Müze Saraylar İçin Önleyici / Pasif Koruma

Year 2019, Issue: 11, 241 - 253, 31.01.2019

Alpaslan Hamdi Kuzucuoğlu

Abstract

Saraylar, her milletin kendi geçmiş kültür ve medeniyetinin sembolleri olarak tarihten günümüze ulaşabilen nadide
kültürel miras eserleridir. Günümüze ulaşabilen bu yapılardan Osmanlı Sarayları, saray kompleksleri içinde yer alan
saray yapısı, müştemilat ve bahçeleri ile döneminin mimari ve estetik anlayışını yansıtmaktadır. Bu nedenle öncelikle ve
ciddiyetle korunması gereken kültür mirasımızdır. Boğaz içinde ve kentsel alanlarda inşa edilmiş bu sarayların bazı yapıları
günümüze kadar ulaşabilmiş, yangın ve deprem gibi afetler ve kamulaştırma çalışmaları nedeniyle bina ve müştemilatların
bir kısmı da günümüze ulaşamamıştır. Bu haliyle saray kompleksinin ve koleksiyonlarının özgünlüğü ve bütünlüğü de
bozulmuştur. Ulusal ve uluslararası koruma ilkeleri çerçevesinde bu yapıların ışık, sıcaklık, bağıl nem, toz, titreşim, hava
kirliliği, mikrobiyolojik aktivite, güvenlik kontrolleri gibi koruma yöntemlerinin önleyici koruma kapsamında uygulanması
gereklidir. Önleyici koruma ile hasar meydana gelmeden korumanın sağlanması, tarihi mirasın gelecek nesillere
ulaşmasında ve kültürel belleğin oluşmasına önemli katkılar sunmaktadır. Müze saraylar için asıl amaç, bünyesindeki
eserlerin uzun süre, sağlıklı ve güvenli olarak korunmalarıdır. Bu nedenle müze koruma stratejileri; kısa değil, uzun süreli
koruma amacına hizmet etmelidir. Avrupa’daki müze sarayların iç ve dış mekânlarında önleyici koruma koşullarının
sağlanmasına yönelik pek çok proje ve bilimsel etkinlikler yürütülmektedir. Bu projeler ile müze saray yapılarına uygun
olmayan risk faktörlerinin elimine edilmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde platformlar kurulmaktadır. Bunun yanında
korumaya yönelik periyodik eğitimler de müze saray koleksiyonları ilgililerine verilmelidir. Meydana geldiğinde ciddi
olumsuz sonuçlar bırakacak yangın gibi yıkıcı afetler, insan hata ve kusurları nedeniyle ya da doğal nedenlerden meydana
gelebilmektedir. Bu yıkıcı etkiler meydana gelmeden önce yapılacak risk değerlendirmesi ve acil durum planlama
çalışmaları büyük önem arz etmektedir. Pek çok paydaş kurumun birlikte çalışacağı bir acil durum planının ivedilikle
hazırlanarak acil durum prosedürlerinin geliştirilmesi gerekir. Yapılan çalışma ile müze saraylarda uygulanabilecek her
türlü riske yönelik risk yönetiminin profesyonelce ve ayrıntılarıyla yürütülebilmesi amaçlanmıştır. Bunun için öncelikle
bir risk tanımlama ekibinin oluşturulması ve tüm risklerin bu ekip tarafından dokümante edilmesi, bu öngörülen risklerin
önceki ve mevcut tahribat ve bozulma sebeplerine göre ortak platformlar kurularak tartışılmasının sağlanmasıdır. Bu
nedenle çalışmanın kapsamını müze saraylardaki yöneticiler, koruma profesyonelleri (restoratör ve konservatörler), iş
güvenliği profesyonelleri ve bilgi profesyonelleri oluşturmaktadır. Tüm risk parametrelerinin gözden geçirilerek en yetkin
ve güncel risk yönetim tekniklerinin belirlenmesi bütçe, iş gücü ve zaman kayıplarını da önleyecektir. Tüm risklere karşı
müze sarayların direncini artırmaya yönelik etkili bir risk yönetim ve acil durum yönetim stratejisine karar verilerek bu
doğrultuda hızlı karar alma mekanizmalarının kurulmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

Keywords

Müze Saraylar, Önleyici koruma, Kültürel miras

Preventive Conservation for Palace Museums

Abstract

Palaces are cultural heritage sites that have survived from the past to the present day as symbols of a nation’s individual
culture and civilization. The Ottoman Palaces which can be currently accessed reflect the architectural and aesthetic conception as well as the palace structure, annexation and gardens of the palace complexes of the period. For
this reason, they should be protected as a priority as examples of unique cultural heritage. Some sections of
these palaces built on the Bosphorus and in urban areas have survived to the present day, while some of the
buildings and outbuildings could not be accessed due to damage from fires and earthquakes or expropriation
works. As a result, the originality and integrity of the palace complex and its collections have also been distorted.
Protection methods such as light, temperature, relative humidity, dust, vibration, air pollution, microbiological
activity, and safety controls should be applied in the scope of preventive protection within the framework
of national and international conservation principles. Preventive protection is an important contribution to
the achievements in safeguarding historical heritage sites, to extend their life into future generations and
the formation of cultural memory. The main purpose of museum palaces is to protect the collections stored
within not only for a long time, but also safely. Therefore, museum protection strategies should aim for longterm
protection. Many projects and scientific activities are being carried out in order to provide preventive
protection conditions in indoor and outdoor sections of museum palaces in Europe. With these projects,
national and international platforms are being established to eliminate risk factors that are detrimental to
museum palace structures. In addition, periodic training on preservation methods should be given to directors
and staff of museum palace collections. Destructive disasters such as fire, which can cause serious negative
consequences, may occur naturally or may be attributable to human error and flaws. Risk assessment and
emergency planning studies therefore have great importance faced with these destructive effects. Emergency
procedures and plans should be developed by many stakeholder institutions as a matter of urgency. The aim of
this work is to ensure the creation of a professional and detailed “risk management application” for potential
risks in museum palaces. The establishment of a risk identification team and the documentation of all risks by
this team would ensure that these risks are discussed and set up on the basis of prior or existing damage and
deterioration. The scope of the work extends to museum managers, conservation professionals (restorers and
conservators), occupational health and safety professionals and information professionals. The determination
of the most appropriate and up-to-date risk management techniques by monitoring all the risk parameters
will also prevent budget, labor and time losses. These efforts should be made to establish fast decision making
mechanisms for effective risk management and emergency management strategies to increase the fortification
of museum palaces against all risks.

Keywords

Palace Museums, Preventive conservation, Cultural heritage

References

• ERTUĞ, Zeynep, “Saray”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 36, s. 117-121, İstanbul 2009.
• KÖKTEN ERSOY, Hande, “Türk Müzeciliğinde Kanun, Yönetmelik ve İç Tüzüklerde Koruma(Ma)”, Kuruluşunun 150. Yılında Türk Müzeciliği Sempozyumu III, Bildirileri, 24-26 Eylül 1996, T.C. Genelkurmay Başkanlığı Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Ankara 1997, s. 168-175.
• MYRBAKK, Gunhild, “Mountain Vaults: A Thousand Years Perspective, Libraries”, World Library and Information Congress: 71th IFLA General Conference and Council, ”Libraries - A Voyage of Discovery”, August 14th - 18th 2005, Oslo 2005 s. 1-7.
• PUTT, Neal, SLADE, Sarah, Teamwork for Preventive Conservation, ICCROM, Roma 2004, Monitoring Center Established in Palace Museum to Protect Cultural Heritage http://www.hnmuseum. com/en/aboutus/monitoring-center-established-palace-museum-protect-cultural-heritage Erişim Tarihi: 05.09.2018.
• Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı 12 Numaralı Kararnamesi. http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180716-2. pdf E.Tarihi: 09.09.2018.
• Preventive Measures In Environmental Protection https://www.icomos.org/monumentum/vol9/ vol9-1. pdf Erişim Tarihi: 01.09.2018.
• Royal Sense of Space in the New Wing of Charlottenburg Palace in Berlin http://www.pc-control.net/pdf/012006/solutions/pcc0106_schloss_e. pdf Erişim Tarihi: 03.09.2018.
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331. pdf Erişim Tarihi: 15.09.2018.