Oryantal Mi Oryantalist Mi? Osmanlı’da Oryantalist Algıya Mobilya Üzerinden Bir Okuma

Year 2019, Issue: 12, 89 - 108, 31.07.2019

İlona Baytar

Abstract

Bir
olgu olarak 19. yüzyıla şarkiyatçı söylemle atfedilen oryantalizm, Batı ile
Doğu arasındaki iktidar ilişkisinde genellikle kültürel ve ideolojik düzlemde
bir söylem olarak ifade edilir; Edward Said’in kaleme aldığı Oryantalizm adlı çalışmasında ise ifadesini
bularak yeni bakış açıları ve yorumlamalarla üzerine pek çok çalışmanın
yapılmasına olanak tanır. Batı’nın Doğu’yu tanımlamak için kullandığı bu
kavram, zaman içinde gündelik hayatın da içine yerleşerek bir anlam karmaşasına
uğrar ve  “oryantal” (doğuya özgü) olanın
da yerine kullanılmaya başlar.

Batı
için Doğu’ya ait olan her şeyi tanımlamada kullanılan Oryantalist kavramı,
Osmanlı Devleti’nde nasıl algılanıyor ve nasıl kavranıyordu? Coğrafi olarak
doğuya konumlanmış olan Osmanlı’da telaffuz edilmeye başlanan Oryantalizm, Batı’dan
ithal bir kavramı mı ifade ediyordu, yoksa kendi oryantalizmini mi
oluşturmuştu?

“Oryantal mi, Oryantalist mi?
Osmanlı’da Oryantalist Algıya Mobilya Üzerinden Bir Okuma” başlığını taşıyan bu çalışmada
Osmanlı’nın Oryantalizme bakışı ve bu kavramı nasıl algıladığını sorgulamak ve
mobilyalar üzerinden kullanım eşyalarının temsiline farklı bir perspektiften
okuma yapmak amaçlanmıştır.

Keywords

Oryantalizm, Oryantal, Osmanlı, Mobilya, Saray

Oriental or Orientalist? A Study of the Orientalist Perception in the Ottoman Empire from the Perspective of Furniture

Abstract

Orientalism, attributed to the 19^th century and to Orientalist
discourse, is often expressed in cultural and ideological platforms in defining
the relationship of power between East and West. However, by finding its
expression in Edward Said's work, Orientalism allows many studies to be done
with new perspectives and interpretations. This concept, which the West uses to
define the East, adopts a complexity of meanings by settling into everyday life
and is starting to be used instead of oriental (inherent in the east).

How was the concept of the Orientalist, used to describe everything that
belonged to the East for the West, perceived and comprehended in the Ottoman
Empire? Did Orientalism, which also began to be pronounced in the Ottoman
Empire, (itself situated towards the east geographically), mean a concept
imported from the west, or did the Empire create its own Orientalism?

This study, titled "Oriental or
Orientalist? A study of the Orientalist perception in the Ottoman Empire from
the perspective of furniture", is aimed to question the Ottomans'
approach to Orientalism and how they perceived this concept, and to study the
representation of daily-used objects from a different perspective, particularly
regarding furniture.

Keywords

Orientalism, Oriental, Ottoman, Furniture, Palace

References

• ASHOUR, Ayman Fathy, “Islamic Architectural Heritage: Mashrabiya”, Islamic Heritage Architecture and Art, II, s. 245-253.
• BAYTAR, İlona, “19. Yüzyıl Osmanlı Saraylarına Ait Dekorasyon Katalogları”, Sanat Tarihi Yıllığı, 24, 2015, s. 1-25.
• BAYTAR, İlona, “Bir Saray Atölyesi: Tamirhane-i Hümâyûn”, XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri 11-13 Kasım 2014, İstanbul 2015, s. 765-780.
• BAYTAR, İlona, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid Dönemi Mobilyalarının Üslup Açısından Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• BULUT, Yücel, “Oryantalizm”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, C. XXXIII, s. 428-437.
• ÇORUK, Ali Şükrü, “Oryantalizm Üzerine Notlar”, Sosyal Bilimler Dergisi, IX/2, 2007.
• DERİNGİL, Selim, “Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Geleneğin İcadı’, ‘Muhayyel Cemaat’, (Tasarımlanmış Topluluk) ve Panislamizm”, Toplum ve Bilim, S. 54-55, Yaz/Güz 1991, s. 47-64.
• ESENBEL, Selçuk, “Yüzyılın Sonunda İstanbul’da Bir Japon Romantik: Yamada Torajirō ve Japon Mağazası Nakamura Shoten”, Hilal ve Güneş İstanbul’da Üç Japon, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010, s.13-67.
• FLECKNER, Uwe, “Moderne Giden Bir Yolda Bir Klasisist Jean Auguste-Dominique Ingres: Türk Hamamı”, Dipnot Sanat ve Tasarım Yazıları, S. 2, 2004, s. 22-38.
• GAUTIER, Théophile, İstanbul, İstanbul 2007, s. 8-9,11.
• GERMANER, Semra; İNANKUR, Zeynep, “19. Yüzyılda Oryantalizm ve Türkiye”, Osmanlı Sarayı’nda Oryantalistler, Ed. Ö. Taşdelen-İ. Baytar, İstanbul 2006, s. 9-31.
• GERMANER, Semra, Oryantalizm ve Türkiye, İstanbul 1989.
• GERMANER, Semra, Oryantalistlerin İstanbul’u, İstanbul 2002.
• GERMANER, Semra, “Oryantalizm ve Osmanlı Modernleşmesi”, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu 9-10 Aralık İstanbul 2006, s. 299-309. “Giriş: Dünya Nasıl Dünya Oldu?”, Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark, Der. Fuat Keyman, Mahmut Mutman, Meyda Yeğenoğlu, İstanbul 1996.
• İREZ, Feryal, XIX. Yüzyıl Osmanlı Saray Mobilyası, Ankara, 1988.
• İREZ, Feryal, “Tamirhane-i Hümâyûn ya da Abdülhamid’in Marangozluğu”, Tarih ve Toplum, S. 34, 1986.
• MACKENZIE, John M., Orientalism History, Theory and the Art, New York 1996.
• KARAL, Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi, C. I, II, III, ty. KONA, G. Güngörmüş, Batıda Aydınlanma Doğuda Batılılaşma, İstanbul 2005.
• NOHLIN, Linda, “The Imaginary Orient”, The Nineteenth Century Visual Culture Reader, Ed. Vanessa R Schwartz, Jeannene M. Przyblyski, 2004, s. 289-312.
• OSMANOĞLU, Ayşe, Babam Sultan Abdülhamid-Hatıralarım, 4. bs., İstanbul, PARLA, Jale, Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik, İstanbul, 2010.
• PETERSON, Sara, “Orientalism”, The Dictionary of Art, C. XXIII, 1928, s. 503.
• QUATAERT, Donald, Osmanlı İmparatorluğu (1700-1922), İstanbul 2009.
• SAÇAKLI, Pelin Aykut, GÖZELLER, Ali, “19. Osmanlı Sarayında Değişen Hayat Tarzının Objeleri Japon Üslubunda Mobilyalar” Osmanlı Sarayında Japon Rüzgârı, Ed. Kemal Kahraman, Milli Saraylar Yayınları, İstanbul 2013, s. 85-89.
• SAID, Edward, Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışları, İstanbul 2003, s. 11. SANER, Turgut, 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında Oryantalizm, İstanbul 1998.
• SANER, Turgut, “19.Yüzyıl Eklektisizminde Elhamra’nın Payı”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu 17-18 Aralık 1992, Haz. Zeynep Rona, 1993, s. 134-145.
• SUNAR, Lütfi, “Şarkiyatçılığı Niçin Yeniden Tartışmalıyız?”, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu 9-10 Aralık 2006, İstanbul 2007, s. 27-54.
• TİMUR, Taner, “Oryantalizm(ler) Tartışması”, Toplumsal Tarih, S. 119, 2003, s. 64-70. TİMUR, Taner, Osmanlı Çalışmaları, Ankara 1998.
• TİMUR, Taner, Osmanlı Kimliği, İstanbul 2010. TÜRKOĞLU, Sabahattin, “Marangoz Padişah Sultan II. Abdülhamid”, Antik Dekor Dergisi, S. 50, İstanbul
• TÜRKOĞLU, Sabahattin, “Arabesk Tanımlı Ahşap Eserler”, Antik Dekor, S. 39, İstanbul 1997, s. 143.
• World Furniture, Ed. Noel Riley, 1989, s. 26.
• YAZICI, Nurcan, “Osmanlının İlk Mimarlık Kitabı: Usul-u Mimari-i Osmanî”, Arkitekt, 497, Temmuz-Ağustos 2003, s. 12-19.
• https://www.britannica.com/art/chinoiserie Erişim Tarihi: 22 Nisan 2019.
• BOA, Y. PRK. HH. 21/10 27 Cemaziyülâhır 1306/ 28 Şubat 1889.
• BOA, Y. MTV. 161/199 29 Muharrem 1315/ 30 Haziran 1897.
• BOA, Y. PRK. SGE.7/54 27 Zilhicce 1314/29 Mayıs 1897.
• BOA, Y.PRK. M. 4/87 29 Şevval 1320/29 Ocak 1903.
• BOA, Y.PRK. TKM. 21/41 9 Zilhicce 1308/16 Temmuz 1891.