A Lost Ottoman Square in a Lost Harbour of Istanbul: Kontaskalion / Kadirga Harbour / Kadirga Square

Yıl 2021, Sayı: 16, 55 - 85, 31.07.2021

Selman Çelik , Nuran Kara Pilehvarian

Öz

Squares, which are one of the architectural features of cities, have an important place in the field of history of architecture. In the literature, starting from the first ages especially, the notion of square is reached through architectural factors like agora, forum, piazza and etc. and regional and periodic typologies were tried to be produced. However, these studies are limited to general studies, such as Ancient Greek squares, Ancient Roman squares, Medieval squares, Renaissance squares, etc. and the large urban squares known around the world. Neighbourhood squares have been ignored. In addition, because the concept of the square in the Ottoman period was tried to be evaluated through the concept of the square in European countries in the sources, the Ottoman’s unique understanding of the square have been overlooked. In this study, Kadirga Square, located in the historical peninsula of Istanbul, has been chosen among the Ottoman squares. Kadirga Square, its functions and its historical process have been examined by taking the notion of square into the centre. The function and effect of Kadirga Harbour, the formation process of Kadirga Square, the elements forming the square and its intended uses, the transformation process into a park and the process of the disappearance of the square’s functions have been evaluated in terms of the history of architecture. Through Kadirga Square in the Ottoman period, it was aimed to contribute to the field of history of architecture by making an evaluation of a neighbourhood square that was not designed.

Anahtar Kelimeler

Square, Ottoman Square, Kadirga, Kadirga Square, Kadirga Harbour

Destekleyen Kurum

The authors declared that this study has received no financial support.

Istanbul’un Kayıp Bir Limanında Kayıp Bir Osmanlı Meydanı: Kontaskalion / Kadırga Limanı / Kadırga Meydanı

Öz

Kentlerin mimari öğelerinden biri olan meydanlar, mimarlık tarihi alanında önemli bir yer tutar. Literatürde özellikle ilk çağlardan başlayarak agora, forum, piazza vb. mimari öğeler üzerinden nihayetinde meydan kavramına ulaşılarak bölgesel ve dönemsel tipolojiler üretilmeye çalışılmıştır. Ancak bu çalışmalar; Antik Yunan meydanları, Antik Roma meydanları, Orta Çağ meydanları, Rönesans meydanları vb. genel çalışmalar ile birlikte dünya genelinde bilinen büyük kentsel meydanlar  üzerinde sınırlandırılmıştır. Semt meydanları göz ardı edilmiştir. Ayrıca, kaynaklarda Osmanlı döneminde meydan kavramı Avrupa ülkelerindeki meydan kavramı üzerinden değerlendirilmeye çalışıldığı için Osmanlı’nın kendine özgü meydan anlayışı yeterince tartışılmamıştır. Bu çalışmada Osmanlı meydanları arasından İstanbul’da tarihî yarımadada bulunan Kadırga Meydanı seçilmiştir. Kadırga Meydanı ve işlevleri tarihsel süreci ile birlikte meydan kavramı merkeze alınarak incelenmiştir. Kadırga Limanı’nın işlevi ve etkisi, Kadırga Meydanı’nın oluşum süreci, meydanı oluşturan unsurlar ve kullanım amaçları, parka dönüştürülmesi ve sonrasında meydan işlevlerinin yok olması süreci mimarlık tarihi açısından değerlendirilmiştir. Kadırga Meydanı üzerinden Osmanlı döneminde tasarlanmamış bir semt meydanı okuması yapılarak mimarlık tarihi alanına katkı verilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meydan, Osmanlı Meydanı, Kadırga, Kadırga Meydanı, Kadırga Limanı

Kaynakça

• Ardahan, Babür. “Meşhur Kadırga Meydanının Yetiştirdiği Futbolcular.” Milliyet, June 28, 1952.
• Artan, Tülay. “Kadırga.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 1. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı, 1994, 365-367.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. 19. Asırda İstanbul Haritası. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği İstanbul Enstitüsü Yayınları, 1958.
• Braun, Georg and Franz Hogenberg. Civitates Orbis Terrarum Volume I. Cologne: 1572.
• Çelik, Zeynep. 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti – Değişen İstanbul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Çınar Altınçekiç, Hande Sanem and Nilüfer Kart. “Kentsel Tasarım Sürecinde Meydanlar”. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 50/2 (2000): 111-120.
• Çoraklı, Selim et al. İstanbul’un İlçe ve Semt İsimleri – I. İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yayınları, 2009.
• Demirok, İlayda. “Mahalle Geleneği Burada Yaşıyor.” Akşam Cumartesi, September 19, 2020, 3.
• Egemen, Affan. İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri (Resimleri ve Kitabeleri ile 1165 Çeşme ve Sebil). İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1993.
• Envanter Arşivi. “Bostan Ali Camii (Bostancıbaşı Ali Ağa Camii) ve Samizade Mezarı.” Accessed November 16, 2020. http://www.envanter.gov.tr/anit/kentsel/detay/48506.
• Gençel, Ziya. “Geleneksel Türk Kentinde Meydan Kavramı”. Ege Mimarlık 2000/2 (2000): 22-25.
• Genim, Sinan. “Meydanlar Üzerine.” Milliyet, December 8, 2013, 28.
• Hasol, Doğan. “Meydan.” Aksiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: YEM Yayın, 2017, 320.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi, “İstanbul Şehir Haritası.” Accessed November 18, 2020. https://sehirharitasi.ibb.gov.tr.
• İstanbul Fatih Kadırga İlkokulu, “İstanbul Fatih Kadırga İlkokulu Tarihçesi.” Accessed November 17, 2020. http://kadirgaio.meb.k12.tr.
• İstanbul Fatih Kadırga Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, “İstanbul Fatih Kadırga Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Tarihçesi.” Accessed November 17, 2020. http://kadirga.meb.k12.tr.
• İstanbul Hizmet Vakfi, “İsimsiz Çeşme.” Accessed November 15, 2020. https://www.istanbulhizmetvakfi.com/?pnum=112.
• İstanbul Hizmet Vakfi, “Tarihî Acı Su Çeşmesi.” Accessed November 15, 2020. https://www.istanbulhizmetvakfi.com/?pnum=114.
• Kadırga Hamamı, “Kadirga Bath in 2019.” Accessed November 15, 2020. http://www.kadirgahamami.com
• Kara Pilehvarian, Nuran, Nur Urfalıoğlu and Lütfi Yazıcıoğlu. Osmanlı Başkenti İstanbul’da Çeşmeler. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı & YEM Yayın, 2000.
• “Kari Şikâyetleri: Kadırga Meydanı”. Milliyet. July 12, 1933, 5.
• Kayalar, Jülide. “Urban and Square - A Comparative Study of Revitalization Process.” MA diss.,Mimar Sinan Fine Arts University, 2006.
• Krier, Rob. Urban Space. London: Academy Editions, 1991.
• Kuban, Doğan. İstanbul – Bir Kent Tarihi – Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Lynch, Kevin. Kent İmgesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010), 80.
• Moughtin, Cliff. Urban Design: Street And Square. Amsterdam: Architectural Press, 2003.
• Muller-Wiener, Wolfgang. Bizans’tan Osmanlı’ya İstanbul Limanı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
• Muller-Wiener, Wolfgang. İstanbul’un Tarihsel Topografyası – 17. Yüzyıl Başlarına Kadar Byzantion-Konstantinopolis-İstanbul. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Musahipzade Celal. Eski İstanbul Yaşayışı. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1946.
• Pervititch, Jacques. Sigorta Haritalarında İstanbul. İstanbul: AXA OYAK & Tarih Vakfı, 2001.
• Sağlık, Emine. “Rehabilitation Project of Gedikpaşa Çilavci Street and Its Vicinity.” MA diss., Istanbul Technical University, 2000.
• Selvi, Necati. Fatih Belediyesi Kültürel Mirası – İhya. İstanbul: Fatih Belediyesi Yayınları, 2017.
• Türkiye’nin Tarihî Eserleri. “Bostani Ali Mosque (Kadirga Mosque) in 2019.” Accessed November 16, 2020. http://www.turkiyenintarihieserleri.com/?oku=3004.
• Ulutaş, Ejder. “İmgeden Gerçekliğe: Kamusal Bir Mekan Olarak Meydan”. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (2019): 138-146.
• Yıldız, Aybike. “Historical Accumulations of Urban Open Space Dynamism – Istanbul Urban Example; Beyazit Square, Sultanahmet Square and Taksim Square.” MA diss., Istanbul Technical University, 2007.