tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1987. google scholar
• Ögel, Semra. Anadolu’nun Selçuklu Çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları 58, 1994. google scholar
• Özbek, Yıldıray. Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme 1300-1453. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002. google scholar
• Özcan, Koray. “Selçuklu Çağında Anadolu Kentleşme Koridoru.” Bilig 73 (2015): 185-206. google scholar
• Özdural, Alpay. “Gıyaseddin Jemshid El-Kashi And Stalactites.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 10 (1-2) (1990): 31-49. google scholar
• Özdural, Alpay. “Analysis of the Geometry of Stalactites: Buruciye Medrese in Sivas.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 11 (1-2) (1991): 57-71. google scholar
• Parlar, Gündegül. Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Figüratif Öğeler. Ankara: Başbakanlık Yayınevi, 2001. google scholar
• Seçkinöz, Mine ve Sabiha Alpaslan. Süsleme Resmi ve Süsleme Sanatları Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 2002. google scholar
• Sooneun, Shim. “Anadolu Selçuklu Hanlarından Susuz Han.” Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2014. google scholar
• Sutton, Daud. Platonic and Archimedean Solids. Somerset: Wooden Books, 2005. google scholar
• Tabbaa, Yasser. The Transformation of Islamic Art during the Sunni Revival. Hong Kong: University of Washington Yayınevi, 2001. google scholar
• Tuncel, Metin. “Burdur.” TDVİslam Ansiklopedisi. 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992, 426- 429. google scholar
• Turan, Osman. “Selçuklu Kervansarayları.” Belleten 10/39 (1946): 471-495. google scholar
• Turan, Osman. Selçuklular ve İslamiyet. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1993. google scholar
• Wade, David. Symmetry: The Ordering Principles. Somerset: Wooden Books Ltd., 2006. google scholar
• Worringer, Wilhelm. “Soyutlama ve Özdeşleyim.” Çev. İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985. google scholar
• Yaghan, Mohammad Ali. “Gadrooned-Dome’s Muqarnas-Corbel: Analysis and Decoding Historical Drawings.” Architectural Science Review 46/1 (2003): 69-88. google scholar
• Yıldırım, Semra Palaz. “Kırkgöz Han Üzerine Bir Değerlendirme.” Akademik Hassasiyetler 6 (2019): 223-257. google scholar