An Evaluation of Şadi Çalik Statues in Eskişehir

Yıl 2021, Sayı: 16, 31 - 54, 31.07.2021

Selda Alp

Öz

Atatürk sculptures have been installed since the proclamation of the republic. They are important symbolic monuments that represent the modern side of Turkey and its people’s gratitude to their leader. Şadi Çalık, an important artist of 1960’s and 1970’s, worked as an educator and sculptor. He attempted to make individualist and original Atatürk monuments, as seen in his sculptures in different city squares. His originality and individualism can also be seen in the different characteristics of the Atatürk sculptures in Akhisar, Ayvalık, Bandırma, Batman, Bitlis, Burdur, Edremit, Erzincan, Eskişehir, Diyarbakır 3rd Air Force Base, Middle East Technical University, and Anadolu University.
This study provides information on his unpublicized works, Monument of Atatürk and Youth in front of the Eskişehir Governorship and Atatürk Sculpture on the Yunus Emre Campus of Anadolu University. These monuments are similar in terms of the selection and harmony of materials and their technical features. This study also incorporates news about the monuments from the newspaper Sakarya, memoirs of Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen, and some models in the collection of the Museum of Contemporary Arts in Anadolu University.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, Atatürk statues, Şadi Çalık, statue, Anadolu University

Eskişehir’de Bulunan Şadi Çalık Heykelleri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Cumhuriyetin ilanın ardından yapılmaya başlanan Atatürk heykelleri, Türkiye’nin modern yüzünü ve liderine duyduğu minnettarlığı gösteren önemli sembolik anıtlardır. Bu dönemin önemli sanatçısı Şadi Çalık da hem eğitimci hem de heykeltıraş olarak üzerine düşen görevi üstlenmiştir. 1960 yılından itibaren yaptığı Akhisar, Ayvalık, Bandırma, Batman, Bitlis, Burdur, Edremit, Erzincan, Eskişehir kentleri, Diyarbakır 3. Hava Kuvvetleri Üssü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi Atatürk anıtlarının birbirinden farklı özellikleri sanatçının bireysel ve özgün olma çabasına girdiğini göstermektedir.
Bu makalede sanatçının Eskişehir Valiliği önündeki “Atatürk ve Gençlik Anıtı” ve Anadolu Üniversitesi Yunus Emre Kampüsü’ndeki “Atatürk Heykeli” üzerine bilgiler verilmiştir. Anıtlarda malzeme seçimi ve uyumu, teknik özellikleri, Atatürk’ün parmaklarının kemikli ve narin bir biçimde ele alınışı benzerdir. Rudolf Edwin Belling’in öğrencisi olarak sanat hayatına başlayan Şadi Çalık’ın Eskişehir’deki anıt heykelleri ile ilgili yayınlanan Sakarya gazetesindeki haberleri, Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen’in anıları ve Çağdaş Sanatlar Müzesi koleksiyonundaki maketleri üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, Atatürk heykelleri, Şadi Çalık, heykel, Anadolu Üniversitesi

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Kaynakça

• Aras, Ahmet. “İş ve İşçi Alemi”. Sakarya. 18 Şubat 1959.
• Aşkun, İnal Cem. “Anıt Açılırken”. Sakarya, 28 Eylül 1962.
• Berk, Nurullah ve Hüseyin Gezer. 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1973.
• Çalık, Siren. Şadi Çalık. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2004.
• Çetintaş, Vildan. “Rudolf Edwin Belling ve Atölyesi.” Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2003.
• Çoker, Adnan. “Soyut heykel”. Boyut 1/8 (1982): 4-6.
• Ergin, Muzaffer. “İzindeyiz”. Sakarya. 28 Eylül 1962.
• Karakuş, Gökhan. “Kare Metal”, Erken Cumhuriyet Döneminde Mobilya. Der. Umut Şumnu. (İstanbul: Ada Ofset, 2013), 115-118.
• Kılıç, Levent. Heykellerle Yaşayan Üniversite. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2005.
• Koca, Güler ve Rana Karasözen. "1945-1960 Dönemi Eskişehir Modern Kent Merkezinin Oluşumunda Öne Çıkan Yapılar". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/3, (2010): 191-211.
• Le Groupe Espace. “Le Groupe Espace Manifeste”, L’Architecture d’Aujourd’hui, (37), (1951): 5.
• Gezer, Hüseyin. Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1984.
• Oğuz, Sedefhan. Prof. Dr. Orhan Oğuz’un Yaşam Öyküsü. İstanbul: Cem Ofset, 2004.
• Özkut, Deniz. "Eskişehir’de Modern Hafızanın Yerel İzleri". TÜBA-KED 16, (2017): 35-66.
• Taşçı, Cemalettin Nabi. Yılmaz Büyükerşen Zamanı Durduran Saat. İstanbul: Doğan Kitap, 2009.
• Yasa Yaman, Zeynep. "Siyasi/Estetik Gösterge” Olarak Kamusal Alanda Anıt ve Heykel". METU JFA 28:1. 2011/1: 69-98.
• Yavuz, Ezgi. “Designing The Unity: Türk Grup Espas and Architecture in Postwar Turkey”. METU JFA, 32:2. 2015/2: 117-132.
• “Heykeltıraş Şadi Çalık’ın yapıtları Anadolu Üniversitesi Çağdaş Sanatlar Müzesinde”. Sonhaber. 23 Kasım 2006.
• “Şadi Çalık’ın yapıtları izlenim sunulacak”, Anadolu Gazetesi. 23 Kasım 2006.
• “Şadi Çalık eserleriyle anılıyor”. Evrensel Gazetesi. 23 Kasım, 2006.
• “Heykel Sanatı’nın öncüsü Sadi Çalık’ın eserleri AÜ’de”. Milli İrade Gazetesi. 23 Kasım 2006.
• “Atatürk heykeli için İstanbul’a giden heyet şehrimize döndü”, Sakarya. 25 Mayıs 1953.
• “Akademililer bir miting yaptılar. Gençler Atatürk Büstünü Vilayet Önünde muvakkat bir kaideye diktiler”. Sakarya. 21 Aralık 1959.
• “9 Temmuzda Şehrimizde Büyük Bir Meydan Toplantısı Yapılacak”. Sakarya. 5 Temmuz 1962.
• “Atatürk Anıtı 2 Eylül Günü Törenle Açılıyor”. Sakarya. 15 Ağustos 1962.
• “Atatürk Anıtı 2 Eylülde açılıyor”. Sakarya. 16 Ağustos 1962.
• “Atatürk Anıtına Dikilecek Serenin Değişmesi İsteniyor”. Sakarya. 1 Eylül 1962.
• “Atatürk Anıtına Halkın Yardımı Bekleniyor”. Sakarya. 3 Eylül 1962.
• “Türk-İş Atatürk Anıtı İçin Kampanya Açtı”. Sakarya. 5 Eylül 1962.
• “Gürsel ve İnönü Anıt’ın 28 Eylülde açılışında hazır bulunma için şehrimize geliyorlar!”. Sakarya. 15 Eylül 1962.
• “Eskişehir Atatürk Anıtı Açılış Töreni Programı. Sakarya. 27 Eylül 1962.
• “Atatürk Anıtına Kavuşuyor Sevincimiz Çok Büyük. Bugün Saat 15 de Anıt Cumhurbaşkanı Tarafından Törenle Açılacak”. Sakarya. 28 Eylül 1962.
• “Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Dün Atatürk Anıtını Açtı!..”. Sakarya. 29 Eylül 1962.
• “Kurslar Binasının Arka Bahçesine Akademi Gençlerinin Koyduğu Büst Dün Açıldı”. Sakarya. 24 Kasım 1962.
• “İ.T.İ. Akademisinin Vilayetin önüne koymuş olduğu büst tören ile tekrar geri verildi.” Sakarya. 1 Ekim 1962.
• "Şadi Çalık 46 yıl sonra soyut heykelleriyle Eskişehir’de". Sergi Kataloğu. 2006.
• Şadi Çalık Sergisi Davetiyesi, serginin açılışı 27 Kasım 2006.
• http://www.versailles.archi.fr/pdf_actu/programme_andre%20BLOC%202015.pdf, Erişim 27 Şubat 2020.
• http://www.sanalmuze.org/paneller/Mtskm/09sh.htm Erişim 22 Nisan 2017.