Unglazed Medieval Pottery Found at the Şavşat Castle Excavation in 2016-2017

Yıl 2022, Sayı: 18, 399 - 431, 29.07.2022

Güler Yılmaz Nurşen Özkul Fındık Osman Aytekin

Öz

Şavşat Castle is located in Artvin Province, Şavşat District, Söğütlü neighbourhood. It is a subject of debate by which civilization the Şavşat Castle was built for the first time. However, life had continued uninterruptedly until mid-19th century. At the castle which has a mysterious history, archeologic excavation and restoration works started in 2009. During the excavations carried out at Şavşat Castle, a number of glazed and unglazed ceramic pieces were brought to light along with architectural remains and various small findings. Most of the ceramic findings consist of unglazed group. In this group, there are pieces of various types of vessels such as bowls, pots, cookers, bread trays, pitchers, jars, jugs, lids and chamber pots. Although a variety is seen in clay groups of the ceramics, there are mostly red clays. In this study, unglazed ceramics consisting of bowls, chamber pot, mugs, trays, lid, jars and jugs that were not found at the Şavşat Castle excavations between 2016-2017 were discussed. While the pieces discussed within the scope of this study are dated back to the 13th- 15th centuries, a large part of the ceramics were made during the reign of Christian Bagrationi dynasty who had a say in the governance of Şavşat Castle.

Anahtar Kelimeler

Eastern Black Sea, Medieval Georgian Ceramic, Şavşat Castle, Master’s Mark (Monogram)

Şavşat Kalesi 2016-2017 Kazılarında Bulunmuş Olan Orta Çağ Dönemine Ait Sırsız Seramikler

Öz

Şavşat Kalesi; Artvin ili, Şavşat ilçesi, Söğütlü Mahallesi’nde yer almaktadır. Şavşat Kalesi’nin ilk olarak hangi uygarlık döneminde inşa edildiği tartışma konusudur. Ancak 19. yüzyılın ortalarına kadar kale içinde yaşam kesintisiz devam etmiştir. Tarihi gizemli olan bu kalede arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları 2009 yılında başlamıştır. Şavşat Kalesi’nde yapılan kazılarda mimari kalıntılar ile çeşitli küçük buluntuların yanı sıra çok sayıda sırlı ve sırsız seramik parçalar da gün yüzüne çıkartılmıştır. Seramik buluntuların çoğunluğunu sırsız grup oluşturmaktadır. Bu grupta kâse, çömlek, pişirme kabı, ekmek tepsisi, maşrapa, küp, testi, kapak ve lazımlık gibi değişik türden kaplara ait parçalar yer almaktadır. Seramiklerin hamur gruplarında çeşitlilik görülmekle beraber yoğunluğu kırmızı renkli hamur oluşturmaktadır. Bu çalışmada 2016-2017 yıllarına ait Şavşat Kalesi kazısında bulunmuş olan kâse, çömlek, maşrapa, tepsi, kapak, lazımlık, küp ve testiden oluşan sırsız seramikler ele alınmıştır. Bu seramikler 13.-15. yüzyıllara tarihlendirilmekle birlikte örneklerin büyük bölümü Şavşat Kalesi’nin yönetiminde söz sahibi olan Hristiyan Bagratlı sülalesi döneminde üretilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz, Orta Çağ Gürcü Seramiği, Şavşat Kalesi, Usta İşareti (Monogram)

Kaynakça

• Alyadinova, D. Yu, Iryna Teslenko ve V. V. Mayko. “Keramika iz Raskopok Zolnika Osmanskogo Perioda v Portovoy Chasti Sugdei (Po Materialam Issledovaniy 2010 g.).” Arkheologicheskiy Almanakh 33: Drevnyaya i Srednevekovaya Tavrika (2015): 482-511.
• Avissar, Miriam ve Edna J. Stern. Pottery Of The Crusader, Ayyubid and Mamluk Periods In Israel.
• Israel: Jerusalem, 2005.
• Aytekin, Osman. “Şavşat (Satlel) Kalesi 2007 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışması.” 30. Kazı Sonuçları Toplantısı (26-30 Mayıs 2008, Ankara), c. 2 (Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009), 61-70.
• Aytekin, Osman. Taşların Hikâyesi 2007-2016 Şavşat Kalesi Kazı Çalışmaları. Ankara: İlksan Matbaacılık, 2018.
• Bakhtadze, Nodar. Ceramics In Medieval Georgia. Bakur: Sulakauri Yayın, 2013.
• Bittel, Kurt. “Artvin’de Bulunan Tunçtan Mamul Asarı Atika.” Türk Tarih Arkeologya ve Etnografya Dergisi I (1933): 150-156.
• Bocharov, Sergey, Andrey Maslovski ve Nikita Ludin. “The Impact of Ceramic Imports on Ceramic Manufacturing in the Cities of the North-Eastern Black Sea Region in the Late XIII-XIV Centuries.” XIth Congress AIECM3 on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics
• 2. Ankara: Vekam Yayınevi, 2017, 117-125.
• Brosset, Marie Félicité. Gürcistan Tarihi (Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar. Çev. Hrand D. Andreasyon. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
• Çayırdağ, Mehmet. “Kayseri’de Selçuklu ve Beylikler Devri Binalarında Bulunan Taşçı İşaretleri.”
• Türk Etnografya Dergisi XVII (1982): 79-108.
• Doğer, Lale. “Bizans Sırlı Seramiklerinde Monogramlar.” Antika, Dekorasyon ve Sanat Dergisi 36 (1996): 122-124.
• Doğer, Lale. “Kuşadası, Kadıkalesi (Anaia) Kazısı 2003 Yılı Bizans Dönemi Seramik Buluntuları.”
• Sanat Tarihi Dergisi XIV-1 (2005): 105-133.
• Edwards, Robert W. “The Fortifications of Artvin: A Second Preliminary Report on The Marchlands of Northeast Turkey.” Dumbarton Oaks Papers 40 (1986): 162-182.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi 2. Çev. Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
• Gümüş, Nebi. “Osmanlıların Gürcistan’ı Fethi ve İslamlaşma Hareketleri (XVI. Yüzyıl).” Osmanlı I (1999): 326-335.
• Gürhan Gök, Sevinç. “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000 2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri).” Doktora Tezi, İzmir Ege Üniversitesi, 2007.
• Haldon, John. Bizans Tarihi Atlası. Çev. Ali Özdamar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007.
• Kılıç, Orhan. XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Teşkilatı, Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Elazığ: Ceren Matbaacılık, 1997.
• Koleva, Rumyana. “Pottery From A Middle Byzantine Period Settlement Near Zlatna Livada,” XIth Congress AIECM3 on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics. Ankara: Vekam Yayınevi, 2017, 429-432.
• Köroğlu, Kemalettin. 1995 Yılı Artvin-Ardahan İlleri Yüzey Araştırması. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 1997.
• Mamuladze, Shota, Lasha Aslanishvili ve Kakhaber Kamadadze. Gonio-Apsarus. Batumi: Cultural Heritage Preservation Agency of Ajara, 2019.
• Mcnicoll, Anthony. Taşkun Kale: Keban Rescue Excavations Eastern Anatolia. Ankara: British Archaelogical Reports, 1983.
• Mitchell, Stephen. Aşvan Kale: Keban Rescue Excavations, Eastern Anatolia I. The Helenistic, Roman and Islamic Site. England: Oxford, 1980.
• Morgan, H. Charles. Corinth Volume XI The Byzantine Pottery. Athens: The American School of Classical Studies, 1942.
• Özkul Fındık, Nurşen ve Zerrin Köşklü. “Gümüşhane/Dölek Köyünde Çömlekçilik.” Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 31 (2013): 51-67.
• Özkul Fındık, Nurşen. İznik Sırlı Seramikleri Roma Tiyatrosu Kazısı (1980-1995). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2014.
• Özkul Fındık, Nurşen. “Kemah Kalesi Seramik Buluntuları.” Erzincan Kemah Kalesi Kazıları.
• Erzincan: Erzincan Valiliği Kültür Yayınları, 2020, 225-251.
• Teslenko, Iryna. “Crimean Local Glazed Pottery of The 15th Century.” Actas Do X Congresso Internacional A Cerâmica Medieval No Mediterrâneo. Silves – Mértola (2015): 928-933.
• Teslenko, Iryna. “Pottery From Castle Funa (Crimea).” Studia In Honorem Professoris Borisi Borisov 2 (Veliko Turnovo: IVIS, 2016), 641-654.
• Teslenko, Iryna. “Virobnitstvo Poliv’yanogo Posudu v Krimu za Çasіv Ulug Ulusu.” Arheologіya і Davnya Istorіya Ukrayini 4 (29) (2018): 7-83.
• Teslenko, Iryna. Ceramics of Crimea of the 15th century. Kyiv: Institute of Archeology National Academy of Sciences of Ukraine, 2021.
• Türker Çaylak, Ayşe. “A Byzantine Settlement in Kalabaklı Valley in The Hellespontus.” Höyük 5 (2014), 53-94.
• Veronique, François. “Les Ateliers De Céramique Byzantine De Nicée/Iznik Et Leur Production (X Edébut XIVe Siécle).” Bulletin De Correspondance Hellénique (1997): 411-442.
• Waksman, S. Yona ve Irnya Teslenko. “ ‘Novy Svet Ware’, An Exceptional Cargo Of Glazed Wares From A 13th-Century Shipwreek Near Sudak (Crimea, Ukraine): Morphological Typology And Laboratory Investigations.” The International Journal of Nautical Archaelogy 39/2 (2010): 357- 375.
• Wallis, Henry. Byzantine Ceramic Art. London: Bernard Quaritch 11 Grafton Street, 1907.
• Yakobson, Anatoly Leopoldavich. Keramika i Keramicheskae Proizvodstuo Serdnevekovoj Tavriki Céramique Et Production De Céramique en Crimée au Moyen Age (en Russe). Leningrad: Vestiging, 1979.
• Yıldıztekin, Mürvet. “Kubad-Abad Sarayı Kazılarında Ele Geçen Sırsız Seramik Buluntular (1982- 1990).” Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 2006.