İstanbul Hilton Otel’in Türkiye’deki Yüzyıl Ortası Otel Binaları Üzerindeki Etkileri

Yıl 2019, Sayı: 12, 57 - 88, 31.07.2019

Hande Atmaca Çetin Zeynep Tuna Ultav , Funda Uz

Öz

1950’li yıllar Amerika’nın
savaş sonrası elde ettiği güç ile dünya ekonomisini ve kültürünü etkilediği
yıllardır. Gelişen tüketim kültürü ve ulaşım ağları ile mobilite artmış,
oteller dönemin sosyo-politik, ekonomik ve mimari durumunun bir sonucu olarak
çoğalmıştır. 1950’li yıllarda Amerika’da zincir oteller ortaya çıkarak deniz
aşırı yayılmış ve mimari olarak Uluslararası Stil’in “Amerikan Modernizmi”
olarak tanımlanan bir versiyonunu takip etmiştir. Uluslararası Stil’in modern
oteller üzerinden yayılması en belirgin olarak Hilton Oteller ile olmuştur.
Türkiye’ye ilk modern otel Hilton Otel ile gelmiş, böylece 1950’li yıllarda
Hilton Oteli sonrasında yapılan birçok otel Uluslararası
Stil’den etkilenmiştir. Turizm tartışmalarının arkasında Hilton Otel sıkça bir
model olarak kabul edilmiş, mimarlıkta ise bu mimari dilin koşulsuz yayılması
tartışmalara sebep olmuştur. Bu çalışmanın odak
noktası 1950-1960 yılları arasında Uluslarası Stil’de yapılan ve İstanbul
Hilton Oteli ile yapısal benzerlikler taşıyan Türkiye’deki otel binalarıdır.
Hilton Oteli'nin 1950'lerde diğer otel binaları üzerindeki etkisi tartışılırken
dönemin turizm tartışmalarına da yer verilerek Hilton Oteli’nin Türkiye’deki
etkisi daha geniş bir perspektifte aktarılmıştır. Çalışma amacıyla seçilen
oteller Hilton Oteli ile en büyük yapısal benzerliği taşıyan oteller arasından,
1950’li yıllarda inşa edilmiş ya da inşaatına başlanmış olan Büyükada Anadolu
Kulübü Oteli, Çınar Otel, Eskişehir Porsuk Oteli, Büyük Efes Oteli, Büyük
Tarabya Oteli ile ele alınmış, bu oteller üzerinden Uluslararası Stil’in ve
Hilton Otel’in Türkiye’de modern turizm mimarisi üzerindeki izleri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hilton Otel, Uluslararası stil, Büyükada Anadolu Kulübü Oteli, Çınar Otel, Eskişehir Porsuk Oteli, Büyük Efes Oteli, Büyük Tarabya Oteli

Reflections of the İstanbul Hilton Hotel on Mid-century Hotel Buildings in Turkey

Öz

The 1950s indicate a period of America’s influence on the
world economy and culture with its post-war power. Mobility increased with
developing transportation networks and emerging consumer culture, so the number
and importance of hotels increased as a result of this socio-political,
economic and architectural condition of the period. In the 1950s, American
chain hotels emerged, and soon spread overseas, following the dominant
aesthetics of the country, a version of the International Style termed as
“American Modernism”. The spread of International Style through modern hotels
was most prominent in Hilton Hotels. The first modern hotel to arrive in Turkey
was the İstanbul Hilton Hotel which influenced other hotel buildings in the
1950s to follow the International Style. The Hilton Hotel was frequently
accepted as a model behind the tourism discussions and the initiatives that
followed were compared with it, although the spread of its architectural
language created a debate in architectural circles. For this reason, the focal
point of this study is the hotel buildings designed in the International Style
between 1950 and 1960, which possess architectural similarities with the Hilton
Hotel. The influence of the Hilton Hotel on other hotel buildings in the 1950s
is investigated along with the period’s tourism discussions to have a wider
perspective of the Hilton Hotel’s influence on tourism. The hotels selected for
the study are ones that carry the aesthetical principles of the Hilton Hotel,
and were built or started construction in 1950s; Büyükada Anadolu Club Hotel, Çınar Hotel, Eskişehir Porsuk Hotel, Grand
Efes Hotel, and Grand Tarabya Hotel. These examples illustrate the effects of
the Hilton Hotel on the development of modern tourism architecture.

Anahtar Kelimeler

Hilton Hotel, International style, Büyükada Anadolu Club Hotel, Çınar Hotel, Eskişehir Porsuk Hotel, Grand Efes Hotel, Grand Tarabya Hotel

Kaynakça

• ADALET, Begüm, Hotels and Highways: The Construction of Modernization Theory in Cold War Turkey, Stanford, California 2018.
• AKCAN, Esra; BOZDOĞAN, Sibel, Turkey: Modern Architectures in History, Glasgow 2013.
• AKCAN, Esra, Americanization and Anxiety: Istanbul Hilton Hotel by SOM and Eldem. In S. Bozdoğan, Ü. B. Copur (Eds.) Oriental Occidental: Geography, Identity, Space. Paper presented at ACSA International Conference, 2001.
• AKCAN, Esra, “Amerikanlaşma ve Endişe; İstanbul Hilton Oteli.”, Arredamento Mimarlık, İstanbul 2001, pp.112-119.
• ALTAN, T. Elvan, “Modern Tourism Architecture in 'A Country with Every Touristic Feature': An Overview of Hotels, Holiday Villages and Houses in Post-War Turkey”. In Alina Serban, Kalliopi Dimou, and Sorin Istudor (Eds.) Enchanting Views: Romanian Black Sea Tourism Planning and Architecture of the 1960s and 70s. Bucharest 2015, pp. 236–249.
• “Anadolu Kulübü Binası”, Arkitekt, 295, 1959, pp. 45-52.
• ASASOĞLU, Ali, Çağdaş Türk Mimarlığı Kimlik Arayışı Sürecinde Eklektik Eğilimler, Karadeniz Technical University, Institute of Natural Sciences, Master's Thesis, Trabzon 1988.
• ATAY, Ümit, “Otel Davası Tamamen Halledilemiyor”, Turing, 1956 January, p.19.
• BAYRAKTAR, Erdoğan, “Eskişehir Hilton’u”, Milliyet, 1959 October 01. Retrieved 09.07.2019 from Milliyet Newspaper Online Archive.
• BOZDOĞAN, Sibel, Hiltonculuk. In T. Elvan Altan, Sevil Enginsoy Ekinci (Eds.), İnci Aslanoğlu için bir Mimarlık Tarihi Dizimi, Ankara 2019.
• BOZDOĞAN, Sibel, Turkey's Postwar Modernism: A Retrospective Overview of Architecture, Urbanism and Politics in the 1950s. In M. Gürel (Ed.) Mid-Century Modernism in Turkey: Architecture across Cultures in the 1950s and 1960s, New York and London 2016.
• “Büyük Efes Oteli”, Arkitekt, 318, 1965.
• CAN BİLGE, Aslı Nevin, Paul Bonatz's Turkey Years, İstanbul Technical University, Graduate School of Science, Engineering and Technology, Unpublished Master’s Thesis, İstanbul 2017.
• CONKER, Sibel, İstanbul’daki Kent Otellerinin Mekan Dizim Yöntemiyle Analizi, Yıldız Technical University, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Unpublished Master’s Thesis, İstanbul 2009.
• ÇETİNGİL, Esen, Personal Interview, İstanbul 2018.
• “Çınar Oteli”, Arkitekt, 297, April 1959, pp.132-140.
• DEMİREL ETLİ, Pınar; KURT Özlem, Eskişehir Porsuk Oteli, Docomomo_Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları, 31 October-2 December 2014 Erzurum.
• DURUKAL, Hüsnü Sadık, “Otelcilik Endüstrisi ve Turizm”, Turing, March 1956, pp.3-4.
• ELDEM, Sedad Hakkı, “Elli Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı”, Mimarlık, Ankara 1973.
• “Eskişehir Porsuk Oteli Açılıyor”, Milliyet, 21 October 1959.
• EVCİN, Erol, “Basın-Yayın Ve Turizm Bakanlığı Döneminde Turistik Tanıtım ve Propaganda (1957-1963)”. Atatürk Dergisi, 6 (2), Erzurum 2016, pp. 41-91.
• “Fenerbahçe’de yapılacak olan otel”, Hayat, İstanbul 1 March 1957.
• “Finally the Hilton Hotel, or a Hotel”, SALT Research, Rahmi M. Koç Archive, File No: D.156.
• GÖNLÜGÜR, Emre, Personal Interview, İzmir 2019.
• GÖNLÜGÜR, Emre, American Architecture and the Promise of Modernization in Postwar Turkey, University of Toronto, Graduate Department of Art, Doctoral Dissertation, Toronto 2014.
• GÖRKEY, Aykut, “Hilton ayarında 6 otel daha yapılacak”, Turing, 1957 December, pp.12-13.
• GÜLERSOY, Çelik, “Hotel d’Angleterre”, Cumhuriyet, İstanbul 31 August 1989. Retrieved from Taha Toros Online Archive, http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/4234.
• GÜRSOY, Özdemir, “17 Katlı Otel”, Milliyet, 5 July 1958, Retrieved 28.05.2019 from http://gazetearsivi.milliyet.com.tr.
• “Hilton’un Benzeri”, Milliyet, 11 June 1955, Retrieved 28.05. 2019 http://gazetearsivi.milliyet.com.tr.
• HITCHCOCK, Henry Russell; JOHNSON Philip, The International Style: Architecture Since 1922, New York 1932.
• İstanbul Hilton Otel, Krt_02657, Retrieved from İstanbul Atatürk Library Digital Archive. "İstanbul bir otel kazandı”, Hayat, 29 August 1958.
• “İstanbul’un Otel Davası”, 1945, Retrieved 28.05.2019 from Taha Toros Online Archive, http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/2422.
• KAÇEL, Ela, “This is Not an American House: Good Sense Modernism in 1950s Turkey.” In Duanfang Lu (Ed.) Third World Modernism: Architecture, Development and Identity, London 2011, pp.165–185.
• KAÇEL, Ela, “Hiltonculuk and Beyond: The Dialectics of Intellectualism in Postwar Turkey.” Candide: Journal for Architectural Knowledge, N. 3, Aachen 2010, pp. 9–35.
• KALAYCIOĞLU, Kadri, Personal Interview, Ankara 2018.
• KARABAŞ, Burcu, “Emek Otelleri’nin Hazin Öyküsü”, 2008, Retrieved 28.05.2019 from http://v3.arkitera.com/h36932-emek-otellerinin-hazin-oykusu.html.
• KOCA Güler; KARASÖZEN Rana, "1945–1960 Dönemi Eskişehir Modern Kent Merkezinin Oluşumunda Öne Çıkan Yapılar", Anadolu University Journal of Social Sciences, 10 (3), Eskişehir 2010, pp.191-211.
• KORTAN, Enis, Türkiye’de Mimarlık Hareketleri ve Eleştirisi, 1950-1960: XX. Yüzyılın Başından 1950’ye kadar olan Sürede Modern Mimarlığın Dünya’daki ve Türkiye’deki Gelişmesiyle Birlikte, Ankara 1971.
• KORTAN, Enis, Türkiye’de Mimarlık Hareketleri ve Eleştirisi (1960-1970), Ankara 1973.
• KÜÇÜKERMAN, Gözen, Personal Interview, İstanbul 2018.
• Ministry of Press, Broadcasting and Tourism, İstanbul [Brochure]. 1958 İstanbul. Retrieved from Atatürk Library Digital Archive, Muhsin Ertuğrul Collection.
• NAYIR, Y. Nabi, “Otelsiz Şehir”, Yeni Sabah, 8 September 1941, Retrieved 28.05.2019 from Taha Toros Online Archive, http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/2422.
• ORGUN, Vahid, “Turizm ve Organizasyon”, Turizm Alemi, 2, April 1954.
• ÖZDEMİR, Mehmet, “Türk Turizminin Temel Taşlarından: Emekli Sandığı Otelleri” Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24 (2), Ankara 2013, pp. 266-275.
• ÖZORHON, İlker Fatih, The Issue of Originality in Architecture: Turkish Modernity in the Period of 1950-60, İstanbul Technical University, Graduate School of Science, Engineering and Technology, Doctoral Dissertation, İstanbul 2008.
• ÖZORHON, İ. F; ULUSLU URAZ, T, “1950-60 Arası Türkiye Mimarlığı’nda Özgünlük Arayışları”, İTÜ Dergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım, 8 (2), İstanbul 2009, pp. 89-100.
• PEKSAYAR, Orhan, “262 Odalı Tarabya Oteli 4 Nisan Günü Açılıyor”, Milliyet, 28 March 1966.
• SALT Research, Fazıl Saffet Aysu Archive.
• SALT Research, Güntekin Çizgen Archive.
• SAYAR BAŞARAN, Sevgi. (2007, March 9). “Çınar Hotels targets the young”. Hürriyet Daily News, Retrieved http://web.archive.org/web/20160304205813/http://www.hurriyetdailynews.com/cinar-hotel-targets-the young.aspx? pageID=438&n=cinar-hotel-targets-the-young-2007-09-03.
• SEZGİN, Mukadder, Personal Interview. Ankara 2018.
• TANYELİ, Uğur, 1950’lerden bu yana mimari paradigmaların değişimi ve ‘reel’mimarlık. In Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Ankara1998, pp. 235-254.
• TANYELİ, Uğur, “Biz hep mi taklit ederiz?” Arredamento Mimarlık, 6, İstanbul 2001, pp. 6-7.
• TEKİN, İlke; AKPINAR, İpek, “Betonarmenin Anonimleşmesi Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı Sonrası Yapılı Çevrenin İnşaası”, Mimarlık, Ankara 2014, 377, pp.70-74. The Grand Tarabya Hotel, Krt_024551, Retrieved from İstanbul Atatürk Library Digital Archive.
• TİL, Enis Tahsin, “Yeni Oteller”, Turing, September 1955, p.15.
• TUNA ULTAV, Zeynep; SAVAŞIR, Gökçeçiçek, 50 Yılın Ardından Türkiye’nin İlk Otel Motel Zinciri TUSAN, İzmir 2016.
• TUNA ULTAV, Zeynep; SAVAŞIR, Gökçeçiçek, “The Erasure of History in the Remodeling of the Grand Efes Hotel in İzmir”. Interiors, 3(3), 2012, pp. 181-202. “Turistik Otel”, Arkitekt, 1952-03, pp.56-63.
• TOZOĞLU, Ahmet Erdem, Grand Hotels in Major Cities of Turkey, 1950-1980: An Evaluation of Modern Architecture and Tourism, Middle East Technical University, Graduate School of Social Sciences, Unpublished Master's Thesis, Ankara 2007.
• UZ, Funda, “Hukukçular Sitesi as the Stage of Everyday Life”, In Pelin Derviş (Ed.). Places of Memory (curator: Murat Tabanlıoğlu), İstanbul, Venice 2014.
• ÜNVER, Rüçhan, “Haftaya Açılıyor”, Milliyet, 07 July 1958, p.3.
• VANLI, Şevki, Mimariden Konuşmak: Bilinmek İstenmeyen 20. Yüzyıl Türk Mimarlığı, Eleştirel Bakış (V1), Ankara 2006.
• VANLI, Şevki, “Hiltonculuk”, Kim, 29 November 1958, pp. 31-32.
• WHARTON, Annabel Jane, Building the Cold War: Hilton International Hotels and Modern Architecture, U.S.A 2001.
• YILDIZ, Zafer, “Turizmin Sektörünün Gelişimi ve İstihdam Üzerindeki Etkisi.” Süleyman Demirel University, The Journal of Visionary, 3 (5), Isparta 2011, pp. 54-71.
• ZAT, Vefa, Eski İstanbul Otelleri: İstanbul Hilton 50 yaşında, İstanbul 2005.
• http://www.anadolukulubu.com/tr/