METİNLERARASILIK VE MİMARLIK

Yıl 2018, Sayı: 9, 479 - 493, 12.12.2018

Serap Faiz Büyükçam , Tülay Zorlu

Öz

Metinlerarası, hiçbir metnin saf olmadığı; ilk metni aramanın anlamsız olduğu ve metinlerin öncülleri ile kurdukları biçimsel ve anlamsal ilişkiler ile var oldukları düşüncesi üzerine temellenir. Öncül ve adıl metinler arasında çeşitli yöntemler dahilinde kurulan bu ilişkiler ağının keşfi ve anlamlandırılması metinlerarasılığın kapsamındadır. Bir yer ve bağlam değiştirme işlemi olan metinlerarasılık; metne metinsellik özelliği kazandıran en önemli olgulardan biridir.  Metinlerarasılık, metinsel bir temsil olarak değerlendirilen mimarlık üretimi için de anlamlı kılınabilir. Anlamlı bir dizge, göstergebilimsel bir unsur olan mimari yapıların; ihtiyaçlar, üretim hayatı, teknoloji, sosyal hayat, üretildiği coğrafya vb. unsurların yanı sıra kendinden önceki referanslarla biçimlendiği açıktır. Her defasında yeni bilgi birikiminin üstünde katmanlaşarak üretilen mimarlık bu haliyle metinlerarasıdır. Öncül ve ardıl yapılar arasında farklı anlam etkileri yaratarak ‘yeni’ olanın üretimine katkı koyan ‘metinlerarası’, mimari yapıların okunmasında alternatif bir yoldur.  Mimarlık üretiminin metinlerarası olma halini sorgulamanın amaçlandığı bu çalışmada; mimarlıkta metinlerarası okumalara ilişkin metodolojik bir yaklaşım sunmak hedeflenmiştir. Mimarlık okumaları için bir araç olabileceği düşünülen metinlerarasılık; temellendiği öncül ve ardıl metin ilişkileri ve bu ilişkileri kuran çeşitli yöntemler dahilinde mimarlık üretimi bağlamında değerlendirilecektir. 

Anahtar Kelimeler

mimarlık, metinlerarasılık, metinlerarası okuma, metin

INTERTEXTUALITY AND ARCHITECTURE

Öz

The intertextuality is based on the assumption that no text is pure and the search for the very first text is meaningless, and that the texts exist in formal and semantic relations with their antecedents. The discovery and interpretation of these relationship networks between antecedent and consequent texts, which are established in the scope of certain methods, are within the context of intertextuality. Intertextuality, which is a space and context-changing process, is one of the most important concepts that give the textuality characteristic to a text.  Intertextuality can also become meaningful for the architectural production, which is regarded as a textual representation. It is clear that an architectural structure, which is a meaningful system and a semiotic element, is shaped together with the previous references as well as the elements such as needs, production life, technology, social life, the geography where it is produced, and etc. The architecture, which is produced by stratifying with the accumulation of new knowledge every time, is intertextual with this characteristic. The 'intertextuality' phenomenon that contributes to the production of the 'new' by creating different meaning effects between the antecedent and consequent constructions is an alternative way of interpreting the architectural constructions.  In this study, which aims to question the intertextual status of the architectural production, the purpose is to present a methodological approach to intertextual interpretations in the architecture. The intertextuality, which is considered to be a possible tool for interpreting the architecture, will be assessed in the context of architectural production, and within the scope of the antecedent and consequent textual relationships, on which it is based, and various methods that establish these relations. 

Anahtar Kelimeler

architecture, intertextuality, intertextual interpretation

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay. 1998. “Metinlerarasılık, Çokseslilik, Söyleşimcilik”, Edebiyat ve Eleştiri, 36:47-56.
• Aktulum, Kubilay. 2000. Metinlerarası İlişkiler (2. Basım), Ankara: Öteki Yayınevi. Aktulum, Kubilay. 2004. Parçalılık/Metinlerarasılık (1. Basım), Ankara: Öteki Yayınevi
• Aktulum, Kubilay. 2007. “Borges, Yenidenyazmak-Metinlerarasılık”, Uluslararası VII. Dil Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, Mayıs, Konya, Bildiriler Kitabı II: 313-321.
• Aktulum, Kubilay. 2010. “Alıntılar Sergisi Üzerine Birkaç Not”, ART-E Sanat Dergisi, 3 (5): 17.
• Aktulum, Kubilay. 2011. Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık, Ankara: Kanguru Yayınları. Aktulum, Kubilay. 2013. Folklor ve Metinlerarasılık, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, Kubilay. 2014. “Tahsin Yücel’in Yalan Adlı Romanında Yazınsal Bir İzlek Olarak Aşırmacının Portresi”, Bilig, 68: 01-24.
• Aktulum, K. 2015a. “Romanesk Söylemin Tarihselleştirilmesi ya da Tarihi Yeniden Yazmak”, Bilig, 73: 1-16.
• Aktulum, Kubilay. 2015a. “Romanesk Söylemin Tarihselleştirilmesi ya da Tarihi Yeniden Yazmak”, Bilig, 73: 01-16.
• Aktulum, Kubilay. 2015b. “Folklorik Bir Metnin Metinlerarası Çözümlemesinin Temel Kavramsal Bileşenleri”, Milli Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 108: 5-17.
• Aktulum, Kubilay. 2016. Resimsel Alıntı, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, Kubilay. 2017. Müzik ve Metinlerarasılık, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Allen, Graham. 2000. Intertextuality, London: Routledge. Al-Sultany, Khaled. 2012.
• Architectural Intertextuality Architecture as Acceptance of 'The Other' Copenhagen: The Royal Danish Academy of Fine Arts
• Artun, Ali. 1998. “Çağdaş Sanat Tarihleri ve Türkiye’de Sanatın Çağdaşlaşması”, Toplum ve Bilim Dergisi, 24- 65.
• Atanı, S. Rahimi, Siamak Panahı, Ensieh Valı ve Z. Rahimi Atanı. 2015. “Comparison of Historicist Postmodernism and Neo-Modernism in Terms of Intertextuality”, Journal of Renewable Natural Resources Bhutan, 3 (7): 218-227.
• Aykanat, Timuçin. 2012. “Bilginin Malzeme Olarak Kullanıldığı Sanatlar İle Metinlerarasılık Arasındaki Bağlantılar”, The Journal of Academic Social Science Studies, JASSS, 5 (4) 11-31.
• Aytaç, Gürsel. 2003. Genel Edebiyat Bilimi, İstanbul: Say Yayınları. Aytaç, Gürsel. 2013. Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi (3. Basım), İstanbul: Say Yayınları.
• Azap, Samet. 2014. “Metinlerarasılık: Roland Barthes Kuramının At Metaforu Etrafında Uygulanması”, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, Mayıs, Sakarya, Bildiriler Kitabı IV: 29-44.
• Bars, M. Emin. 2012. “Köroğlu Destanı’nda Metinlerarası İlişkiler”, The Journal of Academic Social Science Studies, JASSS, 5 (8): 213-229.
• Barthes, Roland. 2005. Göstergebilimsel Serüven, çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat (4. Basım). İstanbul: YKY.
• Barthes, Roland. 2015. Yazı ve Yorum. çev. Tahsin Yücel (4. Basım). İstanbul: Metis.
• Batur, Enis. 1995. “Yeniden- üretimde Metinlerarası İlişkilerin Yeri”, E/Babil Yazıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Bayraktaroğlu, Ali M. ve Ufuk Uğur. 2011. “Postmodern Sinemada Filmlerarasılık Bağlamında Pastiş ve Parodi”, ART-E Sanat Dergisi, 4, (7): 1-20.
• Civelek, Yusuf. 2017. “Bir Metinlerarası Mimarlık Okuması: Myoenji Kolumbaryumu”, Arredamento Mimarlık, 305: 94-97.
• Culler, Jonathan. 2007. Yazın Kuramı, çev. Hakan Gür. Ankara: Dost.
• Çetin, Nurullah. 2003. Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Basımevi
• Eagleton, Teryy. 2014. Edebiyat Kuramı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları Ekiz, Tevfif. 2007. “Alımlama Estetiği Mi Metinlerarasılık Mı?”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47 (2) 119-127.
• Eliuz, Ülkü ve Melike Gökcan Yürkdoğan. 2012. “Eski Bir Hikayenin Yeniden Doğuşu: Kara Kitap’taki İzlek ve İmgelemin Metinlerarasılık Bağlamında İncelenmesi”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (1): 1013-1025.
• Eliuz, Ülkü. 2016. Oyunda Oyun Postmodern Roman (1. Basım), İstanbul: Kesit Yayınları. Emre, İsmet. 2006. Postmodernizm ve Edebiyat, Ankara: Anı Yayıncılık. Fairclough, Norman. 2003. Analysing Discourse, Canada: Routledge.
• Gökalp Alparslan, Gonca. 2006. „Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirine Genel Bir Bakış”, I. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Mayıs, 127152.
• Gökalp Alparslan, Gonca. 2007. Metinlerarası İlişkiler ve Gılgamış Destanının Çağdaş Yorumları, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Gür, Ş. Öymen. 2002a. “Palimpsest: Örselenmiş Parşömen ya da Tablet-1”, Yapı, 245: 60-65.
• Gür, Ş. Öymen. 2002b. “Palimpsest’i Okumak”, Yapı, 246: 64-74. Haberer, Adoplhe. 2007. “Intertextuality in Theory and Practice”, Literatura, 49 (5): 54-67.
• Hartman, Douglas K. ve Jeanette A. Hartman. 1993. “Reading Across Texts: Expanding the Role of the Reader”, The Reading Teacher, 47 (3): 202-211.
• Harvey, David. 2003. Postmodernliğin Durumu. çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis. Irwın, William. 2004. “Against Intertextuality”, Philosophy and Literature, 28: 227–242.
• Kıran, Zeynel ve Ayşe Kıran. 2003. Yazınsal Okuma Süreçleri, (2. Basım). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Kodal, Tuğba. 2012. Resimlerarasılık ve Herman Braun-Vega’nın Resimlerinde Resimlerarasılık Sorunsalının İrdelenmesi, Sanatta Yeterlik Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Kodal, Tuğba ve Oktay Köse. 2016. “Türk Resim Sanatında Resimlerarası Yöntemlere Örnekler”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, (14): 248260.
• Köksal, Kemal ve Emre Ünal. 2008. “Metinler Arası Okumanın Okuduğunu Anlamaya Etkisi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (26):154-169.
• Kristeva, Julia. 1980. Desire in Language: A Semiotic Approach to Literature and Art, New York: Columbia University Press.
• Kristeva, Julia. 2002. “’Nous Deux’ Or A (Hi)Story Of Intertextuality”, The Romanic Review, 93: 1-2, 7-13.
• Lefebvre, Henri. 2014. Mekanın Üretimi. çev. Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lenski, S. Davis. 1998. “Intertextual Intentions: Making Connections Across Texts”, Clearing House, 72 (2):74-75.
• Macy, Christine ve Sarah Bonnemaison. 2003. Architecture and Nature: Creating the American Landscape, Routledge, Londra, New York.
• Melikoğlu, Esra. 2004. “Metinlerarasılık ve Çokseslilik”, Disiplinler arası Ortam ve Yöntem Sorunları, edt. Nedret Öztokat. İstanbul: Multilingual, 72-79.
• Moran, Berna. 1991. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış - 2., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ögeyik, M. Coşkun. 2008. Metinlerarasılık ve Yazın Eğitimi, Ankara: Anı Yayınları.
• Önal, M. Ayça. 2013a. “Metinlerarasılık Bağlamında Müzik Sanatında Alıntı ve Yeniden Üretim”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17: 69-79.
• Önal, Ayça. 2013b. “Metinlerarasılık Bağlamında Müzikal Metinlerarasılık (Müziklerarasılık)”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2 (10): 105-115.
• Özay, Yeliz. 2009. “Metinlerarasılık ve Türk Halk Hikayelerinde Ana-Metinsel Dönüşümler”, Milli Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 83: 6-18.
• Özer, Hanife. 2013. “Ciğerdelen Romanında Metinlerarası İlişkiler”, Türkiyat Mecmuası, 23(2): 99-116.
• Öztekin, Özge. 2008. “Modern Türk Şiirinde Geleneği Yeniden Üreten Bir Şair: Nazım Hikmet ve Metinlerarasılık”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25 (1): 129-150.
• Ricoeur, Paul. 1971. “The Model of the Text: Meaningful Action Considered as a Text”, Social Research Journal, 38 (3): 529-562.
• Rosenau, P. Marie. 1998. Post-Modernizm ve Toplum Bilimleri, çev. Tuncay Birkan. Ankara: Ark Yayınları.
• Rowe, D. Wells. 1987. “Literacy Learning as an Intertextual Process”, edt. J. E. Readence & R. S. Baldwin. Research in Literacy: Merging Perspectives: Thirty-sixth Yearbook of the National Reading Conference Rochester. NY: National Reading Conference.
• Saussure, Ferdinand. 1998. Genel Dilbilim Dersleri, çev. Berke Vardar (3. Basım). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sazyek, Hakan. 2002. “Türk Romanında Postmodernist Yöntemler Yönelimler”, Hece, 502: 65-67. Sazyek, Hakan. 2006. “Kolaj ve Romandaki Yeri”, Kitaplık, 92: 92-99.
• Siamak, Panahi, Farazjou Forough ve Majdi Shima. 2016. “Studying the Place of Intertextuality in Iranian Painting (Case Samples: Qajar Era)”, Modern Applied Science, 10 (12): 156-164.
• Siegel, Marjorie. 1984. Reading as Signification. Unpublished Doctoral Dissertation, Indiana University, Bloomington.
• Sivri, Medine ve Selin Özkan. 2013. “Karşılaştırmalı Edebiyatta Metinlerarasılığın Yeri ve Murathan Mungan’ın ‘Dumrul İle Azrail’ Hikâyesine Metinlerarası Bir Yaklaşım”, Folklor/Edebiyat, 19 (74): 131-144.
• Soğancı, N. Müge. 2001. Architecture As Palimpsest: Re-Functioning of Industrial Buildings Within The Scope of Industrial Archaeology, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Somuncuoğlu Özot, Gamze. 2014. “Postmodern Roman: Kurgu, Dil ve Kişiler Kadrosu”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (6): 973-987.
• Stewart, Susan. 1978. Nonsense: Aspects of Intertexuality in Folklore and Literature. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Şerefoğlu, Z. Kevser. 2013. “Atlansoy’un ‘Su Burcu’nda Metinlerarasılık”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1: 307-344.
• Tekin, Mehmet. 2004. Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken.
• Uyanık, Seda. 2009. “Dede Korkut Anlatmalarında Metinlerarası Söylem”, Milli Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 83:30-40.
• Üner, A. Melda. 2010. “Metinler ve Metinlerarası Okuma: Suskunlar”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (23): 196-206.
• Vardar, Berke. 2002. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınevi. Verheij,
• Robbert. 2015. Palimpsest in Architecture Six Personal Observations, Graduation Thesis, Delft: Delft University of Technology