Dünden Bugüne Gaziantep Geleneksel Mimarisinde Taşın Kullanımı

Year 2019, Issue: 12, 129 - 162, 31.07.2019

Gaye Cansunar Yetki , Tülay Çobancaoğlu

Abstract

Zengin bir tarihsel
geçmişe sahip olan Gaziantep, bulunduğu bölgenin jeolojik yapısında bulunan
kireç kayalarını belirli bir döneme kadar aktif bir şekilde kullanmıştır. Topoğrafya,
iklim, bitki örtüsü, sosyal ve kültürel yapı, Gaziantep yerel mimari özelliklerin
belirlenmesinde etkili olmuş, kentli elindeki malzemeyi söz uygun bir biçimde işleyerek,
kente özgün bir mimari karakter kazandırmıştır. Kentin tarihsel süreci
içerisinde 1950’li yıllara kadar taş kullanımı devam etmiş olup, bu tarihten
sonra betonarme, kentin mimarisinde etkili olmaya başlamış ancak son dönemde gerçekleştirilen
restorasyon çalışmaları ile yapı malzemesi olarak taş, yeniden gündeme
gelmiştir.

Bu
çalışmanın amacı; Gaziantep geleneksel mimarisinde taş malzemenin kullanımının
geçmişten günümüze olan sürecinin incelemesi ve malzemenin
sürdürülebilirliğinin araştırılması ve tartışılmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda
arşiv araştırmaları ve yerinde incelemelerle kent mimarisinde taş kullanımı çok
boyutlu olarak ele alınmış, laboratuar analizleri ile özgün malzemenin
petrografik, mineralojik, mekanik ve fiziksel özellikleri belirlenmiştir.

Keywords

Gaziantep geleneksel mimari, Kültürel miras, Kireç taşı, Keymık, Havara

Supporting Institution

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi BAP Komisyonu

Project Number

2016-33

Use of the Stone in Gaziantep Traditional Architecture from Past Today

Abstract

Having a rich historical background Gaziantep (SE of Turkey)
limestones have been used as a building stone until recently. Limestones occur
in the geological formations near this city. Basic factors crucial for
development of the traditional architecture such as the topography, climate,
vegetation, social and cultural structure were effective in determining
characteristics of local architecture of the city. Artisans of Gaziantep used this stone properly and has
given the city an authentic architectural character. Within the historical
development of the city, limestones have been used as the main building material until the
1950’s. Recently the reinforced concrete system was used in the architecture of the city. Nowadays
after the recent restoration projects carried out in the city, there is a
revival use of stone as a construction material.

The aim of this study is to examine the use of
stone in the traditional architecture of Gaziantep from past to present and to
discuss the sustainability of this material. In this context, the use of stone
in the urban architecture is discussed with different perspectives including archival research, site surveys and
material properties determined by laboratory analysis.

Keywords

aziantep, Traditional Architecture, Cultural Heritage, Limestone, Keymık, Havara

Project Number

2016-33

References

• AKPOLAT, Mustafa S., Gaziantep Kalesi Kentli Kale, Ankara 2010.
• ALTIN, Alper, Gaziantep Türk- İslam Mimarisi (Eyyubiler'den Cumhuriyet'e), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk İslam Sanatları Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum 2015.
• ANON, “Classification of Rocks and Soils for Engineering Geological Mapping Part 1: Rock and Soil Materialsˮ, Bulletin of the International Association of Engineering Geology, S.19, 1979, s. 364-371.
• BOGGS, Sam, Principles of Sedimentology and Stratigraphy, New Jersey 1987.
• ÇAM, Nusret, Türk Kültür Varlıkları Envanteri Gaziantep, Ankara 2006.
• ÇİTÇİ, A. Edip, İlkçağdan Günümüze Gaziantep Tarihi, Gaziantep 2009.
• ERGEÇ, Rıfat, “Gaziantep Kalesi ve Hamamıˮ, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu, Gaziantep 2000, s. 269-281.
• ERGUVANLI, Kemal, “Gaziantep - Narlı Arasının Jeolojisi ve İnşaat Taşlarıˮ, Gaziantep Kültür Fikir ve Sanat Dergisi, S. 23, Eylül 1959, s. 252-255.
• Gaziantep KUDEB, Gaziantep Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonu Analitik Etüd Raporu, Gaziantep 2009.
• GÜLLÜ, R. Erhan, “Amerikalı Misyonerlerin Şehircilik Faaliyetleri Antep Örneğiˮ, Türkiye’de İskan ve Şehirleşme Tarihi, İstanbul 2012, s. 77 - 97.
• GÜZELBEY, C. Cahit, “Gaziantep'te Yapıcılıkˮ, Gaziantep Kültür Fikir ve Sanat Dergisi, S. 35, Kasım 1960, s. 244 - 246.
• GÜZELBEY, C. Cahit, Gaziantep Camileri Tarihi. Gaziantep 1984
• GÜZELBEY, C. Cahit; YETKİN, Hulusi, Gaziantep Şer'i Mahkeme Sicillerinden Örnekler. Gaziantep 1970.
• ICOMOS, “Venedik Tüzüğüˮ, 1964, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf/ Erişim Tarihi: 13.02.2019.
• ICOMOS, “ICOMOS Mimari Miras Tüzüğüˮ, 1999, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0464062001536913566.pdf/ Erişim Tarihi: 13.02.2019.
• ICOMOS, “Charter on the Built Vernacular Heritageʼʼ , 1999, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0464200001536913566.pdf/ Erişim Tarihi: 13.02.2019.
• KUBAN, Doğan, Türkiye'de Kentsel Koruma. Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri, İstanbul 2001.
• Mimar Sinan Üniversitesi Kültür Varlıkları ve Sanat Eserleri Malzeme Uygulama ve Araştırma Merkezi, Gaziantep Yöresel Taş Malzeme Analiz Raporu, İstanbul 2018.
• Obruk Mağara Araştırma Grubu, Gaziantep Yer altı Yapıları Envanteri Raporu, Gaziantep 2012.
• ÖZDEĞER, Hüseyin, Onaltıncı Asırda Ayıntab Livası, İstanbul 1988.
• ŞENER, M. Fahrettin; UMUT, Mustafa; ÜZEL, Ayşe, Türkiye'nin Geleneksel Yapı Taşları, Ankara 2013.
• TURGUT, Paki; YEŞİLNACAR, Mehmet İrfan; BULUT Hüseyin, Yapı Malzemesi Olarak Urfa Taşı'nın Mekanik, Fiziksel ve Teknolojik Özelliklerinin Tespiti, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Proje Raporu, Şanlıurfa 2006.
• UĞUR, Hüsnü, Geleneksel Şehirsel Mekanlar, Değerlendirme ve Korunmaları Bağlamında Sistematik Yaklaşım-Gaziantep Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2004.
• YÜCE, Berrak, Osmanlı Dönemi İle Erken Cumhuriyet Dönemi Arasında Gaziantep'te Mimari Dokunun Değişimi (1839-1950), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• https://www.uni-muenster.de/Religion-undPolitik/en/aktuelles/2015/nov/PM_Ausgrabungen_ Roemisches_ Syrien. html/ Erişim Tarihi:19.02.2019.
• Kaynak kişiler
• Abdülkadir Evşen, Gaziantep, 05.10.2017, serbest mimar
• Mimar Zafer Okuducu,19.01.2016, Çekül bölge temsilcisi