ENDÜLÜS-İSLAM DÖNEMİNDE DİNİ YAPILAŞMA VE KENTLEŞME: İŞBİLİYE

Yıl 2017, Sayı: 7, 123 - 142, 30.12.2017

Fatma Yıldız

Öz

Bu makalede, Müslümanların Sevilla’ya girmelerinden itibaren, 1248 yılında Hıristiyanların kenti ele geçirmelerine kadar olan süre içinde inşa edilen dini yapıların durumu ve bu yapıların kent planlamasına etkileri değerlendirilmiştir. Endülüs Emevi Emirliği döneminden itibaren yazılı belgeler ve kazı sonuçlarına dayanarak tespit edilen cami ve mescitler ele alınarak, bu yapıların Endülüs-İslam dönemi kent yerleşim düzenini nasıl şekillendirdiği anlatılmıştır. İşbiliye’de Endülüs-İslam dönemi kazı araştırmaları son dönemlerde artmış, bu kazı sonuçları ile cami ve mescit gibi dini yapılar hakkında daha fazla veriler ortaya çıkarılmıştır. Bu veriler bu konuda geçmişte ortaya atılan tezlerin revize edilmesine neden olmuştur. Geçmişte yapılan yorumlar, Murabıtlar ve Muvahhidler döneminde İşbiliye’de cami ve mescit gibi yapıların sayılarının az olduğu hakkındaydı. Araştırmalar, İşbiliye’de İslam dönemine ait dini yapıların tahmin edilenden fazla olduğunu, döneminde en fazla cami ve mescide sahip Endülüs-İslam kentinin İşbiliye olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu verilerle, Endülüs-İslam dönemi kent yapısı ve Ortaçağ’da Conquista sonrası Hıristiyan kent planlamasında devam eden Endülüs-İslam etkileri açıklığa kavuşturulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

İşbiliye (Sevilla), Giralda, İşbiliye Ulu Camii, Endülüs-İslam, Mağrib

RELIGIOUS CONSTRUCTION AND URBANIZATION IN AL-ANDALUS DURING THE ISLAMIC PERIOD: ISHBILIYA

Öz

In this review, the situation of the religious buildings that were built in the period that started with the entry of the Muslims to Seville until 1248 when the Christians captured the city, and the influence of these buildings on urban planning have been evaluated. The mosques and masjids, which were determined by taking the written documents and excavation results as of Omayyad Emirate as bases, and the issue of how these buildings shaped the urban settlement form in Al-Andalus during Islamic Period have been examined.The excavations on Islamic Period in Ishbiliya have increased in recent years, and more data have been obtained on the religious buildings such as mosques and masjids with these excavations. These data have caused that the theses that were put forward on this issue in the past are revised. The interpretations that were made in the past claimed that the number of the mosques and masjids in Ishbiliya in the Almoravid and Almohad period was few. Studies have revealed that the religious buildings in Ishbiliya were more than the predicted number, and that the Islamic city in Al-Andalus that had the most mosques and masjids was Ishbiliya. With these data, the urban structure of Islamic Period, and the continuing Islamic influences in Al-Andalus on the Christian urban planning after the Conquista in the Middle Ages have been revealed. 

Anahtar Kelimeler

Ishbiliya (Seville), Giralda, Great Mosque of Ishbiliya, Al-Andalus, Maghri

Kaynakça

• Ballesteros y Beretta, Antonio. 1913. Sevilla en el siglo XIII. Madrid: Torres.
• Collantes de Terán Delorme, F. 1977. Contribución al estudio de la topografía sevillana en la antigüedad y en la Edad Media. Sevilla: Real Academia de Bellas Artes de Santa Isabel de Hungría.
• Collantes de Terán Sánchez, Antonio. 1977. Sevilla en la baja Edad Media: la ciudad y sus hombres, Sevilla: Servicio de Publicaciones del Exmo, Ayuntamiento.
• Domínguez Berenjeno, Enrique Luis. 2001. "La remodelación urbana de Isbilia a través de la historiografía almohade", Anales de Arqueología Cordobesa, 12: 177-194.
• El archivo de la Catedral de Sevilla en el siglo XV. 1998. Sevilla: Universidad de Sevilla, Departamento de Historia Medieval y Ciencias y Técnicas Historiográficas.
• Ewert, Christian. 1992. "The Architectural Heritage of Islamic Spain in North Africa", AlAndalus: The Art of Islamic Spain, 85–96), New York: Metropolitan Museum of Art.
• González, Julio. 1993. Repartimiento de Sevilla, Sevilla: Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Técnicos de Sevilla.
• González, J., & Campos, J. M., Carrasco. 1987. "Los foros de Hispalis colonia romula", Archivo español de arqueología, 60, 155: 123–158.
• Ibn’ Abdún, M. b A. 1998. Sevilla a comienzos del siglo XII: el Tratado de Ibn ’Abdún, Çev: E. García Gómez & É. Lévi Provençal, Sevilla: Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Técnicos de Sevilla.
• Ibn’ Arabi, M.-D., & Austin, R. W. J. 1977. Sufis of Andalusia: the Ruh al-quds and Al-Durrat al-fakhirah, Berkeley: University of California.
• Ibn Idari al-Marrakusi, A.'Abd A. M. 1948. Histoire de l’Afrique du Nord et de l’Espagne musulmane: intitulée Kitāb al-bayān al-mug̲ẖrib, et fragments de la chronique de ʻArb, Çev: É. Lévi Provençal & G. S. Colin, Leiden: E.J. Brill.
• Jiménez Martín, A. 1995. "Las mezquitas de Sevilla", El último siglo de la Sevilla islámica (1147-1248), 149–160, Sevilla: Universidad de Sevilla.
• Jiménez Martín, A. 1999. "Las mezquitas", Sevilla Almohade, 89–106, Sevilla-Rabat: Fundación Tres Culturas-Universidad de Sevilla-Ayuntamiento de Sevilla-Universidad Hassan II Mohammedia.
• Lévi Provençal, É., & Al-Himyari, A. 'Abd A. 1938. La Péninsule Ibérique au Moyen Age: d’après le Kitab ar-Rawd al-Mi’tar fi Habar al-Aktar d’Ibn “Abd al-Mun”im al-Himyari, Leiden: E.J. Brill.
• Miranda, A. H. 1969. Ibn Sahib al-Sala: Al-Mann Bil-Imama, Valencia: Editorial Anubar.
• Ortiz de Zúñiga, D. 1796. Anales eclesiásticos y seculares ... de Sevilla ...: quecontienen sus mas principales memorias desde el año de 1246 ... hasta el de 1671 (C. I). Madrid: en la Imprenta Real.
• Ramírez del Río, J. 1999. "La arquitectura religiosa de Isbiliya almohade según las fuentes árabes", Sevilla Almohade, 77–88, Sevilla-Rabat: Fundación Tres Culturas-Universidad de Sevilla - Ayuntamiento de Sevilla-Universidad Hassan II Mohammedia.
• Rodríguez Estévez, J. C. 1998. El alminar de Isbiliya: la Giralda en sus orígenes (1184-1198), Sevilla: Ayuntamiento de Sevilla, Área de Cultura.
• Torres Balbás, L. 1946. "La primitiva mezquita mayor de Sevilla", Al-Andalus, XI: 425–439.
• Valencia Rodríguez, R. 1988a. "El espacio urbano de la Sevilla árabe", Premios de investigación 1986 Ciudad de Sevilla, 239–293, Sevilla: Universidad de Sevilla.
• Valencia Rodríguez, R. 1988b. Sevilla musulmana hasta la caída del Califato: contribución a su estudio, Madrid: Universidad Complutense, Departamento de Estudios Arabes e Islámicos.
• Valencia Rodríguez, R. 1992. "Islamic Seville, its Political, Social and Cultural History", The Legacy of Muslim Spain, Agha Khan Trust for Culture, 136–148, Leiden: Brill.
• Valor Piechotta, M. 1993. "La mezquita de Ibn Adabbas de Sevilla: Estado de la cuestión", Estudios de historia y de arqueología medievales, 9: 299–314.
• Valor Piechotta, M. 2002. "De Hispalis a Isbiliya", Edades de Sevilla. Hispalis, Isbiliya, Sevilla, 41–58, Sevilla: Ayuntamiento de Sevilla.
• Valor Piechotta, M. 2008. Sevilla Almohade. Málaga: Sarriá.