KORUMA ONARIM ÇALIŞMALARI ÖNCESİ BOZULMALARIN TEŞHİSİNE BİR ÖRNEK: HIERAPOLIS KUZEY NEKROPOLÜ 175 NOLU ANITSAL MEZAR

Yıl 2017, Sayı: 8, 73 - 89, 30.07.2017

Hüseyin Onur Erdem Evin Caner

Öz

Tarih boyunca doğal taşlar kullanılarak inşa edilen mimari eserler günümüzde taşınmaz kültürel mirasın büyük bir kısmını oluşturmaktadır (Sabbioni ve Diğerleri, 2012: 74). Ancak bu yapılar zaman içerisinde malzeme bozulmaları da dahil olmak üzere bir çok farklı sebebe bağlı olarak tahrip olmaktadır (Doehne ve Price, 2010: 16; Fitzner, 2004: 677). Bozulmaya neden olan etkenlerin ve bozulma süreçlerinin belirlenmesi için yapılacak “teşhis” çalışmaları koruma yaklaşımının oluşturulmasındaki en önemli aşamadır (Paoletti ve Diğerleri, 2012: 116; Güleç, 2012: 61, Cardell ve Diğerleri, 2003: 165).  Bu çalışmada, uygun koruma ve onarım uygulamalarının ortaya konulabilmesi için gerekli teşhis çalışmalarından görsel bozulmaların haritalandırılması ve spot tuz testleri kullanılarak Phrygia Hierapolis’i Kuzey Nekropolünde bulunan 175 Nolu anıtsal mezar yapısı ele alınmıştır. Bozulmaların çeşitleri ve dağılımlarının görsel analizleri ve spot tuz testleri sonucunda; yapıda bozulmalara neden olan öncelikli etkenlerin nem, tuz ve önceki onarım malzemeleri kaynaklı oldukları tespit edilmiştir. Bozulmaların durdurulması ve yapı üzerinde bozulmaya sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılması için önerilerde bulunulmuştur. Bu çalışma; tüm tarihi taş yapılar için, uygulanacak koruma onarım müdahaleleri öncesinde teşhisin önemine bir örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Taş bozulmaları, teşhis çalışmaları, görsel bozulma haritaları, Hierapolis

DIAGNOSTIC STUDIES BEFORE CONSERVATION AND RESTORATION WORKS: A CASE STUDY-HIEARAPOLIS NORTHERN NECROPOLIS MONUMENTAL TOMB NO: 175

Öz

Buildings and monuments built using natural stone throughout the history constitute an important part of immovable cultural heritage (Sabbioni et al., 2012: 74). However various factors including material deterioration cause considerable damage to these buildings (Doehne and Price, 2010: 16; Fitzner, 2004: 677). Diagnostic studies for the determination of factors and processes causing material deterioration are important before the selection of proper conservation practices (Paoletti et al., 2012: 116; Güleç, 2012: 61, Cardell et al., 2003: 165). 

In this study, monumental tomb no: 175 in Northern Necropolis of Hierapolis was investigated by visual decay mapping and soluble salt spot tests for the diagnosis of deterioration problems before the selection of proper conservation practices. Based on the visual analysis of the type and distribution of decay forms and results of spot tests, main factors causing material deterioration were found to be dampness, soluble salts and incompatible materials used in former repairs. At the end of the study some recommendations were proposed for the elimination of deterioration sources to prevent further decay. This study represents an example for the importance of the diagnostic studies before the conservation interventions.

Anahtar Kelimeler

Stone deterioration, diagnostic study, visiual decay mapping, Hierapolis

Kaynakça

• Ahunbay, Zeynep. 1996. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul: Yapı- Endüstri Yayınları. Akurgal, Ekrem. 2007. Anadolu Uygarlıkları, İstanbul: Net Turistik Yayınlar.
• Caner, Evin. 2011. Limestone Decay In Historic Monuments And Consolidation With Nanodispersive Calcium Hydroxide Solutions, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Caner Saltık, Emine. 2003. “Malzeme Koruma Laboratuvarlarının Koruma Uygulamalarındaki Yeri: ODTÜ Örneği”, Her Dem Yeşil Yapraklı Bir Ağaç, ed. N. Şahin Güçhan, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, 189-217.
• Cardell, Delalieux, Roumpopoulos, Moropoulou, Auger and Van Grieken, Rafael. 2003.“Saltinduced decay in calcareous stone monuments and buildings in a marine environment in SW France”, Construction and Building Materials, 17: 165-179.
• D’Andria, Francesco. 2003. Hierapolis (Pamukkale): Arkeoloji Rehberi, İstanbul: Ege Yayınları.
• Dal, Murat. 2010. “Trakya Bölgesi Tarihi Yapılarında Kullanılan Karbonatlı Taşların Bozulma Nedenleri”, Vakıflar Dergisi, 34: 47-59.
• Doehne, Eric and Clifford A. Price. 2010. Stone Conservation An Overview Of Current Research, Los Angeles: Getty Conservation Institute, Getty Publications.
• Ferrero, De Bernardi D. 1994. “Frigya Hierapolisi 1993 Kazı ve Restorasyonları”, XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı DÖSİMM Yayınevi, 345-360.
• Ferrero, De Bernardi D. 1995. “Excavations And Restorations During 1994 in Hierapolis of Phrygia”, XVII. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı DÖSİMM Yayınevi, 95-106.
• Fitzner, Bernd and Kurt Heinrichs. 2001. "Damage diagnosis at stone monumentsweathering forms, damage categories and damage indices", ACTA-Universitatis Carolinae Geologica, 1: 12 - 59.
• Fitzner, Bernd. 2004. “Documentation And Evaluation Of Stone Damage On Monuments”, 10th International Congress On Deterioration And Conservation Of Stone.
• Gomez Heras, Miguel and Stephen McCabe. 2015. “Weathering of stone-built heritage: A lens through which to read the Anthropocene”, Anthropocene, 11: 1-13.
• Güleç, Ahmet. 2012. “Nuruosmaniye Camii’ne Ait Malzemelerin Nitelik Ve Problemlerinin Analizi”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 5: 60-75.
• Gür, Selçuk. 2007. İlk İnsandan Selçuklu’ya Anadolu Uygarlıkları ve Antik Şehirler, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Koç, Hasan H. 2014. Escherichia Coli ve Bacillus Thuringiensis Türlerinin Bazı Mermer Çeşitleri Üzerindeki Canlı Kalım Sürelerinin Belirlenmesi, Niğde Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
• Martinho, Dionisio, Almeida, Mendes and Grangeia, Carlos. 2014. “Integrated geophysical approach for stone decay diagnosis in cultural heritage”, Construction and Building Materials, 52: 345-352.
• Moropoulou, Labropoulos, Delegou, Karoglou and Bakolas, Asterios. 2013. “Nondestructive techniques as a tool for the protection of built cultural heritage”, Construction and Building Materials, 48: 1222–1239.
• Öcal, Ali D ve Murat Dal. 2012. Doğal Taşlardaki Bozunmalar, Kırklareli: Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi.
• Paoletti, Ambrosini, Sfarra and F. Bisegna, Fabio. 2013. “Preventive thermographic diagnosis of historical buildings for consolidation”, Journal of Cultural Heritage, 14: 116– 121. Rodrigues, J. Delgado. 2015. “Defining, mapping and assessing deterioration patterns in stone conservation projects”, Journal of Cultural Heritage, 16: 267–275.
• Rothert, Eggers, Cassar, Ruedrich, Fitzner - Siegesmund, Siegfried. 2007. "Stone properties and weathering induced by salt crystallization of Maltese Globigerina Limestone", Geological Society Special Publications, 271 (1): 189-198.
• Sabbioni, Brimblecombe ve Cassar, May. 2012. The Atlas Of Climate Change Impact On European Cultural Heritage Scientific Analysis And Management Strategies, London: Anthem Press.
• Sevin, Veli. 2001. Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Steiger, Charola and Katja Sterflinger. 2011. "Weathering and deterioration", Stone In Architecture, Springer Berlin Heidelberg, 227-316.
• Tabasso Laurenzi, Marisa.1993. “Materials for stone conservation”, Congres International sur la Conservation de la Pierre et autres Materiaux, ACTES, 54 - 58.
• Torraca, Giorgio. 1976. “Treatments of Stone in Monuments: A review of principles and Processes”, The Conservation of Stone, Proceedings of the International Symposium, ed. R. Rossi-Manaresi, 217-316.
• Torraca, Giorgio. 1982. Porous Building Materials - Materials Science For Architectural Conservation, California: ICCROM.
• Warscheid, Thomas ve Joanna Braams. 2000. “Biodeterioration of stone: a review”, International Biodeterioration & Biodegradation, 46: 343-368.
• Yıldırım, Neşe. 2007. Kireçtaşlarında Tuzların Yıkıcı Etkilerinin Araştırılması, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.