Paşabahçe’deki İki Köşk ve Ortak Bir Alınlığın Düşündürdükleri

Yıl 2021, Sayı: 15, 133 - 160, 05.02.2021

Z. Sena Güneş Kaya , Cem Balcan

Öz

Anadolu Yakası’nda bir Boğaz Köyü olan Paşabahçe’de yerleşimin yoğunlaşması 18. yüzyılın ikinci yarısından sonra gerçekleşmiştir. Sahilde yer alan köy yerleşiminde, bitişik nizam yapılardan oluşan bir doku vardır. Köyün çeperinde, geniş bahçeler içerisinde ahşap evler ve köşkler bulunmaktadır. Köşklerin, bir bölümünün yazlık olarak kullanıldıkları düşünülebilir. Paşabahçe’deki Sunazırı Sokağı’nda ve Şekerpare Sokağı’nda yer alan ve bu makalenin konusu olan iki köşkün yapım tarihleri, kesin olmamakla birlikte, 19. yüzyıl ortaları olarak tahmin edilmektedir.
Her iki köşk sürekli kullanıldıkları için günümüze oldukça iyi durumda ulaşabilmişlerdir. Boğaz manzarasına yönelen, zarif yapılar oldukları söylenebilir. Yapıların en dikkat çekici öğeleri, her ikisinin de sahip olduğu dairesel formlu gösterişli alınlıklardır. Köşkler farklı büyüklüklerde olsalar da plan düzeni, malzeme seçimi, bezeme programı ve işlev açısından benzerlikler göstermektedir. Güncel kullanıcılarından, her iki köşkün yaklaşık yüz yıl önce el değiştirdikleri ve kapsamlı onarım geçirdikleri bilgisi alınmıştır. İncelenen iki köşk, Paşabahçe’nin ahşap sivil mimarî örneklerinin zenginliğini göstermektedir. Paşabahçe’nin barındırdığı kültürel miras öğeleri kapsamlı araştırmalara ihtiyaç duymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Beykoz, Paşabahçe, Köşk, Sivil Mimari, Boğaziçi

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Assessments on Two Mansions and One Identic Pediment in Paşabahçe

Öz

Paşabahçe, a Bosphorus village on the Anatolian Side, was originally a Greek settlement. Muslims began to settle there in the second half of the 18th century. The centre of Paşabahçe, on the shore, has a texture of attached structures. In the surroundings, many wooden houses and mansions which are located in large gardens, shape the settlement. The mansions are thought to have been used as summer houses by senior government officials. Two mansions located at Sunazırı Street and Şekerpare Street in Paşabahçe are the subject of this article. Despite the uncertainty of the construction dates of the two mansions, it is estimated that they were built in the mid-19th century. Considering the construction dates, they are probably two of the oldest existing structures in Paşabahçe.
The mansions are in very good condition thanks to continuous use. The most remarkable elements of both mansions are the semi-circular shaped and ornamented pediments. The pediments are not the only similarity. Despite their size difference is evident, the mansions also show similar characteristics in terms of planning, materials, ornamental program and spatial use. Just as the proximity of the construction dates are similar, both mansions are estimated to have changed owners and underwent extensive renovation and modification nearly a hundred years ago. The very similarity of the interventions in the extensive renovation and modification process, strengthens the relation between mansions throughout the historical process.

Anahtar Kelimeler

Beykoz, Paşabahçe, Mansion, Traditional Architecture, Bosphorus

Kaynakça

• Aysu, Çiğdem. “Paşabahçe.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 6. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994, 228.
• Bektaş, Cengiz. Türk Evi. İstanbul: YEM Yayın, 2016.
• Eldem, Sedad Hakkı. Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 1954.
• Gebze Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü Restorasyon Anabilim Dalı Arşivi. (Arch 471, 2018-2019 Güz).
• Gökbilgin, M. Tayyib. “Boğaziçi.” TDV İslam Ansiklopedisi. 6. İstanbul: TDV Yayınları, 1992, 251-262.
• Küçükerman, Önder. Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, 1988.
• Kuban, Doğan. Türk Ahşap Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme. İstanbul: Pulhan Matbaası, 1954.
• Kuban, Doğan. Türk Ahşap Konut Mimarisi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2018.
• Mutlu, Belkıs. Mimarlık Tarihi Ders Notları I. İstanbul: Mimarlık Vakfı Enstitüsü Yayınları, 2007.
• Özakbaş, Derya. “İstanbul Konut Mîmârîsinin 1923-1940 Yılları Arasındaki Gelişim Süreci”, The Journal of Academic Social Science Studies 40 (2015): 283-309.
• Yağcı, Feyza. “Son Dönem Osmanlı Konutlarında Mimari Elemanlar”, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi 22 (2019): 66-75.
• Beykoz Belediyesi Kent Rehberi. Erişim 6 Eylül 2019. webgis.beykoz.bel.tr/keos.
• İstanbul Şehir Haritası. Erişim 6 Eylül 2019. https://sehirharitasi.ibb.gov.tr. Suadiye Vakko Binası, Wow Turkey. Erişim 18 Ocak 2021, http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=1751.%202019.