HAYVAN FİGÜRLERİYLE BEZELİ KARAMANOĞLU BEYLİĞİ MİMARİ ÇİNİLERİ

Yıl 2017, Sayı: 7, 161 - 170, 30.12.2017

Mine Erdem

Öz

Anadolu topraklarında, toplumsal refahın tam olarak sağlanamadığı 12-15. yy. kapsayan dönemde, birlik ve bütünlüğü sağlama çabasıyla mücadele eden Beyliklerin başında Karamanoğulları gelmektedir. Böyle bir dönemde, Beyliğin çini sanatına verdiği önem mimari yapılarını bezemede kullanmış oldukları çinili örneklerle anlaşılmaktadır. Bitkisel, geometrik ve yazı motifleriyle bezenmiş Karamanoğlu Beyliği mimari çinilerinde, hayvan figürleriyle bezeli olanların az miktarda olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle bu çiniler, Beyliğin çinileri içinde farklılık oluşturan örneklerin temsilcileri olmuştur. Çinilerde kullanılan hayvan figürlü motiflerin; kuş, kuğu ve ceylan (geyik) olduğu belirlenmiştir. Hayvan figürleri; dikdörtgen, altıgen ve üçgen formlu plaka çiniler üzerine; lüster, mavi beyaz ve sır altı tekniklerinde uygulanmıştır. Karamanoğlu Beyliği mimari iç ve dış cephe bezemesinde kullanılmış olan figürlü çinilerde büyük oranda Selçuklu dönemi Saray çinilerinin etkisi görülmüştür. Osmanlı dönemine ait çinilerin izleri ise daha az orandadır. Doğadaki halleriyle tasvir edilmiş olan figürlü çiniler uygulanmış oldukları mimari yapılardaki diğer çiniler içinde farklı teknik ve formlarda olmaları nedeniyle farklılık oluşturmuşlardır. Bu da bizlere figürlü çinilerin bulundukları mimari yapıya aitliğini sorgulatmıştır. Her biri farklı sembolik değerlere sahip olan hayvan figürleri, Karamanoğlu Beyliği çinileri içinde önem teşkil etmektedir. Sahip oldukları teknik ve formlarla Karamanoğlu Beyliği çinilerine zenginlik ve çeşitlilik kazandıran hayvan figürlü çiniler Türk çini sanatı içindeki yerinin belirlenmesi ve değerini gösterebilmesi için incelenmesi gereken önemli bir araştırma konusudur. Beyliğin hayvan figürleriyle bezeli çinileriyle ilgili detaylı çalışmanın yapılmamış olması, bu konuyu seçmemizde temel etken olmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Karamanids, tile, animal figures

ARCHITECTURAL TILES OF THE KARAMANIDS DECORATED WITH ANIMAL FIGURES

Öz

The Karamanids were the most important principality among the Anatolian principalities (beyliks). They attempted to promote integrity and solidarity during the period between the 12th and 15th centuries, when social welfare was not ensured in these territories. The importance placed by the principality on the tile art during this period is clearly apparent from the examples of tiles which they used to decorate buildings of Karamanid architectural design.  It was also observed that the tiles decorated with animal figures are limited.  More so than animal figures, the architectural tiles of the Karamanids were decorated with floral, geometric and writing patterns. Therefore, these tiles represent the varied examples and the differences among the tiles of the principality. The tiles with animal figures were found to have pictures of birds, including swans, and gazelle (deer). The animal figures were applied on the hexagonal and triangular plate-type tiles, using the techniques of luster, blue-white and under-glaze. The artwork of the tiles which were used for the interior and exterior decoration of the buildings of Karamanid architectural design are observed to be highly influenced by the Palace tiles of the Seljuk period. It was discovered that the Ottoman-period tiles were less influential. The tiles with figures in which animals are portrayed in their natural setting are different from the other tiles found in the buildings of Karamanid architectural design. Their forms are different, as well as the techniques used for their application. This has created serious questions regarding whether the tiles with figures found in the Karamanid buildings actually originated there. The animal figures, each of which has a different symbolic value, are also very important among the tiles of the Karamanids. Among the tiles of the Karamanids, the tiles with animal figures enriched and offered variety by means of their forms and application techniques.  It is important to conduct research on this topic, in order to examine their importance in Turkish tile art, and determine their value. The main factor in the selection of this topic is the fact that no detailed research has been conducted on the Karamanid principality's tiles with animal figures. 

Anahtar Kelimeler

Karamanids, tile, animal figures

Kaynakça

• Arık, Rüçhan ve Arık, Oluş, 2007, Anadolu Toprağının Hazinesi; Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri (Treasures of Anatolian Soil Tiles of the Seljuk and Beylik Periods), Kale Grubu Kültür Yayınları, İstanbul.
• Aslanapa, Oktay, 2003, Türk Sanatı (The Turkish Art), Remzi Kitap Evi Yayınları, İstanbul.
• Çoruhlu, Yaşar, 2011, Türk Mitolojisinin Ana Hatları (The Outlines of Turkish Mythology), Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Diez, Ernst ,Aslanapa, Oktay ve Koman, M. Mahmut, 1950, Karaman Devri Sanatı (The Art of the Karaman Period), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Duran, Remzi, 2012, “Türk Mitolojisi”, Mitoloji ve Din (Mythology and Religion), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir: 104-127.
• Dülgerler, Nuri, Osman, 2006, Karamanoğulları Dönemi Mimarisi (The Architecture of Karamanids Period), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Esin, Emel, 1978, İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş (A History of Pre-Islamic and Early-Islamic Turkish Culture), İstanbul.
• Ferguson, George, 1966, Signs & Symbols in Christian Art, Oxford Üniversity Press, New York.
• Oral, M. Zeki, 1964, “Kuşlu Çini (The Tile with Bird)”, Anıt Dergisi (Anıt Journal), İstanbul: 32.
• Öner, Esra, 2008, “Gevheri Divanı’nda Kuşlar (Birds in the Gevheri’s Divan)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), İstanbul, Vol. 1/5: 554-575.
• Salt, Alparslan, 2010, Ansiklopedi, Semboller (Encyclopedia, Symbols), Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul.
• Temizsoy, İlhan ve Uysal, Vehbi, 1981, Karaman, Ofset Yayınları, Konya.
• Yetkin, Şerare, 1986, Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi (The Development of Turkish Tile Art in Anatolia,) İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.