Mimar Nizamettin Doğu’nun Erken Cumhuriyet Dönemi Kariyeri: Sanatı Aramak

Yıl 2018, Sayı: 10, 121 - 147, 30.07.2018

M. Dila Gümüş

Öz

"Mimar Nizamettin Doğu'nun Erken Cumhuriyet Dönemi Kariyeri: Sanatı Aramak" başlıklı makale, Nizamettin Doğu'nun (1909-1968) mezuniyeti ile 1940'lar arasına tarihlenen tasarımlarına ve mesleki faaliyetlerine odaklanıyor. Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Şubesi'nin 1931’de verdiği altı mezundan biri olan Nizamettin Doğu’nun, mezuniyetini takip eden yıllara ait tasarımları ile mimari yarışmalar için hazırladığı projeler, aldığı eğitimle ve dönemin mimarlık ortamıyla ilişkilendirerek ele alınıyor. Nizamettin Doğu tarafından 1930’ların başında projelendirilmiş ve günümüzde hala mevcut olduğu bu çalışma kapsamında tespit edilmiş olan Hasan Bey Apartmanı (Aksaray) ve Sinap Ailesi Mezarı’nın (Merkezefendi Mezarlığı) tasarım özellikleri ele alınıyor. Bunun yanı sıra, Nizamettin Doğu’nun kaleme almış olduğu makaleler ve Sedad Hakkı Eldem’e gönderdiği “Ankara Evleri” konulu notlar üzerinden, dönemin mimarlık ortamına yönelik eleştirel yaklaşımı ve kendini nasıl konumlandırmaya çalıştığı inceleniyor. Nizamettin Doğu’nun 1940’lı yıllarda Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü mimarı olarak göreve başlamasının ardından projelendirdiği spor tesislerinin bir listesi ile beraber, hazırladığı “Spor Alanları Mimari Sergisi” ve yayımladığı “Spor Alanları El Kitabı” kısaca tanıtılıyor. Nizamettin Doğu’nun biyografisinin detaylandırıldığı ve tespit edilen tasarımlarının ele alındığı bu makalede, erken Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihi yazınına mütevazı bir katkı sunmak amaçlanıyor.

Anahtar Kelimeler

Nizamettin Doğu, Erken Cumhuriyet Dönemi, Modernist mimarlık, Konut mimarisi, Güzel Sanatlar Akademisi

Architect Nizamettin Doğu’s Career During the Early Republican Era: In Search of Art

Öz

This paper focuses on Nizamettin Doğu’s (1909-1968) designs and professional activities dating between his graduation and the 1940’s. This research considers the designs and architectural competition projects that Nizamettin Doğu—who was one of the six graduates of the Fine Arts Academy Architecture Department in 1931—worked on following the years of his graduation, in connection to the education he received and the architecture scene of the period. The design features of the Hasan Bey Apartment (Aksaray) and the Sinap Family Cemetery (Merkezefendi Cemetery), which had been designed in the early 1930’s and still exist, are examined in this context. Nizamettin Doğu’s critical standpoint toward the architectural scene of the period and how he tries to position himself is also examined through his written articles and the notes that he sent to Sedad Hakkı Eldem on the subject of the “Houses of Ankara.” A list of sport complexes that Nizamettin Doğu designed after he began working as the architect of “Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü” is briefly presented along with the “Architectural Exhibition of Sport Fields” he organized and the “Spor Alanları El Kitabı” (Sport Fields Handbook) he published. The research, which expands on Nizamettin Doğu’s biography and considers his detected designs, aims to make a modest contribution to the historical literature of the Early Republican Era.

Anahtar Kelimeler

Nizamettin Doğu, Early Republican Era, Modernist architecture, Residential architecture, Fine Arts Academy

Kaynakça

• ALPAGUT, Leyla, Cumhuriyetin Mimarı Ernst Arnold Egli, Boyut Yayın Grubu Yayınları., İstanbul, 2012.
• ALPAGUT, Leyla, "Ankara'daki Spor Mekânları Üzerinden Bir Gençlik Tahayyülü", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2017, S.53, s. 921-932.
• ALSAÇ, Üstün, "The Second Period of Turkish Architecture", Modern Turkish Arcitecture, University of Pennsylvania Press, 1984. s.: 95-105.
• Anonim, ''Onuncu Yıl Tak ve Sütunları'', Mimar, 1933-11, s. 351-353.
• Anonim, ''Sergi Binası Müsabakası'', Mimar, 1933-5, s. 131.-153.
• Anonim, "Haberler", Mimar, 1933-06, s.208.
• Anonim, ''Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti proje müsabası neticesi '', Mimar, 1934-4, s.128.
• Anonim, "Yürük Ali Plajı Proje Müsabakası", Arkitekt, 1935-6, s.171-176.
• Anonim, ''Belediyeler Bankası Proje Müsabakası'', Arkitekt, 1935-10, s.287-288.
• Anonim, "Mezarlık Proje Müsabakası", Arkitekt, 1935-11-12, s.321-324.
• Anonim, "Haberler", Arkitekt, 1941/42-07-08, s.191-192.
• Anonim, "Afyonkarahisar Spor Meydanı Projesi'', Arkitekt, 1938-8, s. 221-232.
• Anonim, "Afyon Stadı Hakkında Bir Müracaat ve Bir İzah", Arkitekt, 1938/10-11, s. 324-325.
• Anonim, "Ankara Otomatik Telefon Santral Proje Müsabakası", Mimarlık, 1944, Sayı:2, s.12.
• Anonim, "Çanakkale Zafer ve Meçhul Asker Anıtı", Arkitekt, 1944-03-04, s.52-74.
• Anonim, "Adana Adalet Sarayı Proje Müsabakası", Arkitekt, 1946-01-02, s.25-31.
• Anonim, "İstanbul Radyo Evi Proje Müsabakası", Arkitekt, 1945-07-08, s.143-157.
• Anonim, "Ölüm İlanı", Cumhuriyet Gazetesi, 27.03.1968, s.7.
• ARU, K. A.; SEFA, Orhan, "Spor Sahaları Mimari Sergisi", Arkitekt, 1943-11-12, s.246-247.
• ASLANOĞLU, İnci, "Two Italian Architects: Giulio Mongeri and Paolo Vietti-Violi During the Periods of First Nationalism and Early Modernism in Ankara", Atti del Convegno Architettura e architetti italiani ad Istanbul tra il XIX e il XX secolo başlıklı ve 27-28 Kasım 1995 tarihli sempozyum kitabı, Istituto Italiano Di Cultura Di Istanbul Yay., s.17
• ASLANOĞLU, İnci, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Bilge Kültür Sanat Yayınları. İstanbul, 2010, s.57.
• BOZDOĞAN, Sibel, Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Mimari Kültür, Metis Yayınları., İstanbul, 2008. DOĞU, N., ''Ne Yapıyoruz?'', Arkitekt, 1936-4, s.125-126.
• DOĞU, N., "Spor Alanları", Mimarlık, 1944, Sayı:1, s.22.
• DOĞU, N., "Adana Adalet Sarayı", Mimarlık, 1948-5, s.12.
• ERMAN, Onur, KARAMAN, Figen.; SABAN, Duygu, Adana Mimarlık Rehberi 1900-2005, T.M.M.O.B. Mimarlar Odası Adana Şubesi Yay., Adana, 2006.
• NİZAMETTİN, Hüsnü, ''Suadiye'de Bir Köşk'', Mimar, 1934-6, s.163-64.
• NİZAMETTİN, Hüsnü: "Hasan B. Apartmanı", Mimar, 1932-11, s.322-323.
• NİZAMETTİN, Hüsnü: "Ev Projesi, Mimar, 1933-2, s.55.
• NİZAMETTİN, Hüsnü, ''Bir Katlı Ev Projesi'', Mimar, 1933-6, s.177.
• NİZAMETTİN Hüsnü, "Bir Aile Mezarı", Mimar, 1933-3, s.78-79.
• NİZAMETTİN, Hüsnü: ''Moden Mimaride Malzeme ve İşçilik'', Mimar, 1933-9/10, s.321.
• ÖZIŞIK, T.: "Nizamettin Doğu'nun Ardından", Mimarlık, 1968, Yıl:6, Sayı:4, s.:2.
• SIRRI, Arif, "Valde Mektebi", Mimar, 1931-2, s.37-40.
• Sivil Mimari Bellek Ankara 1930-1980, (Ed. Ayhan, E. S., Bayraktar, N.; Batuman, B.): Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi VEKAM Yayınları, Ankara, 2014.
• ŞUMNU, U, "Bilinen Bir Mimarın Bilinmeyen Yapısı: Nizamettin Doğu ve Demirtaş Apartmanı", Sivil Mimari Bellek Yazıları-IV, s.1-2. TANYELİ, Uğur, "Milli Mimari Semineri: Bir Efsane ve Bir Kavga", Sedad Hakkı Eldem II: Retrospektif, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları., İstanbul, 2009, s.56-65.
• TANYELİ, Uğur, "Behçet Ünsal", Mimarlığın Aktörleri Türkiye: 1900-2000, Garanti Galeri Yay., İstanbul, 2007, s.308-316.
• ÜNSAL, Behçet, "İsmet Barutçu ve Nizamettin Doğu'dan Anılar", Arkitekt, 1968-2, s. 92-93.
• ÜNSAL, Behçet, "70. Yaşını İdrak Eden Mimarlar: 1, Mimar Sırrı Bilen", Arkitekt, 1973-03, s.135-138.