Technical and Pattern Analysis of some Group of Anatolian Carpets which Belong to the Kangal District

Yıl 2018, Sayı: 10, 196 - 235, 30.07.2018

Hülya Kaynar , Emine Tonus

Öz

It is well-known that weaving has been carried out in Sivas and its counties, one of the important weaving centers of Anatolia, since the years when the Turks migrated to Anatolia. The widespread weaving in the countryside, however, has been disappearing due to many reasons today. With handicrafts and one of its important branch, weaving, carried out for centuries in Anatolia, have been officially involved in the protection of intangible cultural heritage, work on Kirkit textiles has gained importance - especially for carpets which are found to be for use in personally-owned collections. Documentation is being made because they cannot be officially protected. For this purpose, by taking photos of the carpets, it is necessary to issue identity documents together with their technical and aesthetic qualities, and further, to record it.

In this study, which is aimed to determine the regional character of the Kangal carpets, to protect and renew the patterns, the hand-woven carpets existing in the villages of Akçamağara, Alacahan, Kuzyaka, and Sarıpınar villages of Kangal in Sivas province, were examined. By creating information forms from the data obtained in the research, the technical, pattern and motif characteristics of the carpets were determined and some carpet photographs were arranged in a digital environment and the patterns were made weavable. In addition, statistical data for the carpets, color, motif, quality, and product type, were created and interpreted.

According to the purpose of usage of 25 carpets examined, it was determined that they were weaved with seven different shapes and sizes, including pillows, bowls, portraits, tables, carpets, divan carpets, cushions, and wall carpets. The quality of the coiled carpet is mostly composed of fine 40 × 40 and 50 × 50, extra fine 60 × 60. A total of number of 11 colors were employed, including brown, yellow, blue, orange, buff, and pink, with the main colors being red, black, white, green, and gray.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Kangal, Carpet, Motif, Pattern

Kangal Yöresine Ait Bir Grup Anadolu Halısının Teknik ve Desen Analizi

Öz

Anadolu’nun önemli dokuma merkezlerinden biri olan Sivas ve ilçelerinde, Türklerin Anadolu’ya göç ettikleri yıllardan bu yana dokuma yapıldığı bilinmektedir. Kırsal kesimde yaygın olarak yapılan dokumacılık birçok nedenden dolayı günümüzde yok olmaya yüz tutmuştur. Anadolu’da yüzyıllardır yapılagelen el sanatları ile onun önemli bir kolu olan dokumacılık, somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesinde yer aldıktan sonra, kirkitli dokumalar üzerine yapılan çalışmalar önem kazanmıştır. Özellikle şahıslara ait olan koleksiyonlarda kullanım amaçlı olduğu tespit edilen halılar, resmi olarak koruma altına alınamayacağı için belgeleme yoluna gidilmektedir. Bu amaçla halının, fotoğrafı çekilerek, teknik ve estetik özellikleri ile birlikte kimliği çıkartılıp, kayıt altına alınması gerekmektedir. Kangal halısının yöresel karakterinin belirlenmesi, desenlerin korunması ve yeniden yaşatılmasına yönelik olarak yapılan bu çalışmada; Sivas il merkezinde ve Kangal ilçesi Akçamağara, Alacahan, Kuzyaka ve Sarıpınar Köylerinde var olan el dokuması halılar incelenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerden bilgi formları oluşturularak, halıların teknik, desen ve motif özellikleri belirlenmiş, bazı halı fotoğrafları dijital ortamda düzenlenerek yeniden dokunabilir halı deseni haline getirilmiştir. Ayrıca halıların, renk, motif, kalite ve oluşturulan ürün türü için istatistiki veriler oluşturularak, yorumlanmıştır. İncelenen 25 adet halı örneğinin kullanım amacına göre; yastık, yaygı, portre/tablo, yolluk, divan halısı, minder ve duvar halısı olmak üzere 7 farklı şekilde ve ebatta dokunduğu belirlenmiştir. Kangal halısının kalitesi, çoğunlukla ince 40 x 40 ve ekstra ekstra ince 50 x 50, 60 x 60 kaliteden oluşmaktadır. Malzeme olarak çoğunlukla yün iplik kullanılmış, kırmızı, siyah, beyaz, yeşil, gri ana renkler olmak üzere, kahverengi, sarı, mavi, turuncu, devetüyü ve pembe ile birlikte toplam 11 renk kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Kangal, Halı, Motif, Desen

Kaynakça

• ASLANAPA, Oktay, Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 2005.
• ATEŞ, Mehmet, Türk Halıları Motiflerin Sembollerin Dili, Nevşehir: Ema Kağıtçılık Matbaacılık Ltd., Nevşehir, 2006.
• BAYRAKTAROĞLU, Suzan, “Sivas Halıları”, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Sivas Özel Sayısı: 6, 1990, s.25-29
• BİLGİLİ, Nuray, Türk Mitolojisi, Türklerde Yaratılış ve Evren Tasarımı, Kripto Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., Ankara, 2017.
• DENİZ, Bekir, “Azerbaycan ve Anadolu-Türk Halılarının Benzer Özellikleri”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.18, 2007, s.35.
• ERBEK, Mine, Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
• GEZGİN, Deniz, Bitki Mitosları, Sel Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• GÜRSU, Nevber, Türk Dokumacılık Sanatı: Çağlar Boyu Desenler, Redhouse Yayınları, İstanbul, 1988, s.17.
• KIRZIOĞLU, Nerman Görgünay, Altaylar’dan Tuna Boyu’na Türk Dünyası’nda Ortak Yanışlar (Motifler), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları/ 2753 Yayımlar Dairesi Başkanlığı, Sanat Eserleri Dizisi/366, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2001.
• KAYIPMAZ, Fahrettin; KAYIPMAZ, Naciye “Sivas Kilim Seccadeleri”, Türk Etnografya Dergisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, S. XIX, 1991 s.97.
• KAYNAR, Hülya, Sivas Halılarının Desen ve Renk Özelliklerinin İncelenerek Online Katalog Hazırlanması, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi ( El Sanatları) Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2016.
• Türk El Dokuması Halılar (Turkish Handwoven Carpets), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Katalog:1, TEH Model Kodu:0001., Ankara, 1987.
• YETKİN, Şerare, ‘’Türk Halı Sanatı’’, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın No:150, Sanat Dizisi:20., Ankara, 1991. Her bilgi formunda bahsedilen ürün sahibi ile kaynak kişi olarak görüşme yapılmıştır