YILDIZ SARAYI ŞEHZADE KÖŞKLERİ BAHÇESİ’NİN ÖZELLİKLERİ VE KORUNMUŞLUK DURUMU

Yıl 2017, Sayı: 8, 261 - 289, 30.07.2017

Drahşan Uğuryol , Mehmet Uğuryol

Öz

Şehzade Köşkleri Bahçesi, Yıldız Sarayı’nın kuzeybatı bölümünde bulunan Yıldız Teknik Üniversitesi Yıldız (Beşiktaş) Yerleşkesi sınırları içinde yer almaktadır. Büyük ölçüde arazinin eğimli yapısına uygun olarak biçimlendirilmiş bu bahçede ağaç dalı formu verilmiş korkuluklar, kaskadlı grotto süslemeler, farklı tipte bordürlerle bezenmiş zemin kaplamaları, çeşme ve havuzlar, merdiven ve kameriyeler, ağaç dalı şeklinde tasarlanmış bir demir yaya köprüsü gibi özgün öğeler bulunmaktadır. Cumhuriyet döneminde çevresindeki binalara verilen yeni işlevler ile ortaya çıkan ihtiyaçlar sebebiyle değişikliklere uğrayan bahçenin yerleşke içinde bulunması, Osmanlı dönemindeki son biçiminin belli ölçüde korunmasını sağlarken, çevresel koşulların yıprattığı özgün mimari öğelerdeki bozulmayı bazı bölgelerde yoğun kullanıma bağlı olarak arttırmıştır. 

İstanbul’da 19. yüzyılda etkin olan İngiliz bahçe tasarımının etkilerinin görüldüğü Yıldız Sarayı bahçelerinin bir parçası olan Şehzade Köşkleri Bahçesi ve korunmuşluk durumunun irdelendiği bu çalışmanın ilk bölümünde Yıldız Sarayı bahçeleri ele alınmıştır. Ana kısmı oluşturan ikinci bölümde Şehzade Köşkleri Bahçesi’nin tasarım özellikleri ve koruma sorunlarını içeren günümüz durumu incelenmiş, son bölümde ise çalışma genel bir değerlendirme ve öneriler ile sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarihi bahçeler, Şehzade Köşkleri Bahçesi, koruma sorunları, Yıldız Sarayı

FEATURES AND STATE OF PRESERVATION OF THE GARDEN OF ŞEHZADE RESIDENCES AT YILDIZ PALACE

Öz

The Garden of Şehzade Residences is located in Yıldız Technical University Yıldız (Beşiktaş) Campus situated at the northwestern part of Yıldız Palace. The garden was designed according to the slope of the site, and has authentic elements such as tree branchshaped parapets, grotto ornaments with cascades, pavements adorned with various bordures, fountains and pools, stairs and pergolas, and a footbridge designed like tree branches. Despite the requirements related to new functions of the buildings surrounding the garden have resulted in modifications in the republican period, the latest form of the garden in Ottoman period is rather preserved as it is being located in the campus; however, the degree of deterioration in authentic architectural elements exposed to environmental factors has increased locally in areas of concentrated use. 

The Garden of Şehzade Residences and its state of preservation are examined in this paper composed of three sections. Yıldız Palace gardens, which were influenced by English garden design seen in İstanbul in the 19th century, and which the Garden of Şehzade Residences belongs to, were examined in the first section. Design features of the Garden of Şehzade Residences and its present state including its preservation problems are discussed in the second section, which is the main part of the study. The paper is concluded with a general evaluation of the whole study and with suggestions in the third section.

Anahtar Kelimeler

Historical Gardens, Garden of Şehzade Residences, Preservation Problems, Yıldız Palace

Kaynakça

• Acar, Damla, Mazlum Deniz. 2013. “1894 Depremi Ertesinde İnşa Edilen Ahşap Köşklerin Yapım Sistemleri-Yıldız Sarayı Efendiler Köşkleri Örneği”, 4. Tarihi Yapıların Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu, İstanbul Teknik Üniversitesi, 27-29 Kasım 2013 İstanbul, 85-96.
• Arapoğlu, Güçlü. 2005. Yıldız Sarayı Şehzade Köşkleri ve Şehzade Burhaneddin Efendi Köşkü Restitüsyonu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Altıner, Fikriye. 2008. II. Abdulhamid Dönemi’nde İstanbul Bahçeleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Altınoluk, Ülkü. 1985. “Yıldız Sarayı Kameriyeleri”, İlgi Dergisi, 46: 26-30.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31085.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31087.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31260.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31330.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31358.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV), Dosya: 27, Gömlek: 81.
• Batur, Afife. 1994. “Yıldız Sarayı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 7: 520-526.
• Can, Cengiz, Drahşan Uğuryol, Burcu Serbes ve Mehmet Uğuryol. 2013. YTÜ Beşiktaş Yerleşkesi’ndeki Yıldız Sarayı Şehzade Köşkleri Tarihi Bahçesinin Koruma ve Restorasyon Projesi, Proje No: 2010-15-01-ODAP01, Yıldız Teknik Üniversitesi BAPK (Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü), İstanbul.
• Ezgü, Fuad. 1962. Yıldız Sarayı Tarihçesi, İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı.
• Aslanoğlu Evyapan, Gönül. 1974. Tarih İçinde Formel Bahçenin Gelişimi ve Türk Bahçelerine Etkileri, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• İzgi, Canan. 2011. Yıldız Teknik Üniversitesi Yıldız Kampüsü Dört Şehzade Köşkü Avlusu Analizi ve Restorasyon Önerisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kartal, Betül. 2009. İstanbul’daki Tarihi Saray Bahçelerinin Peyzaj Mimarlığı Açısından İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Mutlu, Fahri. 2006. XIX. Yüzyıl Saray Bahçelerinde Batılılaşmanın Tasarıma Etkilerinin Peyzaj Tasarım İlkleri Açısından İrdelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Niğdeli, Esra. 2005. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi (Yıldız Sarayı Damatlar Dairesi) Binasının Mimari Değerlendirmesi ve Koruma Sorunları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Öztuna, Yılmaz. 1954. İstanbul Yıldız Sarayı, İstanbul: Hayat Yayınları.
• Pamay, Besaret. 1982. “Korunması ve Restorasyonu Gereken Tarihi Bahçelerimizden Yıldız Sarayı Bahçeleri”, Çevre Koruma Dergisi, 14: 24-27.
• Sözen, Metin. 1990. Devletin Evi Saray, İstanbul: Sandoz Kültür Yayınları.
• Uğuryol, Drahşan. 2011. Yıldız Sarayı (Yıldız Teknik Üniversitesi) Bahçesindeki Çeşmeler: Belgeleme ve Koruma Önerileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul.
• Ülgen, Aygül. 1996. “Boğaziçi Sarayları”, İstanbul Armağanı 2: Boğaziçi Medeniyeti, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 127-146.
• Yaltırık, Faik, Asuman Efe, Adnan Uzun. 1997. Tarih Boyunca İstanbul’un Park Bahçe ve Koruları Egzotik Ağaç ve Çalıları, İstanbul: İsfalt Yayınları No. 4, Esen Ofset.
• Salman, Özlem. 1999. İstanbul'da Son Dönem Saray ve Kasırlarında Bahçe Düzenlemeleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı. 1993. Yıldız Sarayı: Şale Kasr-ı Hümâyun, İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı.