Nahçıvan Bölgesinin Tunç Çağı Yerleşimlerinde Bulunan Çömlekçi Fırınları ve Atölyeleri

Yıl 2022, Sayı: 17, 177 - 191, 27.01.2022

Toğrul Halilov

https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.17.880656

Öz

Çömlekçilik, Nahçıvan’ın en eski sanat dallarından biri olarak kabul edilmektedir. Nahçıvan bölgesinin Tunç Çağı yerleşim yerlerinde bu sanat dalıyla bağlantılı çok sayıda arkeolojik veri bulunmaktadır. Bu tür arkeolojik veriler içerisinde yer alan çömlek atölyelerinin ve fırın kalıntılarının bilimsel önemi vardır. Bu arkeolojik veriler hakkında ayrı ayrı kaynaklarda ve arkeolojik kazı raporlarında bilgiler verilmiş olsa da kapsamlı bir biçimde incelenmemiştir. Bu nedenle Nahçıvan’da bulunan çömlek atölyeleri ve fırınlar ile ilgili detaylı bir çalışma yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Çalışma sonucunda çömlekçiliğin Tunç Çağı’nda geliştiği, Kültepe I ve Kültepe II yerleşim yerlerinin Nahçıvan’ın önemli çömlekçilik merkezlerinden olduğu tespit edilmiştir. Atölyede ve fırınların çevresinde, yanarak kömürleşmiş hayvan kemikleri yanında üzerinde ve kenarında yağ izi olan kil kapların bulunması, bu fırınlarda odunun yanı sıra hayvan kemiklerinin de kullanıldığını göstermektedir. Fırının çevresindeki taş ve kemik aletler ise kapların ve diğer seramik objelerin yapımında ve süslemesinde kullanılmıştır. Çömlekçiler basit kapların yanı sıra boyalı kaplar da yapmışlardır. Orta Tunç Çağı’ndan itibaren boya ile süslenmiş kapların yaygın olması, Nahçıvan`ın “Boyalı Kaplar Kültürü”nün önemli merkezlerinden biri olduğunu kanıtlamaktadır. Bu çalışmada Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti içerisinde bulunan Kültepe I ve Kültepe II yerleşim yerlerinde yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan çömlekçi fırınları hakkında bilgi verilmiş ve Tunç Çağı’nda bölgede çömlekçiliğin gelişimine dair değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nahçıvan, Tunç Çağı, çömlekçilik, atölye, fırın, Kültepe

Destekleyen Kurum

Nahçıvan Bilimler Akademisi

Pottery Kilns and Workshops in the Bronze Age Settlements of the Nakhchivan Region

Öz

Pottery is one of the ancient handicrafts of Nakhchivan. Many archaeological materials were obtained from the Bronze Age monuments of Nakhchivan regarding this handicraft. Among them, pottery workshops and pottery spheres have a peculiar place. Although these archaeological data have been mentioned separately in some research papers and reports, they have not been studied extensively. For this reason, it was necessary to conduct a detailed study of pottery workshops and furnaces located in Nakhchivan. As a result of the study, it was determined that pottery developed in the Bronze Age, and the settlements of Kultepe I and Kultepe II were some of the important pottery centers of Nakhchivan. The presence of clay containers with traces of oil on the top and edge in the workshop and around the furnaces, as well as burnt charred animal bones, indicates that animal bones, as well as wood, were used in these furnaces. Stone and bone tools around the kiln were used to make and decorate pots and other ceramic products. Potters made painted vessels as well as simple vessels. The widespread use of containers decorated with paint since the Middle Bronze Age proves that Nakhchivan is one of the important centers of the “Culture of Painted Containers”. In this study, information was given about the pottery kilns unearthed in the archaeological excavations in Kultepe I and Kultepe II settlements in the Nakhchivan Autonomous Republic, and evaluations were made about the development of pottery in the region during the Bronze Age.

Anahtar Kelimeler

Nakhchivan, Bronze Age, pottery, kiln, workshop, Kultepe

Kaynakça

• Aliyеv, Veli. Azerbaycanda tunc devrinin bоyalı kablar medeniyyeti. Bakü: İlm Neşriyyatı, 1977.
• Aliyеv, Veli, Kadim Nahçıvan. Bakü: İlm Neşriyyatı, 1979.
• Aliyev, Veli ve Memmedova, Aide. “II Kültepe yaşayış yerinde 2009-cu yıl tedkikatları”. Azerbaycanda Arkeoloji Tedkikatlar-2009 Dergisi (2010): 126-130.
• Aliyev, Veli ve Memmedova, Aide “II Kültepe yaşayış yerinde yini tedkikatlar (2010)”. Azerbaycanda Arkeoloji Tedkikatlar-2010 Dergisi (2011): 126-135.
• Aliyev, Veli ve Memmedova, Aide “II Kültepe yaşayış yerinde yini tedkikatlar”. Azerbaycanda Arkeoloji Tedkikatlar-2011 Dergisi (2012): 115-125.
• Aliyev, Veli ve Memmedova, Aide “II Kültepe yaşayış yerinde yini tapıntılar (2013-2014-cü yıllar)”. Azerbaycanda Arkeoloji Tedkikatlar-2013-2014 Dergisi (2015):161-168.
• Abibullayev, Osman. Eneolit İ Bronza Na Territorii Nakiçevanskoy ASSR. Bakü: İlm Neşriyyatı, 1982, 314 s.
• Aliyеv, Veli. Kultura epoxi sredney bronzı Azerbaydjana. Bakü: İlm Neşriyyatı, 1991.
• Aslanov, Kardaşhan ve Vaidov, Raqim. Drevniy Minqeçaur. Bakü: AN. Az. SSR Neşriyyatı, 1959.
• Alekperov, Alesker. İssledovanie po arxkeoloqi Azerbaydjana. Bakü: Az. SSR Neşriyyatı, 1960.
• Seyidov, Abbas. Pamyatniki kura-arakskoy kulturı Nakçıvane. Bakü: Bilig Neşriyyatı, 1993.
• Seyidov, Abbas. Rannebronzovaya kultura Nakçıvana. Voronej: İlm Neşriyyatı, 2002.
• Daniel, Rhodes. Kilns: Design, Construction and Operation. Hardcover: 2008.
• Sevim, Çizer. “Seramikte Odunlu Pişirim Geleneği: Uzak Doğu’nun Yüksek Derece Fırınları”.https://mbeotblog.files.wordpress.com/2016/12/seramikte_odunlu_pisirim_gelenegi_uzakdo.pdf