Orta Doğu Müzeciliğine Genel Bakış ve Ürdün Odağında Kültürel Miras ve Müzecilik Çalışmaları

Yıl 2021, Sayı: 16, 221 - 252, 31.07.2021

Ceren Güneröz Billur Tekkök Karaöz

Öz

Arap Körfezi son on yılda ardı sıra açılan müzelerle uluslararası müze çevrelerinin gündemine yerleşmiştir. Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Katar gibi Körfez ülkelerinde ve Ürdün gibi Orta Doğu coğrafyasının merkezinde müzelerin kültürel bir politika ile tanınmasını önerecek gelişmeler yaşanmıştır. Ulusal kimliği öne çıkaracak müzelerin açılmasıyla birlikte ulusal kültürel mirasın inşası hız kazanmıştır.
Bu çalışma Ürdün’de Batı müzelerine benzer içeriklerle ulusal kültürü inşa etmeye çalışan Ürdün müzelerini derlemekte ve ülkedeki kültürel miras çalışmalarını çağdaş müzecilik yaklaşımları doğrultusunda tarihsel bir sıralamayla incelemektedir. Çalışmada Ürdün’de kültürel miras çalışmaları tarihsel gelişim ve uygulamalar dizgesinde ele alınmış, geleneksel Ürdün müzeleri ile çağdaş müze örnekleri tarihçeleri, misyon, vizyon ve müzecilik yaklaşımları doğrultusunda değerlendirilmiştir. Arkeoloji müzeleri, üniversitelere bağlı müzeler, çocuk müzesi ve Ürdün Ulusal Müzesi gibi örnekler değerlendirilmiş ve Orta Doğu’daki müzecilik hareketinin genel çerçevesi çizilmiştir. Ürdün müzelerinin sayısının ve çeşitliliğinin 1990’lardan itibaren artması olumlu bir gelişmedir ancak müzelerin mali zorluklarla ve nitelikli personel eksikliğiyle mücadele ettikleri saptanmıştır. Ülkede birkaç müze dışında eğitim birimleri bulunmaması, teknoloji kullanımına ihtiyaç duyulması, kurumlarla iş birliği sağlanamaması, konferans vb. tamamlayıcı etkinliklerin sayı ve sıklığının az olması, müzelerin kültür sektörünün diğer kuruluşlarıyla rekabet etmede zorlanması, referans kaynakların eksik olması, kültürel mirasa ilişkin kamuoyu oluşturulamaması sıkça karşılaşılan sorunlar olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Müzecilik, Müze Eğitimi, Kültürel Miras, Orta Doğu, Ürdün

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

An Overview of Middle Eastern Museology through Cultural Heritage and Museum Studies with a Focus on Jordan

Öz

The Arabian Gulf has gained international attention in museum studies due to the number of new museums with cultural policies that have opened within the last decade. In particular, there have been developments in the Gulf countries such as Bahrain, the United Arab Emirates, Kuwait, and Qatar, and in the center of the Middle East such as Jordan. This study highlights Jordanian museums that seek to show a unity of national culture with contents similar to Western museums and examines cultural heritage studies in Jordan in terms of both historical and contemporary museum approaches. In Jordan, cultural heritage studies evolved within a system of historical development and practices. This research compares traditional and contemporary Jordanian museums in line with their histories, mission, vision, and approaches to museology. Archeology museums, university museums, a children’s museum, and the Jordan National Museum are evaluated, and a general framework is created for museology in the Middle East. It is pointed out that the increase in the number and variety of museums since the 1990s is a positive development, but at the same time, museums are struggling with financial difficulties and a lack of qualified staff. Moreover, common problems affecting museology in Jordan include a lack of educational units in museums other than a few major museums in the country, need for the use of modern technology, lack of cooperative studies, lack of complementary activities such as conferences and seminars, difficulty of competition with other organizations in the entertainment industry, lack of promotional materials, and insufficient public opinion in the fields of archeology and cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Museology, Museum Education, Cultural Heritage, Middle East, Jordan

Kaynakça

• Abu-Khafajah, Shatha, Rama al-Rabady, Shaher Rababeh. “Urban Heritage “Space” under Neoliberal Development: A Tale of a Jordanian Plaza.” International Journal of Heritage Studies 21 (2015): 441–459.
• Ajaj, M. Ahmad. “The Historical Development of University Museums in Jordan (1962-2006): Objectives and Perspectives Case Studies of Archaeology Museums at the Jordan and Yarmouk Universities”. Dissertation of Doctor of Philosophy, University of Leicester, 2007.
• Alamri, Yosha ve Jihad Kafafi. “The Jordan Museum, Storyteller of land and people.” Museums and the Ancient Middle East: Curatorial Practice and Audiences. Ed. Geoff Emberling and Lucas P. Petit. London: Routledge, 2018, 100-111.
• Alawneh, Firas, Raed Alghazawi ve Fadi Balaawi. “Culture Heritage and the Idea of Jordan Museums.” Asian Social Science 8/7 (2012): 104-109.
• Alshishani, Kamal. “Arkeolojik Alan Müzeleri Üzerine bir İnceleme: "İstanbul Arkeoloji Müzesi ve Ürdün Arkeoloji Müzesi Örneği." Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Badran, Arwa. “The Excluded Past in the Jordanian Formal Primary Education: Introducing Archaeology.” New Perspectives in Global Public Archaeology, Ed. K. Okamura and A. Matsuda. New York: Springer, 2011, 197–216.
• Bisharat, Suhail. “Museums, Collections and Collecting in the Arab World.” The International Museum Management and the Curatorship 4/3 (1985): 279-287.
• Bouchenaki, Mounir. “The Extraordinary Development of Museums in the Gulf States.” Museum International 63/3-4 (2013): 93-103.
• Boylan, Patrick. “Museums and Cultural Identity.” Museums Journal 90/10 (1990): 29–33.
• Buzan, Berry ve Ole Wæver. Regions and Powers: The Structure of International Security. New York: Cambridge University Press, 2003.
• Department of Antiquties. “Brief History”. Erişim 13 Aralık 2020 http://doa.gov.jo/contents/brief-historyar.aspx
• Edhem, Halil. Modern Sanat Müzesi’nin Tasarımı: Müzecilik Yazıları. Ed. Ali Artun. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Hacıoğlu, Necdet ve Uğur Saylan. “Arap Baharı’nın Turizme Yansımaları: Arap Ülkeleri ve Türkiye.” Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute 17/32 (2014): 55-80.
• Hitti, K. Philip. History of the Arabs from the Earliest Times to the Present. London: The Macmillan Press Ltd, 1974.
• Hunter, F. Robert. “The Thomas Cook Archives for the Study of Tourism in North Africa and the Middle East.” Middle East Studies Association Bulletin 26/2 (2003): 157–64.
• Garrison, Mark. “Antiquarianism, Copying, Collecting.” A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. Ed. D. T. Potts. Oxford: Blackwell Publishing, 2012, 27-47.
• Kafafi, Zeidan. “Who Owns the Past: Jordanian Archaeological Masterpieces at the International Museums.” Studies in the History and Archaeology of Jordan 13 (2019): 627-640.
• Karadeniz, Ceren. “Birleşik Arap Emirlikleri'nde Kültürel Miras ve Müzeler.” Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi 20 (2018): 137-148.
• Karadeniz, Ceren. “Katar’da Kültür, Miras ve Müze Çalışmaları.” Süleyman Demirel Üniversitesi ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi 12/24 (2019): 719-747.
• Kennedy, David ve Robert Bewley. Ancient Jordan from the Air. London: The Council for British Research in the Levant, 2004.
• Küçük, Cihan. “Louvre Abu Dhabi Açıldı: Körfez’in Evrensel Müze Teşebbüsü.” E-Skop Bülten 14 Ekim 2017. Erişim 15 Ekim 2017. http://www.e-skop.com/skopbulten/louvre-abu-dhabi-acildi-korfezin-evrenselmuze-tesebbusu/3581#_edn5
• Kreps, Christina. “Appropriate Museology in Theory and Practice.” Museum Management and Curatorship 23 (2008) 1: 23-41.
• "Law of Antiquties." Erişim 1 Aralık 2020. https://www.unodc.org/res/cld/document/law-of-antiquities_html/Law_of_Antiquities-1-_jordan.pdf
• Loftus Erskine. Pamela. “A Brief Look at the History of Museums in the Region and Wider Middle East.” 2A Architecture and Art Magazine Special Edition: Museums in the Middle East 13 (2010): 18-20.
• Malt, Carol. Women’s Voices in Middle East Museums: Case Studies in Jordan. New York, Syracuse University Press, 2005.
• Mubarak, Mohamed Al Khalifa ve Jean Luc Martinez. Louvre Abu Dhabi: Masterpieces of the Collection. Abu Dhabi and Paris: SKIRA Publishing, 2017.
• Museum With No Frontiers. “MWNF-The Virtual Museums”. Erişim 20 Aralık 2020. http://www.museumwnf.org/
• PEF, “Palestine Exploration Fund.” Erişim 12 Ekim 2020 https://www.pef.org.uk/about/history/
• Petit, Lucas ve Geoff Emberling. Museums and the Ancient Middle East: Curatorial Practice and Audience. New York: Routledge, 2018.
• Rida, Nazımieh Tawfiq. “School Visits to Archaeological Museums in Jordan.” Proceedings of the Encounter Museums, Civilisations and Development. Paris: International Council of Museuma, 1994, 183-185.
• Sadeq, Mouin. “Archaeological Museums in Palestine: Reality and Prospective”. Proceedings of the Encounter Museums, Civilization and Development, Paris: International Council Of Museums, 1994: 287-291.
• Shaw, Wendy. Osmanlı Müzeciliği. Çev. Esin Soğancılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Suter, Claudia. “Gudea of Lagash: Iconaclasm or Tooth of Time?” Iconaclasm and Text Destruction in the Ancient Near East and Beyond. Ed. N. N. May. Chicago: The University of Chicago Oriental Institute, 2014, 57-88.
• Scheltema, Gajus. Megalithic Jordan an Introduction and Field Guide. Amman: American Center of Oriental Research, 2008.
• Thomason, Allison. “The Impact of the Portable Integrating Minor Arts into the Ancient Near Eastern Canon.” Critical Approaches to Ancient Near Eastern Art. Ed. Brian A. Brown and Marian H. Feldman. Boston: Walter de Gruyter Inc, 2005, 133-157.
• Yeşilyurt, Nuri. “Ürdün’ün Bölgesel Konumu: Küçük Devlet Kavramı Çerçevesinde Bir İnceleme.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 70/2 (2015): 377-401.