İznik / Nikaia, İstanbul Kapı Kazıları’ndan Pişmiş Toprak Kandiller

Yıl 2020, Sayı: 14, 159 - 184, 31.07.2020

Filiz İnanan Mehmet Akçınar Tuğba Akçınar

https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.14.0007

Öz

İznik (Nikaia) kentinin dört ana kapısından biri olan İstanbul Kapı ve yakın çevresindeki surların restore edilmesi amacıyla, 2017-2018 yılları arasında İznik Arkeoloji Müzesi başkanlığında, araştırma kazıları gerçekleştirilmiştir. Çalışmamız kapsamında kazı buluntuları içinde yer alan 23 tüm ve tüme yakın pişmiş toprak kandil değerlendirilmiştir. Bu kandillerden biri Pontika üretimi, iki tanesi Kuzey Afrika üretimi, bir tanesi Küçük Asya (Asia Minor) üretimidir. 19 adet kandil ise, İznik kentinde uzun süredir devam eden Antik Roma Tiyatrosu Kazıları’nda rastlanan birebir benzer özellikler taşıyan örnekler doğrultusunda “İznik Yerel Üretim” olarak sınıflandırılmıştır. Bu kandiller, form ve bezeme karakteri itibarıyla Anadolu üretimlerine yakın olmakla birlikte, bilinen Anadolu atölyeleri üretimlerinden bazı farklılıklar da göstermektedir. Bunların dışında iki kandilin dip kısmında saptanan “sarmaşık yaprağı” biçimli kazımanın, atölye işareti (?) olarak kullanılmış olması ihtimali bulunmaktadır. Yüzyıllarca seramik üretimi yapılan Nikaia kentinde 5. ve 7. yüzyıllar arasında kandil üretimi yapıldığı düşünülmektedir. Bu üretimlerin atölye işareti için hem kentin tarihindeki Dionysos kültü hem de İznik kentinin doğa örtüsü ile ilişkili olarak yaprak deseni seçilmiş olması ihtimali göz önünde tutulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kandil, Bithynia, Yerel üretim, Sarmaşık, Dionysos

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Clay Lamps from the Excavation of Istanbul Gate in Iznik / Nicaea

Öz

Research excavations were carried out between 2017-2018 in order to restore the Istanbul Gate of Iznik (Nicaea) and its surrounding walls. In this study, 23 complete and almost complete clay lamps obtained from the excavations were investigated. One of these 23 clay lamps is a Pontic production, two of them are North African productions and one is an Asia Minor production. Also, the origin of production of 19 clay lamps was identified and classified as “Iznik Local Production”. These lamps, probably produced between the 5th and 7th centuries, were compared to the results of the Roman Theatre Excavation and the properties of Anatolian lamp productions such as shape and decoration for identification and classification. Moreover, a “leaf / ivy leaf” motif is identified at the bottom of the two lamps, which was most probably used as a workshop mark in Nicaea. Supportively, the leaf pattern is also associated with both the Dionysus cult and the fertile soil of Nicaea where pottery had been produced for centuries.

Anahtar Kelimeler

Lamp, Bithynia, Local production, Ivy, Dionysus

Kaynakça

• Bailey, Donald Michael. A Catalogue of the Lamps in the British Museum, III. Roman Provincial Lamps, London: British Museum Publications, 1988.
• Boardman, John, Michael Ballance, Spencer Corbett ve Sinclair Hodd. Excavations In Chios 1952- 1955, Byzantine Emporio. Athens: British School at Athens, 1989.
• Bovon, Anne. Lampes d’Argos (Études péloponnésiennes V). Paris, Librairie Philosophique J. Vrin, 1966.
• Boyana, Hülya. “Nikaia Kenti ve Dionysos Kültü”. Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, Ed. Haluk Selvi, Bilal Çelik, Ali Yeşildal (Kocaeli: Pelikan Basım, 2016), 43-59.
• Broneer, Oscar. Corinth: Terracotta Lamps, Vol. IV, Part II (Massachusetts: American School of Classical Studies at Athens, 1930).
• Broneer, Oscar. Isthmia: Terracotta Lamps. Vol. III. Princeton: American School of Classical Studies at Athens, 1977.
• Bruneau, Philippe. Les Lampes, Exploration Archéologique de Délos, XXVI. Paris, Éditions de Boccard, 1965.
• Bussière, Jean ve Birgitta Lindros Wohl. Ancient Lamps in the J. Paul Getty Museum. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2017.
• Can, Şefik. Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul, y.y., 1970. Carpenter, Thomas H. Antik Yunan’da Sanat ve Mitoloji, İstanbul: Homer Kitabevi, 2007.
• Chrzanovski, Laurent ve Denis Zhuravlev. Lamps From Chersonesos in the State Historical Museum Moscow. Rome: L’ERMA di Bretschneider,1998.
• Dağlı, Günsel. “Hadrianoupolis Surları Kurtarma Kazısında Bulunan Roma ve Bizans Dönemi Kandilleri”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
• Ekin Meriç, Aygün. “Late Roman Pottery From the Theatre of Nicaea in Bithynia”. Anatolia Antiqua XXVI (2018): 69-87.
• Ekin Meriç, Aygün. “İznik Tarihini Simgeleyen Bir Anıt: Antik Roma Tiyatrosu”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21/2 (2019): 339-355.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2011. Fırat, Murat. “A Vaulted Tomb in Isparta/Çünür and Its Finds”. Arkeoloji Dergisi XXI. (2016): 127-140.
• Frangoulis, Hélène. “Passion et Narration: Nonnos et le Roman”. Passions, Vertus et Vices Dans l’ancien Roman, Ed. Bernard Pouderon, Cecile Bostpouderon (Lyon: Maison de l’ Orient et de la Méditerranée, 2009): 367-376.
• İnanan, Filiz. “İzmir Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Kandil”. Sanat Tarihi Dergisi XVI/1 (2007): 49-65.
• Karakaya, Hasan. “Edirne (Hadrianopolis) Kalesi 2008 Yılı Kurtarma Kazıları”. Müze Kurtarma Kazıları Semineri 18 (2010): 105-134.
• Karivieri, Arja. The Athenian Lamp Industry in the Late Antiquity. Helsinki: Foundation of the Finnish Institute at Athens, 1996.
• Katsioti, Angeliki. The Lamps of Late Antiquity From Rhodes, 3rd-7th centuries AD. Oxford: Archaeopress Archaeology, 2017.
• Lightfoot, Chistopher S. Amorium Report 2. Research Papers and Technical Reports. Oxford: Bar International Series 1170, 2003.
• Miltner, Franz. Das Cömeterium der Sieben Schlöfer, Forschungen in Ephesos IV/2. Wien, 1937.
• Otto, Walter Friedrich. Dionysos: Myth and Cult. Bloomington: Indiana University Press, 1965.
• Öztürk, Bülent. Yazıtlar Işığında Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’nda Dionysos Kültü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2010.
• Perlzweig, Judith. Lamps of the Roman Period, First to Seventh Century after Christ Agora VII. Princeton: American School of Classical Studies at Athens, 1961.
• Şahin, Sencer. “Yazıtların Diliyle İznik’te (Nikaia) Tarih,” V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt. İstanbul: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 1987, 369-374
• Şahin, Sencer. “Hellenistik ve Roma Çağlarında İznik/Nikaia”, Tarih Boyunca İznik. Ed. Oktay Aslanapa, Halil İnalcık. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2004, 3-23.
• Şahin, Sencer. Bithynische Studien/Bithynia İncelemeleri (Bonn: Rudolf Habelt Verlag Gmbh, 1978).
• Topoleanu, Florin. Lămpile Antice din Collectiile Muzeului Judetean de Istorie şi Arheologie Prahova – Ploieşti. Ploieşti: Oscar Print, 2012