7. yüzyılın ilk yarısından itibaren Arapların önce Irak, İran ve ardından Orta Asya’da hâkimiyet kurmasından sonra bu topraklarda İslamiyet’in yayılmasıyla farklı bir sosyokültürel ortam oluşmaya başlamıştı. Bu durumdan özellikle başta İranlılar olmak üzere bu topraklarda yaşayan diğer topluluklar da rahatsız olmuşlardı. Bu rahatsızlıkların ana sebepleri siyasi, ekonomik ve dinseldi. İranlıların yüzyıllardır hâkim olduğu stratejik öneme sahip bu verimli topraklar Arapların eline geçmiş, İpek Yolu hâkimiyetini kaybetmişlerdi. Bölgedeki ekonomik güç Arapların kontrolüne geçmişti. Yüzlerce yıl Zerdüştlük inancının hâkimiyetinde olan İran ve Orta Asya topraklarında İslamiyet’in yayılmasıyla yerel halklar ve ileri gelenler bu durumdan çok rahatsız olmuşlardı. Bölgedeki siyasi ve dinsel güç el değiştirdikten sonra İran ve Orta Asya topraklarında Araplara karşı gizli tarikatlar oluşmaya başlamıştı. Bu tarikatların gerçek amacı siyasi ve dinsel hâkimiyetin tekrar İranlıların eline geçmesiydi. Bu ezoterik tarikatlar görünürde İslami özellikle de Şii gibi gözükse de özünde Zerdüşt-Mazdek inancı yatıyordu. Aynı zamanda Hindu, Budist, Mani, Hıristiyan ve Yunanlı çeşitli felsefi ve Materyalist öğretilerin de çok önemli etkileri olmuştur. Bu araştırmada özellikle bu ezoterik tarikatların fazla bilinmeyen öğretileri ve ritüelleri ile İslamiyet öncesi inançlarla bağlantıları üzerinde durulmuştur.
After the first half of the 7th century, a different socio-cultural environment emerged in Iraq, Iran and Central Asia as a result of the diffusion of Arabs and Islam into these lands. Starting with the Iranians, communities living in these areas were disturbed by this situation. The main reasons for the discomfort were political, economic and religious. These strategically significant territories, once under the sovereign of Iranians, were now controlled by Arabs and the Silk Road was lost to them. In other words, Arabs took over the economic control of the region. The local people and rulers were worried by the fact that Islam was spreading in Iran and Central Asia which had been under the domination of Zoroastrianism. Just after the change in the political and religious dimensions, secret cults began to emerge in Iranian and Central Asian territories. The main purpose of this emergence was to give the political and religious authority back to Iranians. Although these cults seemed to be rooted in Islam, especially Shi’ism, they based on Zoroastrianism- Mazdakism beliefs. What is more, they were influenced by Hinduism, Buddhism, Manichaeism, Christianity and various Greek philosophical and Materialist doctrines. This paper focuses mainly on the less unknown doctrines and rituals of these esoteric cults and their relation to pre-Islamic beliefs.,
Iran Central Asia Zoroastrianism Mazdakism Islam esoteric cults
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | MAKALELER/ARTICLES |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 12 Aralık 2018 |
Gönderilme Tarihi | 12 Aralık 2018 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Sayı: 9 |