LİTOGRAFİ SANATI VE HOCA ALİ RIZA

Yıl 2017, Sayı: 7, 429 - 434, 30.12.2017

Banu Akgün

Öz

Özgün baskı; sanatçının kalıbını bizzat hazırladığı, yaratıcılık süreci ve basım aşamalarında başında bulunduğu bir sanat dalıdır. Litografi (taşbaskı) ilk defa 18. Yüzyılda Almanya’da hazırlanmıştır. Ülkemizde ilk litografi atölyesi 1830 yılında kurulmuştur. Osmanlı’da litografi tekniği ilk kez askeri okullarda ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmıştır. Sanatsal bir amaç için litografiyi ilk kez kullanan kişi ise Hoca Ali Rıza’dır. Öğrencilerine çizim yaptırmak ve çizgi eğitimini geliştirmek amacıyla yapmış olduğu desenleri litografi tekniği ile çoğaltmıştır. Türk Resim Sanatı’nın en önemli litografi örnekleri Hoca Ali Rıza tarafından yapılmıştır. Üç ayrı nitelikte dokuz albümden oluşan toplam üç yüze varan litografi baskıları mevcuttur. Bu litografi baskıları ilk çağdaş ve nitelikli seviyeye ulaşan özgün baskı örnekleridir. Hoca Ali Rıza’nın sanatsal litografi örnekleri resim ve baskı teknikleri açısından kendisinden sonra gelen sanatçılara da ilham kaynağı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

litografi, Hoca Ali Rıza, sanat

LITOGRAPHY ART AND HOCA ALİ RIZA

Öz

Printmaking, which is an art including creative process and printing. In printmaking the mold is prepared by the artist. Lithography has been prepared for the first time in 18th Century. In our country, the first lithography workshop was established in 1830. The lithography was used to satisfy the needs of the army for the first time in the Ottoman Empire. The person who used lithography for the first time for an artistic purpose was Hoca Ali Riza.  He used lithography techniques in order to improve the drawing lines and patterns of the students. The most important lithography examples of the Turkish Art Paintings were created by Hoca Ali Rıza. Three separate qualifications up to a total of nine albums, three hundred lithography printings are available. These lithograph prints are reaching the first modern examples of printmaking. Hoca Ali Rıza's artistic lithography techniques in terms of pictures and samples has been a source of inspiration for many artists.  lithography, 

Anahtar Kelimeler

Hoca Ali Rıza, art, lithography

Kaynakça

• Akalın, G. 2003. “Türkiye’de Özgün Baskı Resme Tarihsel Bir Bakış; Gravür’ün Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8:129-138.
• Berk, N. 1960. “Hoca Ali Rıza’nın Sanatı”, Arkitekt, 29(298): 22-24.
• Bilginer, O. 2014. “Serigrafinin Tarihçesi ve Türkiye’de Serigrafi Sanatı”, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazıları Dergisi, 31: 13-28.
• Büyüköztürk, Ş. 2004. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Düzenli, Ş., Kavuran, T. 2004. “Görsel iletişim Aracı Olan Pul’un Tarihi Gelişimi ve Grafik Ürün Olarak Önemi”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 28(2): 187-204.
• Ener, C. 2001. “Dedem Peyzaj Ressamı Üsküdarlı Hoca Ali Rıza”, Sanat Çevresi, 23(275): 16-19.
• Gönenç, T. 1968. “Türk Baskı Resim Sanatı’nın Boyutları ve Geleceği”, Ankara Sanat, 24(2): 8-9.
• Gürel, H.N. 2000. “70. Ölüm Yıldönümünde Hoca Ali Rıza’yı Anmak ve Taşbaskı Albümleri”, Türkiye’de Sanat (Plastik Sanatlar) Dergisi, 44: 24-29.
• Keskin, İ. 2014. “18. Yüzyıl Sonunda Matbaanın Yeniden Doğusu Alois Senefelder ve Litografi”, Rh+ artmagazine, 106: 30-35.
• Köksal, A. 1981. “Hoca Ali Rıza’nın Taşbaskıları”, Milliyet Sanat Dergisi, 33: 48-49.
• Pehlivan, B. 2013. “Kuşaklar Bağlamında Çağdaş Türk Resim Sanatı’nda Desen: 10x2/” , Akdeniz Sanat Dergisi, 6(12): 106-122.
• Turani, A. 2007. Dünya Sanat Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turgut, N. 2001. “Türk Sanatı’nda Hoca Ali Rıza”, Sanat Çevresi, 23(275): 4-15.
• Yetik, S. 1987. “Peyzaj Sanatı ve Ressam Hoca Ali Rıza”, Sanat Çevresi, 99, 4-8.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. 2011. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.