Aesthetic and Cultural Approach to the Change in the Making Techniques of Karagöz Figures

Yıl 2021, Sayı: 16, 437 - 463, 31.07.2021

Duygu Ebru Öngen Corsını

Öz

Karagöz developed as a unique culture in Anatolian lands. Despite many controversies about how Karagöz came into existence, there is a consensus that it emerged in the 16th century. Figures, as cultural objects, have production methods and techniques interwoven with the doctrines of the past. Today, figure-making for different purposes, inherited from the past, is present in Karagöz figure art. The aesthetic reflections, technique, and material harmony of the figures for show purposes must carry the cultural essence of Karagöz.
This study examines museum collections and exhibitions, interviews with Karagöz masters, and a data analysis from an academic perspective. Considering these factors, it becomes clear that the training of masters for figure-making art is significant. Long-term training organized by institutions will contribute to this art and might be beneficial for good examples to reach the audience. Transferring the figures to future generations while preserving their cultural essence, making them in a suitable technique, and aesthetic understanding synthesized with modern techniques; will also contribute to the survival of this art.

Anahtar Kelimeler

Karagöz, Figures of Karagöz, Making of Figures, Turkish Shadow Puppetry, Cultural Heritage

Destekleyen Kurum

The author received no grant support for this work.

Karagöz Tasvir Yapım Tekniklerindeki Değişime Estetik ve Kültürel Yaklaşım

Öz

Karagöz, Anadolu topraklarında kendine özgü bir kültür olarak gelişmiştir. Karagöz'ün oluşum süreci, nelerden beslendiği ve nasıl bir evrim geçirdiği ile ilgili çok sayıda görüş olmasına rağmen 16. yüzyılda geliştiği düşünülmektedir. Tasvirler, kültürel bir obje olarak geçmişten gelen öğretilerle örülü yapım tekniklerine ve yöntemlerine sahiptir. Günümüzde geçmişten devralınan Karagöz tasvir sanatında farklı amaçlara da yönelik tasvir yapımlarıyla karşılaşılmaktadır. Özellikle gösteri amaçlı tasvirlerin estetik yansımalarının ve teknik ve malzeme uyumunun Karagöz’ün kültürel özününü taşıması önemlidir.
Bu çalışmada müze koleksiyonları ve sergiler incelenmiş, karagöz ustaları ile saha görüşmeleri yapılmış ve elde edilen veriler akademik bir bakış açısıyla analiz edilmiştir. Söz konusu unsurlar değerlendirildiğinde tasvir yapım sanatı için yetiştirilecek ustaların eğitiminin oldukça önemli olduğu görülmektedir. Kurumların düzenleyeceği uzun soluklu eğitimler, bu sanata katkıda bulunacak, iyi örneklerin seyirci ile buluşmasına da yararlı olacaktır. Tasvirlerin gelecek nesillere kültürel özü korunarak aktarılması, günümüz teknikleriyle sentezlenmiş uygun bir teknik ve estetik bir anlayış içinde yapılması sanatın yaşatılmasına da katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karagöz, Karagöz Tasviri, Tasvir Yapımı, Türk Gölge Oyunu, Kültürel Miras

Kaynakça

• Alp, K. Özlem and Şükrü Balcı. “Karagözde Biçim ve Anlam Kurgusu.” e-Journal of New World Sciences Academy 4/3 (2009): 23-32.
• And, Metin. Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1977.
• And, Metin. Geleneksel Türk Tiyatrosu. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1985.
• Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. Karagöz Tekniği ve Estetiği. İstanbul: Kültür Matbaası, 1942.
• Çeken, Birsen and Merve Şenoymak Ersan. “Çocuklara Yönelik Grafik Kullanıcı Arayüzü Tasarımının, Kullanılabilirlik ve Eğlence Bakımından Önemi.” Sanat ve Tasarım Journal 10/2 (2019): 216-233.
• Eken, Yasemin. “Bursa İli Karagöz Müzesinde Yapılan Deri Tasvirlerinin İncelenmesi” M.A. Thesis, Gazi University, 2020.
• Ekler, Alpay. “Karagöz Tasvir Art” Colours of Shadow. Ed. Nilüfer Zeynep Özçörekçi Göl. Translation Berker Tercüme. Ankara: Ministery of Culture and Tourism Publications, 2008.
• Ersan, Işınsu. “Gölge Oyunu Estetiğinde Figür Ve Türk Gölge Oyunu: Karagöz” M.A. Thesis, Dokuz Eylül University, 2011.
• Florenski, Pavel. Tersten Perspektif. Translated by Yeşim Tükel. İstanbul: Metis Yayınları, 2001.
• Göktaş, Uğur. Dünkü Karagöz. İzmir: Akademi Kitabevi, 1992.
• Göl, Nilüfer Zeynep Özçörekçi. “Turkish Shadow Theatre Karagöz” Colours of Shadow. Ed. Nilüfer Zeynep Özçörekçi Göl, Translated by Berker Tercüme (Ankara: Ministery of Culture and tourism Publications, 2008.
• İvgin, Hayrettin. Karagöz ve Kukla Sanatımız. Ankara: Ekip Grafik Matbaa Hizmetleri Tic. ve San. Ltd. Şti., 2000.
• Kurt, Orhan. Karagöz’ün Kuralları Karagöz Yapım ve Oynatım Teknikleri. İstanbul: Lale Yayıncılık, 2015.
• Nutku, Özdemir. Dünya Tiyatrosu Tarihi. Vol:1. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
• Ocak, Osman. “Sinemadan Önce Beyaz Perde; Tek Kişilik Dev Kadro Hayali),” Hayal ya da Gerçek Şeyh Küşteri’den Hayali Küçük Ali’ye Karagöz. Küratör: Doğanay Erkan. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları, 2018.
• Oral, Ünver. Karagöz ve Plastik Tekniği. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2012.
• Öter, Zafer and Osman N. Özdoğan. “Kültür Amaçlı Seyahat Eden Turistlerde Destinasyon İmajı: Selçuk-Efes Örneği.” Anatolia: A Journal of Tourism Research 16/2 (2005): 127-138.
• Özdemir, Melda and Yasemin Eken. “Bir El Sanatları Ürünü Olarak Karagöz Tasvirlerinin Yapımı Ve Hayali Şinasi Çelikkol’un İcra Geleneğindeki Yeri.” Idil Journal of Art and Language 9/75 (2020): 1599-1609.
• Sakaoğlu, Saim. Türk Gölge Oyunu Karagöz. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
• Sevin, Nureddin. Türk Gölge Oyunu. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Büyük Türk Yazarları ve Şairleri Komisyonu Yayınları, 1968.
• Sevilen, Muhittin. Karagöz. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
• Sönmez, Sevengül. Karagöz Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
• Şapolyo, Enver Behnan. Karagözün Tekniği. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1947.
• Tan, Nail. “Karagöz Sanatçısı Ragıp Tuğtekin’le bir Konuşm.” Yıktın Perdeyi Eyledin Vîran Yapı Kredi Karagöz Koleksiyonu. Ed. Sabri Koz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Taş, Hülya. “Günümüz Bursa’sında Karagöz.” Uludağ University Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Journal 8/12 (2007): 133-146.
• Temel, Süreyya. “Sahne Tasarımında Bir Anlayış; Az Aslında Çoktur.” International Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art 3/6 (2018): 205-214.
• Ünal, Murat. “Türk Halk Tiyatrosunun Sinemaya Etkileri.” Art-Sanat 9 (2018): 337-349.
• Ünlü, Aslıhan. Türk Tiyatrosunun Antropolojisi. Ankara: Aşina Kitaplar, 2006.
• Yücesoy, Hülya. “Başlangıçtan Günümüze Karagöz Hacivat Figürlerinin İllüstrasyon Sanatındaki Yeri.” M.A. Thesis, Halic University, 2013.
• “Geleneksel El Sanatları Online Satış Web Sitesi”. Accessed 24 September 2020 https://www.ges.gov.tr/tr/.
• UNESCO Türkiye Milli Komisyonu. Accessed 23 September 2020 https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-%C4%B0nsanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras%C4%B1-Temsil%C3%AE-Listesi